Hjalmar Uggla

Hjalmar Uggla
Źródło: http://www.uwm.edu.pl/gleba/
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1908 r. Warszawa
Data i miejsce śmierci	13 marca 1983 r. Olsztyn
Zawód	przyrodnik, gleboznawca, leśnik

Hjalmar Fryderyk Karol Uggla (ur. 17 marca 1908 r. w Warszawie - zm. 13 marca 1983 r. w Olsztynie) - profesor zwyczajny Wyższej Szkoły Rolniczej i Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie, wybitny uczony, przyrodnik, gleboznawca, leśnik.

Biografia

Urodził się w rodzinie inteligenckiej pochodzącej z arystokracji szwedzkiej, zamieszkałej w Polsce od XIX wieku i spolonizowanej.

Był absolwentem:

• Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana w Warszawie (1927),
• Wydziału Leśnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (1933).
• Rozprawę doktorską "Badania glebowo-siedliskowe na terenie lasów doświadczalnych SGGW w Rogowie" przygotowaną pod kierunkiem prof. Arkadiusza Musierowicza obronił w Katedrze Gleboznawstwa SGGW w Warszawie (1950).

Działalność w okresie II wojny światowej i okupacji

W czasie okupacji uczestniczył w działaniach antyniemieckiej konspiracji w szeregach Związku Walki Zbrojnej, a potem w 32 plutonie Armii Krajowej należącym do Obwodu Błonie. Brał udział w akcjach sabotażowych i przejmowaniu zrzutów lotniczych. Wykorzystując swoje szwedzkie pochodzenie potwierdzone dokumentem wystawionym przez szwedzką ambasadę, podejmował u Niemców, w tym również w Gestapo przy Alei Szucha w Warszawie, starania o uwolnienie aresztowanych członków ruchu oporu. W czasie Powstania Warszawskiego w domu państwa Ugglów w Milanówku znalazła schronienie liczna grupa ludzi uciekających z płonącej stolicy. Była wśród nich Żydówka Zofia Lewartowicz z nieletnim synem Kazimierzem, których ukrywanie groziło śmiercią. To na wniosek mieszkającego w USA Kazimierza Lewartowicza Instytut Jad Waszem w Jerozolimie nadał 6 maja 2007 r. tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata Hjalmarowi Uggli (pośmiertnie) i jego żonie Ludwice Uggla.

Praca i działalność naukowo dydaktyczna

Pracę zawodową rozpoczął jako student trzeciego roku w Katedrze Gleboznawstwa SGGW (1929) i kontynuował ją jako asystent do 1935 r. W okresie 1935-1939 zajmował się klasyfikacją gruntów na Polesiu i Kujawach.

Podczas okupacji (1940-1945) pracował na różnych stanowiskach (m.in. administratora gospodarstwa doświadczalnego Żółwin) w Centralnej Doświadczalnej Stacji Jedwabniczej w Milanówku koło Warszawy.

W 1945 r. ponownie podjął pracę w Katedrze Gleboznawstwa SGGW w Warszawie. W okresie 1946-1950 pracował także jako profesor kontraktowy (adiunkt) w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi.

W 1950 r. przeszedł do pracy w tworzonej wówczas Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie, gdzie zorganizował Katedrę Gleboznawstwa, którą kierował pod zmienianymi jej nazwami i usytuowaniem strukturalnym na uczelni do 1975 r., to jest do przyjętego wówczas dla kierowników katedr wieku 65 lat życia.

W 1954 r. uzyskał tytuł docenta, w 1958 r. – tytuł profesora nadzwyczajnego, w 1967 r. profesora zwyczajnego. Na emeryturę przeszedł w 1978 r., lecz do końca życia pracował naukowo.

