Boreczno: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = boreczno.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Źródło: [http://archipelag.ceik.eu archipelag.ceik.eu] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 265<ref>Łącznie Boreczno i | + | |liczba ludności = 265<ref>Łącznie: Boreczno i Piekło.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Boreczno ''' (niem. ''Schnellwalde'') – | + | ''' Boreczno ''' (niem. ''Schnellwalde'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Zalewo (gmina miejsko-wiejska)|gminie Zalewo]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego. |
| − | + | Boreczno w 2010 r. liczyło 265 mieszkańców (łącznie z osadą [[Piekło]]). W skład sołectwa wchodzą wsie Boreczno i [[Śliwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Józef Żłób]]<ref>[http://www.zalewo.bil-wm.pl/index.php?inf=10&idsl=7&id=67 zalewo.bil-wm.pl] [05.03.2014]</ref>. | |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na wschód od jeziora [[Jezioro Jeziorak|Jeziorak]], 10 km na południowy wschód od [[Zalewo|Zalewa]]. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], na wschód od jeziora [[Jezioro Jeziorak|Jeziorak]], 10 km na południowy wschód od [[Zalewo|Zalewa]]. | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość została założona na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] w | + | Miejscowość została założona na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] w 1311 r. przez zasadźcę o imieniu Henryk. Wystawcą przywileju dla wsi był komtur dzierzgoński [[Sighardt von Schwarzburg]]. Obszar wsi obejmował 60 łanów. Został on powiększony o kolejne dwa łany za sprawą nadania komtura [[Werner von Rundorf|Wernera von Rundorfa]]. Wieś uległa zniszczeniu w 1414 roku, a następnie w okresie wojny trzynastoletniej. |
| − | W | + | W 1470 r. Boreczno, [[Mózgowo]], Śliwę, [[Karnity]] oraz [[Jezioro Gil Wielki|jezioro Gil Wielki]] i [[Jezioro Kocioł|jezioro Kocioł]] wielki mistrz [[Henryk von Richtenberg]] przekazał na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] polskiemu szlachcicowi Hanuszowi Krasnodębskiemu. Krasnodębski, który przybrał nazwisko Hans Schoneich, pozostał w Borecznie do swojej śmierci w roku 1528. Wieś odziedziczyli jego synowie, Hans i Georg. Pierwszy z nich brał udział w wojnie tureckiej, a po powrocie wybudował w Borecznie okazały pałac. Ufundował również wieżę miejscowego kościoła, w którego kryptach został pochowany w 1595 r. |
| − | + | W 1601 r. na czele rodzinnego majątku stanął wnuk Hansa I Schoneicha, a zarazem jego imiennik Hans III Schoneich. Poślubił on Katherine von Rauschke. Kolejny przedstawiciel rodu – syn Siegesmunda i Kathariny Mulbe – brał udział w wojnach szwedzkich po stronie króla. Przyjął również porzucone przez przodka nazwisko Krasnodębski. | |
| − | W | + | W XVII i XVIII stuleciu Boreczno zasłynęło z organizowanych trzy razy w roku targów i jarmarków. W 1648 r. miejscowa parafia powiększyła się o dwie włączone do niej miejscowości: [[Urowo]] i [[Wielowieś]]. |
| − | W | + | Pierwsza miejscowa szkoła została wzniesiona około 1666 r. W 1714 r. po śmierci Johanna Alberta von Schoneicha, Boreczno odziedziczył jego syn Fabian – ostatni męski potomek rodu. Fabian w 1728 r. odbył pielgrzymkę do Jerozolimy, a po powrocie ufundował m.in. ambonę oraz stalle patronackie w miejscowym kościele. W 1740 r. Boreczno przeszło w ręce jego córki Sophii Charlotty. |
| − | + | W XVIII wieku wieś kilkakrotnie padała ofiarą pożarów. W tym okresie spalona została szkoła, plebania, a w jednym z pożarów zginęła wdowa po nauczycielu wraz z dwójką służących. Na dodatek w latach 1777–1778 wieś nawiedziła czarna ospa, która uśmierciła 46 osób. W 1782 r. Boreczno składało się z 37 domów. Do wsi należały przysiółki i osady: Stara Huta, Kraga, Piekło oraz Uroczysko. | |
| + | |||
| + | W okresie wojen napoleońskich Boreczno padło ofiarą kontrybucji i rekwizycji dokonywanych przez francuskie wojsko. W tym czasie do wsi dotarła również dyzenteria, która siała spustoszenie wśród wyniszczonej i wygłodzonej ludności. Ofiarą epidemii była ostatniej przedstawicielce rodu von Schoneich, Sophia Charlotta, która pozostawiła Boreczno zaadoptowanemu przez siebie krewnemu. [[Johann Samuel Dietrich von Hoeverbeck]] przyjął rodowe nazwisko zmarłej tragicznie ciotki. W momencie przejęcia pieczy nad Borecznem był właścicielem Śliwy, [[Pomielin|Pomielina]] oraz [[Międzychód|Międzychodu]]. Po jego śmierci w 1809 r. Boreczno, Karnity, Śliwa, Pomielin i Międzychód odziedziczył jego syn – Hans Hoeverbeck-Schoneich. W 1817 r. Boreczno zostało sprzedane Christerowi Maxowi Gustawowi Freiherr von Aberdyhll, którego potomkowie władali Karnitami do 1945 r. | ||
