Tajęża jednostronna
To jest | Tajęża jednostronna | |
| | |
| Goodyera repens | |
| (L.) R. Br. | |
 Tajęża jednostronna w Nadlesnictwo Nowe Ramuki. Fot. Dariusz Kubiak. | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | szaparagowce |
| Rodzina | storczykowate |
| Rodzaj | tajęża |
| Gatunek | tajęża jednostronna |
| Synonimy | |
Tajęża jednostronna (Goodyera repens (L.) R. Br.) – gatunek byliny kłączowej z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
Spis treści
Morfologia
Tajęża jednostronna to wysmukła, mała roślina osiągająca od 8 do 25(30) cm wysokości, o gałęzistym, czołgającym się, podziemnym kłączu. Łodyga jest zielona, w górnej części gęsto, gruczołowato owłosiona, w dolnej partii ulistniona. Liście owalne do sercowatych, ciemnozielone z jasnymi plamami, mięsiste, siatkowato unerwione, zebrane u dołu w rozetkę. Oskrzydlony ogonek liściowy, listki łodygowe mniejsze, przylegające do łodygi.
Kwiatostan jest wąski, kłosokształtny i wydłużony, składa się z wielu gęsto osadzonych, owłosionych, drobnych, białych i pachnących kwiatów osadzonych na skręconych szypułkach w kątach przysadek. Poza dwoma, lekko rozchylonymi bocznymi działkami, płatki są stulone. Wewnątrz gardzieli znajduje się pomarańczowa plamka. Warżka nie ma ostrogi, u nasady jest workowato rozdęta. Zalążnia nie ulega skręceniu, jest walcowata i omszona. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Owocem jest rozdęta, brązowa torebka.
Rozmieszczenie i ekologia
Tajęża jednostronna występuje w Europie, Ameryce Północnej i w Azji. W Polsce bardzo rzadko na niżu i w górach po regiel górny. Rośnie w cienistych borach sosnowych oraz w borach świerkowych. W Polsce występuje przede wszystkim na północy kraju (zwłaszcza w nadmorskich borach bażynowych), na południu w Sudetach i w Karpatach, zwykle w jedlinach i rzadko w borach świerkowych. Preferuje gleby kwaśne, świeże, ubogie i umiarkowanie żyzne. Gatunek charakterystyczny dla acydofilnych borów z klasy Vaccinio-Piceetea.
Na Warmii i Mazurach tajęża jednostronna występuje m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym, Parku Krajobrazowym Puszczy Rominckiej, w rezerwacie Piłackie Wzgórza w Puszczy Boreckiej oraz w Puszczy Napiwodzko-Ramuckieja także na obszarze Natura 2000 Niecka Skaliska.
Wartość użytkowa
Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, umieszczona na "Czerwonej Liście" w grupie gatunków silnie zagrożonych wymarciem (kategoria zagrożenia E) na izolowanych stanowiskach, położonych poza głównym obszarem występowania.
Wszystkie części rośliny są trujące.
Ciekawostki
Rodzaj został nazwany na cześć angielskiego botanika Johna Goodyera (1592–1664), autora i tłumacza licznych publikacji botanicznych. Nazwa gatunkowa pochodzi od łacińskiego słowa repo, tj. "czołgać się", i nawiązuje do pełzającego kłącza tajęży.
Zobacz też
pl.wikipedia.org, tajęża jednostronna [25.05.2014]
parkikrajobrazowewarmiimazur.pl [25.05.2014]
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
Endler Zbigniew, Juśkiewicz-Swaczyna Barbara, Grzybowski Mirosław, Godny ochrony obiekt przyrodniczy Pluski na Pojezierzu Olsztyńskim, "Chrońmy Przyrodę Ojczystą" 2006, z. 62(3), s. 13-18.
