Goryń

Goryń
Kościół w Goryniu. Źródło: www.goryn.r3x.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Liczba ludności (2010)	656
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Goryń
Położenie na mapie Polski Goryń
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Goryń (niem. Guhringen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 656 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Goryń i Wałdowo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Aneta Kłodowska.

Pocztówka z Gorynia. 1936.
Źródło: www.aefl.de

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, przy Jeziorze Goryńskim, 25 km na południowy zachód od Iławy i 6 km na południe od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.

Dzieje miejscowości

Najstarsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1293 roku. Wówczas biskup Pomezanii nadał osadę pruską o nazwie Gohryn Teodorykowi von Stange, właścicielowi Kisielic. Dokument lokacyjny został wystawiony w roku 1374. Goryń otrzymał wówczas 130 łanów, co czyniło z miejscowości jedną z największych wsi w biskupstwie pomezańskim. Nowy dokument lokacyjny na prawie magdeburskim wystawiono w 1381 roku. W tym okresie we wsi znajdował się kościół i działała karczma należąca do miejscowego sołtysa. Wspomniany kościół został spalony w roku 1414 w czasie wojny polsko-krzyżackiej. Zginęło wówczas 44 mieszkańców, a wieś została spustoszona; 69 łanów z ogólnej liczby 130 leżało odłogiem.

W XVI wieku Goryń był wsią czynszową. W 1789 roku miejscowość była wsią królewską liczącą 59 budynków mieszkalnych, w której istniała karczma. Na początku XIX stulecia do Gorynia została przyłączona wioska Wałdówek należąca do rodziny Wałdowskich, spolonizowanego rodu niemieckiego, którego przedstawiciele nosili pierwotnie nazwisko Gampner.

W 1858 roku Goryń oraz Piotrowice były największymi wsiami w powiecie suskim. W 1890 roku w miejscowości mieszkało 27 osób deklarujących polskie pochodzenie. Dziesięć lat później ta liczba wzrosła do 62. Pięć lat później w Goryniu mieszkało 77 osób polskiego pochodzenia.

Na początku XX wieku w miejscowości funkcjonowała trzyklasowa szkoła podstawowa. W tym okresie w skład gminy Goryń wchodziły wsie Krzywka i Wałdowo. W 1925 roku, po wybudowaniu linii kolejowej łączącej Goryń z Biskupcem, Suszem i Kisielicami, mieszkańcy wsi mieli możliwość przewożenia produktów rolniczych na rynki miast powiatu suskiego, a także do Malborka oraz Kwidzyna.

W 1923 roku w Goryniu wzniesiono pomnik upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi. W 1938 roku wybudowano kościół. W 1944 roku wieś składała się z 253 gospodarstw i była zamieszkana przez 1215 osób.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

• 1817 – 524 osoby, 24 domy
• 1831 – 615 osób,88 domów
• 1863 – 1302 osoby
• 1885 – 1186 osób, 178 domów
• 1895 – 1202 osoby, 176 domów
• 1900 – 1251 osób
• 1905 – 1183 osoby, 186 domów
• 1933 – 1089 osób (łącznie z Krzywkami i Wałdowem)

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Goryniu

Zabytki

• Kościół z 1938 roku, siedziba Parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice, styczeń 2007 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Goryń [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
[1] [05.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]