| + | |||
| + | W 1820 r. w wyniku reformy Heinricha vom und zum Steina w Borecznie utworzono siedem niezależnych gospodarstw należących do uwolnionych od pańszczyzny chłopów. W tym okresie zajęcia lekcyjne odbywały się w budynku organistówki. | ||
| + | |||
| + | W 1857 r. odbudowano miejscową szkołę, która spłonęła w 1775 r. | ||
| + | |||
| + | W 1885 r. wieś była zamieszkana przez 352 osoby i składała się z 28 budynków mieszkalnych. W 1939 r. gmina Boreczno wraz z dwoma przyległymi majątkami była zamieszkana przez 570 osób i składała się ze 144 gospodarstw. 331 mieszkańców zatrudnionych było w rolnictwie, utrzymując się dodatkowo z pracy w lesie. | ||
==Edukacja == | ==Edukacja == | ||
*[[Gimnazjum w Borecznie]] | *[[Gimnazjum w Borecznie]] | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Borecznie]] | *[[Szkoła Podstawowa w Borecznie]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | W miejscowości działa [[Biblioteka Publiczna w Borecznie| biblioteka publiczna]]. | + | *W miejscowości działa [[Biblioteka Publiczna w Borecznie| biblioteka publiczna]]. |
| − | + | *We wsi realizowany jest projekt [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]] pod nazwą [http://archipelag.ceik.eu/ "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur"]. | |
| + | == Religia == | ||
| + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie|parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]]. | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim:Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie| | + | *[[lkwim:Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Borecznie|kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego]] wzniesiony w 1. poł. XIV w., kilkakrotnie przebudowywany. We wnętrzu zachował się m.in. ołtarz główny z 1697 r., gotycka chrzcielnica, barokowa ambona oraz konfesjonał (1728) |
| − | * | + | *cmentarz przykościelny |
| − | * | + | *tzw. pastorówka |
| − | * | + | *budynek szkoły wraz z otoczeniem |
| − | |||
| − | == | + | ==Ciekawostki== |
| − | + | *Dzięki inicjatywie paru mieszkańców wsi Boreczno odkopano w lipcu 2007 r. blok granitowy leżący przy murze kościelnym. Równo ociosany, duży kamień był widoczny na powierzchni ziemi w małym, zaledwie 10 cm fragmencie. Leżał na zachodnim krańcu działki kościelnej. Przez wiele lat był niewidoczny, ponieważ położono go przy murze, przysypano ziemią, porósł trawą i drobną roślinnością. 17 lipca 2007 r. w obecności księdza proboszcza parafii Boreczno w godzinach popołudniowych odkopano znacznych rozmiarów granitowy obelisk. Na frontowej ściance obelisku znajdowały się wykute: miecz i krzyż z datami 1914-1918, napis: UNSEREN HELDEN (Naszym Bohaterom) i hełm wojskowy.<ref>http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=3&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=5d971fb824406dce348756209ea7fd85</ref> | |
| − | + | *Pierwszy ośrodek zdrowia w Borecznie został zorganizowany w 1953 r. w tzw. „pastorówce”. Pierwszym pracownikiem miejscowej służby zdrowia był felczer Bogdan Sosnowski, który pracował do maja 1960 roku. Po nim rozpoczął pracę felczer Józef Król. <ref>http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=3&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=5d971fb824406dce348756209ea7fd85</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.<br/> | ||
| + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wyd. II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | ||
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.zalewo.f117.pl/modules.php?name=Sections&op=printpage&artid=2125 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.zapiskizalewskie.republika.pl/zapiski23.html zapiskizalewskie.republika.pl, historia wsi Boreczno] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Zalewo (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] |
Aktualna wersja na dzień 12:44, 22 gru 2016
| Boreczno | |
| | |
 Źródło: archipelag.ceik.eu
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Zalewo |
| Liczba ludności (2010) | 265[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Boreczno | |
| Położenie na mapie Polski  Boreczno | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Boreczno (niem. Schnellwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Zalewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1975 wieś wchodziła w skład powiatu morąskiego.