Prace naukowe profesora Uggli dotyczą genezy i systematyki gleb, erozji wodnej i eolicznej, żyzności gleb, a także ich ochrony i kartografii. Głównym nurtem jego badań były gleby leśne, ale wniósł także istotny wkład w poznanie gleb organicznych. Jako pierwszy w Polsce badał gleby wytworzone z osadów dennych jezior (gleby gytiowe). Jest uważany za jednego z twórców kierunku ekologicznego w gleboznawstwie polskim. Wiele prac Profesora ma pionierski charakter przyczyniając się do poznania pokrywy glebowej północno-wschodniej Polski. Wprowadził do gleboznawstwa pojęcie gleb płowych i rędzin czwartorzędowych. Wielokrotnie reprezentował naukę polską na kongresach międzynarodowych. Był promotorem ponad 200 prac dyplomowych (inżynierskich i magisterskich) i 11 prac doktorskich. Łącznie opublikował ponad 110 publikacji naukowych oraz 7 podręczników i skryptów. Napisał pierwszy w Polsce podręcznik gleboznawstwa leśnego. Jego „Gleboznawstwo rolnicze” miało 4 wydania w Państwowym Wydawnictwie Naukowym w Warszawie.

Lista podręczników autorstwa Prof. Hjalmara Uggli

• Uggla H. 1955, 1957. Gleboznawstwo leśne z zarysem geologii, mineralogii i petrografii. PWRiL, Warszawa.
• Musierowicz A., Uggla H. 1964, 1967. Gleboznawstwo leśne ogólne. PWRiL, Warszawa.
• Uggla H. 1965. Gleboznawstwo leśne szczegółowe. PWRiL, Warszawa.
• Uggla H. 1976, 1979, 1981Uggla H., Uggla Z. 1979. Gleboznawstwo leśne. PWRiL, Warszawa.

Działalność organizacyjna

Podczas pracy w Olsztynie profesor H. Uggla podejmował różnorodne działania organizacyjne. Jego ponadprzeciętne zdolności organizacyjne zostały dostrzeżone i często był wybierany na odpowiedzialne funkcje akademickie. Był m.in. prodziekanem Wydziału Rolniczego WSR w Olsztynie (1951-1953), dziekanem Wydziału Rolniczego (1969-1972), prorektorem ds. nauki Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie (1959-1962), dyrektorem Instytutu Gleboznawstwa i Melioracji Wodnych (1970-1972), przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Biologii Stosowanej WSR w Olsztynie (1969-1972). Na szczególne podkreślenie zasługuje zaangażowanie w organizację Studium Geodezji i Urządzeń Rolnych, późniejszy Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej (1960).

Był założycielem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego (1951) – pierwszego na Uczelni oddziału ogólnopolskiego towarzystwa naukowego i jego przewodniczącym do roku 1974. Był aktywnym członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Gleboznawczego. Był członkiem Komitetów Naukowych PAN: Gleboznawstwa i Chemii Rolnej oraz Nauk Leśnych, a także członkiem komitetów redakcyjnych Roczników Gleboznawczych i Polish Journal of Soil Science.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Nagroda indywidualna I stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego „za autorstwo wyróżniających się podręczników dla studentów” (1966)
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Leśnego
• Honorowa Odznaka „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii”
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1960)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Medal Zasłużony Nauczyciel PRL (1980)
• Odznaczenie „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” (pośmiertnie, 2007)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2008)

Ciekawostki i zainteresowania

• Profesor znał kilka języków obcych. Był zamiłowanym przyrodnikiem. Zgromadził dużą kolekcję motyli europejskich oraz wielkich motyli południowoamerykańskich, którą pieczołowicie przechowywał mimo wojny i licznych przeprowadzek. Swoje podręczniki ilustrował kolorowymi rysunkami profili glebowych.

• 23 czerwca 2009 r. w Katedrze Gleboznawstwa i Rekultywacji Gruntów UWM w Olsztynie (pl. Łódzki 3) odsłonięto tablicę poświęconą Profesorowi Hjalmarowi Uggli.

Bibliografia

1. Konecka-Betley K., Piaścik H. 2009. Profesor Hjalmar Uggla – uczony i patriota. Roczniki Glebo
2. Łachacz A., Dąbrowski S. 2009. Pamięci profesora Hjalmara Uggli. Sylwan, 153(12): 857
3. Mierzyński S. 2007. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Hjalmar i Ludwika Uggla. Kalendarz Olsztyna 2008. T. Śrutowski (red.), Wydawca Edytor „Wers” w Olsztynie, 10: 202-207.
4. Kronika Katedry Gleboznawstwa WSR/ART w Olszynie z lat 1950-1983.
5. www.uwm.edu.pl/gleba/

Hasło opracowali Andrzej Łachacz i Apolinary Zapisek