Szymon Rudnicki

Szymon Rudnicki
Szymon Rudnicki, biskup warmińkski [2]
Data i miejsce urodzenia	20 października 1552 r. Rzeczyca
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1621 r. Lidzbark Warmiński
Miejsce spoczynku	Frombork

Szymon Rudnicki (ur. 20 października 1552 r. w Rzeczycy koło Gopła, zm. 4 lipca 1621 r. w Lidzbarku Warmińskim) – sekretarz koronny, biskup warmiński.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Szymon Rudnicki pochodził z rodziny szlacheckiej, osiadłej w województwie sieradzkim. Był synem kasztelana rozpierskiego. Szymon ukończył szkołę w Kaliszu. Od 1567 r. studiował w Krakowie. Jednym z jego opiekunów został Jakub Górski. Studiował również na Uniwersytetach w Bolonii i Rzymie teologię, filozofię oraz prawo kanoniczne. W tym ostatnim przyjął święcenia kapłańskie.

Praca

Szymon Rudnicki przebywając w Rzymie trafił w 1575 r. na dwór kardynała Stanisława Hozjusza. Kardynał przedstawił go papieżowi. W 1577 r. Rudnicki otrzymał pierwsze beneficja: kustodię gnieźnieńską i archidiakonat uniejowski.

Prawdopodobnie dopiero po śmierci Hozjusza, w 1579 r. wrócił do kraju. Od 1586 r. pracował w kancelarii króla Stefana Batorego, potem służył Zygmuntowi III Wazie. Ogółem na dworze polskich królów przebywał osiem lat. Pracując w kancelarii królewskiej pełnił funkcję sekretarza królewskiego, a później koronnego. W 1598 r. towarzyszył Zygmuntowi III Wazie w wyprawie szwedzkiej. Po wyborze biskupa Piotra Tylickiego na biskupstwo kujawskie zajął jego miejsce w diecezji warmińskiej.

Wybrany na biskupa przez kapitułę 4 listopada 1604 r. otrzymał prowizję papieską 12 stycznia 1605 r., a konsekrowany został w czasie sejmu. Przeciwko tej decyzji zaprotestowali posłowie pruscy na sejmie w 1605 r., ponieważ Rudnicki nie posiadał indygenatu pruskiego. Gdy go otrzymał, musiał złożyć na sejmiku generalnym w Malborku (4 stycznia 1605 r.) zobowiązanie, że będzie bronić i przestrzegać przywilejów i praw pruskich. Przyjechał na Warmię w kwietniu 1605 r.

Dopiero w 1607 r. zasiadł w senacie pruskim. 3 kwietnia 1607 r. stanom pruskim wystawił rewers, iż piastowanie przez niego urzędu biskupa nie będzie stanowiło precedensu, jak również będzie strzec i nie naruszy praw pruskich. Jako biskup warmiński, Rudnicki był dobrym mecenasem nauki, sztuki. Ogłosił drukiem konstytucje synodów warmińskiej diecezji: Mikołaja Szyszkowskiego – reorganizatora szkolnictwa, Jana Wydżgę – autora prac naukowych o biskupach warmińskich i wojnie szwedzkiej, Andrzeja Załuskiego – bibliofila i historyka, Adama Grabowskiego – gorliwego zbieracza książek, rękopisów i Ignacego Krasickiego.

Zgodnie z uchwałami synodu trydenckiego przystąpił do reformowania Kościoła katolickiego. Przeprowadził wizytację diecezjalną objeżdżając w latach 1606–1610 94 kościoły. Marcin Kołacki, który był administratorem komornictwa olsztyńskiego w liście pisanym 21 czerwca 1605 r. do biskupa Szymona Rudnickiego zapraszał go do Olsztyna. Biskup Rudnicki na św. Jana, 24 czerwca 1605 r., zgodził się przybyć do Olsztyna. W mieście zjawiły się tysiące ludzi. Biskup Szymon Rudnicki w 1616 r. zwrócił uwagę na rolę rodziców chrzestnych, którzy mieli wspomagać przy wychowywaniu dzieci rodziców biologicznych.

Do 1610 r. parafia olsztyńska należała do archiprezbiteriatu dobromiejskiego. Synod lidzbarski z 1610 r. dokonał zmian w podziale sieci archiprezbitariatów, tworząc w Olsztynie nowy. Biskup Szymon Rudnicki 15 stycznia 1610 r. wydał stosowny dokument, z którego wynikało, że olsztyński archiprezbiteriat miał obejmować siedem parafii Warmii południowej. W 1617 r. odzyskał kościół św. Mikołaja w Elblągu. Doprowadził także do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tam znanego w Polsce miejsca kultu maryjnego. Założył parafię w Królewcu. Rudnicki dokonał poświęceń wielu kościołów. Znany był jako zapobiegliwy gospodarz i fundator diecezjalny. Rudnicki był fundatorem głównego ołtarza w kościele lidzbarskim w 1605 r., w kościele we wsi Bogatyńskie uposażył alterię w 1611 r., w katedrze fromborskiej ufundował barokowy portal w 1608 r., w Ornecie gruntownie przebudował zamek biskupi (zdewastowany w XVI wieku). Rudnicki troszczył się o poziom szkolnictwa i duchowieństwo, wspierał jezuickie szkoły na Warmii i na własny koszt kształcił 30 młodzieńców w kolegium braniewskim, za granicą oraz w innych uczelniach w Polsce.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Rudnicki interesował się życiem politycznym kraju, brał czynny udział w nim i był doradcą królów polskich w sprawach polityki pruskiej. W 1612 r. stał na czele królewskiej komisji w rokowaniach z brandenburskim elektorem dotyczącej opieki nad chorym Albrechtem Fryderykiem. W 1609 r. stał na czele komisji, która miała przywrócić w Prusach Książęcych prawo i ustalić sprawę zależności księstwa od Korony. Ogłosił między innymi "Constitutiones synodales Dioccesis Varmiensis".

Szymonowi Rudnickiemu wystawiono okazały nagrobek, który został zniszczony wraz z całym grobem przez Szwedów. W 1637 r. kapituła warmińska ufundowała nowy, duży ołtarz – nagrobek wykonany przez rzeźbiarzy z Elbląga. Wykonano go z marmuru.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967.
Olsztyn 1353–2003, red. Stanisław Achremczyk, Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.