Boreczno w 2010 r. liczyło 265 mieszkańców (łącznie z osadą Piekło). W skład sołectwa wchodzą wsie Boreczno i Śliwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Józef Żłób[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na wschód od jeziora Jeziorak, 10 km na południowy wschód od Zalewa.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została założona na prawie chełmińskim w 1311 r. przez zasadźcę o imieniu Henryk. Wystawcą przywileju dla wsi był komtur dzierzgoński Sighardt von Schwarzburg. Obszar wsi obejmował 60 łanów. Został on powiększony o kolejne dwa łany za sprawą nadania komtura Wernera von Rundorfa. Wieś uległa zniszczeniu w 1414 roku, a następnie w okresie wojny trzynastoletniej.
W 1470 r. Boreczno, Mózgowo, Śliwę, Karnity oraz jezioro Gil Wielki i jezioro Kocioł wielki mistrz Henryk von Richtenberg przekazał na prawie magdeburskim polskiemu szlachcicowi Hanuszowi Krasnodębskiemu. Krasnodębski, który przybrał nazwisko Hans Schoneich, pozostał w Borecznie do swojej śmierci w roku 1528. Wieś odziedziczyli jego synowie, Hans i Georg. Pierwszy z nich brał udział w wojnie tureckiej, a po powrocie wybudował w Borecznie okazały pałac. Ufundował również wieżę miejscowego kościoła, w którego kryptach został pochowany w 1595 r.
W 1601 r. na czele rodzinnego majątku stanął wnuk Hansa I Schoneicha, a zarazem jego imiennik Hans III Schoneich. Poślubił on Katherine von Rauschke. Kolejny przedstawiciel rodu – syn Siegesmunda i Kathariny Mulbe – brał udział w wojnach szwedzkich po stronie króla. Przyjął również porzucone przez przodka nazwisko Krasnodębski.
W XVII i XVIII stuleciu Boreczno zasłynęło z organizowanych trzy razy w roku targów i jarmarków. W 1648 r. miejscowa parafia powiększyła się o dwie włączone do niej miejscowości: Urowo i Wielowieś.
Pierwsza miejscowa szkoła została wzniesiona około 1666 r. W 1714 r. po śmierci Johanna Alberta von Schoneicha, Boreczno odziedziczył jego syn Fabian – ostatni męski potomek rodu. Fabian w 1728 r. odbył pielgrzymkę do Jerozolimy, a po powrocie ufundował m.in. ambonę oraz stalle patronackie w miejscowym kościele. W 1740 r. Boreczno przeszło w ręce jego córki Sophii Charlotty.
W XVIII wieku wieś kilkakrotnie padała ofiarą pożarów. W tym okresie spalona została szkoła, plebania, a w jednym z pożarów zginęła wdowa po nauczycielu wraz z dwójką służących. Na dodatek w latach 1777–1778 wieś nawiedziła czarna ospa, która uśmierciła 46 osób. W 1782 r. Boreczno składało się z 37 domów. Do wsi należały przysiółki i osady: Stara Huta, Kraga, Piekło oraz Uroczysko.
