Tajęża jednostronna
| Tajęża jednostronna | |
| | |
| Goodyera repens | |
| (L.) R. Br. | |
 Tajęża jednostronna w nadleśnictwie Nowe Ramuki | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | szaparagowce |
| Rodzina | storczykowate |
| Rodzaj | tajęża |
| Gatunek | tajęża jednostronna |
| Synonimy | |
Tajęża jednostronna (Goodyera repens (L.) R. Br.) – gatunek byliny kłączowej z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
Spis treści
Morfologia
Tajęża jednostronna to wysmukła, mała roślina osiągająca od 8-25(-30) cm wysokości, o gałęzistym, czołgającym się podziemnym kłączu. Łodyga jest zielona, w górnej części gęsto, gruczołowato owłosiona. W dolnej partii ulistniona. Liście owalne do sercowatych, ciemnozielone z jasnymi plamami, mięsiste. Siatkowato unerwione, zebrane u dołu w rozetkę. Mają oskrzydlony ogonek liściowy. Listki łodygowe mniejsze, przylegające do łodygi. Kwiatostan jest wąski, kłosokształtny i wydłużony, składa się z wielu gęsto osadzonych, owłosionych, drobnych, białych i pachnących kwiatów, osadzonych na skręconych szypułkach w kątach przysadek. Poza dwoma, lekko rozchylonymi bocznymi działkami, płatki są stulone. Wewnątrz gardzieli znajduje się pomarańczowa plamka. Warżka nie ma ostrogi, u nasady jest workowato rozdęta. Zalążnia nie ulega skręceniu, jest walcowata i omszona. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Owocem jest rozdęta, brązowa torebka.
Rozmieszczenie i ekologia
Tajęża jednostronna występuje w Europie, Ameryce Północnej i w Azji. W Polsce bardzo rzadko na niżu i w górach po regiel górny.
Rośnie w cienistych borach sosnowych oraz w borach świerkowych. W Polsce występuje zwłaszcza na północy kraju (zwłaszcza w nadmorskich borach bażynowych). Na południu w Sudetach i w Karpatach, zwykle w jedlinach i rzadko w borach świerkowych. Preferuje gleby kwaśne; świeże, ubogie i umiarkowanie żyzne. Gatunek charakterystyczny dla acydofilnych borów z klasy Vaccinio-Piceetea.
Wartość użytkowa
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na "Czerwonej Liście" w grupie gatunków silnie zagrożonych wymarciem (kategoria zagrożenia E) na izolowanych stanowiskach, położonych poza głównym obszarem występowania.
Wszystkie części rośliny są trujące.
Ciekawostki
Rodzaj został nazwany na cześć angielskiego botanika Johna Goodyera (1592–1664), autora i tłumacza licznych publikacji botanicznych. Nazwa gatunkowa pochodzi od łacińskiego słowa "repo" – "czołgać się" i nawiązuje do pełzającego kłącza tajęży.
Na Warmii i Mazurach tajęża jednostronna występuje m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym, Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej, w rezerwacie "Piłackie Wzgórza" w Puszczy Boreckiej oraz w Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej.
Bibliografia
K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.
Z. Endler, B. Juśkiewicz-Swaczyna, M. Grzybowski: Godny ochrony obiekt przyrodniczy Pluski na Pojezierzu Olsztyńskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62(3): 13–18, 2006.