W okresie wojen napoleońskich Boreczno padło ofiarą kontrybucji i rekwizycji dokonywanych przez francuskie wojsko. W tym czasie do wsi dotarła również dyzenteria, która siała spustoszenie wśród wyniszczonej i wygłodzonej ludności. Ofiarą epidemii była ostatniej przedstawicielce rodu von Schoneich, Sophia Charlotta, która pozostawiła Boreczno zaadoptowanemu przez siebie krewnemu. Johann Samuel Dietrich von Hoeverbeck przyjął rodowe nazwisko zmarłej tragicznie ciotki. W momencie przejęcia pieczy nad Borecznem był właścicielem Śliwy, Pomielina oraz Międzychodu. Po jego śmierci w 1809 r. Boreczno, Karnity, Śliwa, Pomielin i Międzychód odziedziczył jego syn – Hans Hoeverbeck-Schoneich. W 1817 r. Boreczno zostało sprzedane Christerowi Maxowi Gustawowi Freiherr von Aberdyhll, którego potomkowie władali Karnitami do 1945 r.
W 1820 r. w wyniku reformy Heinricha vom und zum Steina w Borecznie utworzono siedem niezależnych gospodarstw należących do uwolnionych od pańszczyzny chłopów. W tym okresie zajęcia lekcyjne odbywały się w budynku organistówki.
W 1857 r. odbudowano miejscową szkołę, która spłonęła w 1775 r.
W 1885 r. wieś była zamieszkana przez 352 osoby i składała się z 28 budynków mieszkalnych. W 1939 r. gmina Boreczno wraz z dwoma przyległymi majątkami była zamieszkana przez 570 osób i składała się ze 144 gospodarstw. 331 mieszkańców zatrudnionych było w rolnictwie, utrzymując się dodatkowo z pracy w lesie.
Edukacja
Kultura
- W miejscowości działa biblioteka publiczna.
- We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Zabytki
- kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego wzniesiony w 1. poł. XIV w., kilkakrotnie przebudowywany. We wnętrzu zachował się m.in. ołtarz główny z 1697 r., gotycka chrzcielnica, barokowa ambona oraz konfesjonał (1728)
- cmentarz przykościelny
- tzw. pastorówka
- budynek szkoły wraz z otoczeniem
Ciekawostki
- Dzięki inicjatywie paru mieszkańców wsi Boreczno odkopano w lipcu 2007 r. blok granitowy leżący przy murze kościelnym. Równo ociosany, duży kamień był widoczny na powierzchni ziemi w małym, zaledwie 10 cm fragmencie. Leżał na zachodnim krańcu działki kościelnej. Przez wiele lat był niewidoczny, ponieważ położono go przy murze, przysypano ziemią, porósł trawą i drobną roślinnością. 17 lipca 2007 r. w obecności księdza proboszcza parafii Boreczno w godzinach popołudniowych odkopano znacznych rozmiarów granitowy obelisk. Na frontowej ściance obelisku znajdowały się wykute: miecz i krzyż z datami 1914-1918, napis: UNSEREN HELDEN (Naszym Bohaterom) i hełm wojskowy.[3]
- Pierwszy ośrodek zdrowia w Borecznie został zorganizowany w 1953 r. w tzw. „pastorówce”. Pierwszym pracownikiem miejscowej służby zdrowia był felczer Bogdan Sosnowski, który pracował do maja 1960 roku. Po nim rozpoczął pracę felczer Józef Król. [4]
Przypisy
- ↑ Łącznie: Boreczno i Piekło.
- ↑ zalewo.bil-wm.pl [05.03.2014]
- ↑ http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=3&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=5d971fb824406dce348756209ea7fd85
- ↑ http://archipelag.ceik.eu/miejscowosci.html?tx_places_pi1%5Bplace%5D=3&tx_places_pi1%5Baction%5D=show&tx_places_pi1%5Bcontroller%5D=Place&cHash=5d971fb824406dce348756209ea7fd85
Bibliografia
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1973.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wyd. II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Zalewo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
zapiskizalewskie.republika.pl, historia wsi Boreczno [05.03.2014]
