Budry: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
| − | + | |nazwa = Budry | |
|herb wsi = | |herb wsi = | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Buder |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie =budry2.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia =Kościół w Budrach.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś gminna | |rodzaj miejscowości = wieś gminna | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 17: | Linia 16: | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
|liczba ludności = 441 | |liczba ludności = 441 | ||
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna =(+48) 87 | |strefa numeracyjna =(+48) 87 | ||
|kod pocztowy = 11-606 | |kod pocztowy = 11-606 | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Budry''' (niem. ''Buddern'') – wieś gminna w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat węgorzewski | powiecie węgorzewskim]], w [[Budry (gmina wiejska)|gminie Budry]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Siedziba gminy Budry. W 2010 roku wieś liczyła 441 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Sławomir Oryńczak]]<ref>[http://www.budry.internetdsl.pl/.-id=321.htm]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest w północnej części [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], na [[Pojezierze Giżycko-Węgorzewskie|Pojezierzu Giżycko–Węgorzewskim]], 11 km na północny wschód od [[Węgorzewo|Węgorzewa]], przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650 w kierunku [[Gołdap|Gołdapi]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Wieś została założona w 1565 roku na 51 łanach i | + | Wieś została założona w 1565 roku na 51 łanach i dwóch morgach przez [[Jan Miksa |Jana Miksę]], komornika [[lkwim:Zamek w Węgorzewie|zamku węgorzewskiego]]. Początkowo (1571) mieszkało tu 6 rodzin chłopskich. Później wieś została całkowicie zasiedlona. Mieszkańcy płacili czynsz na rzecz majątku państwowego we [[Wróbel|Wróblu]]. Wieś początkowo nazywana była ''Buderne'', następnie ''Budra'' i ''Buddern''. |
| − | Podczas | + | Podczas epidemii dżumy (1709–1710) populacja wsi zmniejszyła się o połowę (zmarło 245 osób). |
| − | W 1724 roku zdecydowano o utworzeniu [[Parafia ewangelicka w Budrach|parafii w Budrach]], jednak z budową kościoła zwlekano tak długo, aż król [[Fryderyk Wilhelm I]] zagroził wójtowi szubienicą, jeśli natychmiast nie zajmie się tą sprawą. W 1739 roku kościół został ukończony i poświęcony przez superintendenta [[Jerzy Andrzej Helwing|Jerzego Andrzeja Helwinga]]. Drewniana wieża kościoła zawaliła się w 1882 roku i sześć lat później ukończono budowę wieży murowanej. Od 1945 roku kościół jest siedzibą katolickiej [[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Budrach |parafii pw. św. Trójcy]]. | + | W 1724 roku zdecydowano o utworzeniu [[Parafia ewangelicka w Budrach|parafii w Budrach]], jednak z budową [[Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Budrach|kościoła]] zwlekano tak długo, aż król [[Fryderyk Wilhelm I]] zagroził wójtowi szubienicą, jeśli natychmiast nie zajmie się tą sprawą. W 1739 roku kościół został ukończony i poświęcony przez superintendenta [[Jerzy Andrzej Helwing|Jerzego Andrzeja Helwinga]]. Drewniana wieża kościoła zawaliła się w 1882 roku i sześć lat później ukończono budowę wieży murowanej. Od 1945 roku kościół jest siedzibą katolickiej [[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Budrach |parafii pw. św. Trójcy]]. |
| − | Parafia ewangelicka w Budrach obejmowała wsie: [[Brzozówko]], Budry, [[Budzewo]], [[Dowiaty]], [[Grądy Węgorzewskie]], [[Grądyszki]], [[Krzywińskie]], [[Pietrele]], [[Piłaki Małe]], [[Popioły]], [[Sobiechy]] i [[Więcki]]. Początkowo w parafii przeważali Polacy – jeszcze w 1820 roku było ich dwukrotnie więcej niż Niemców – ale w drugiej połowie XIX wieku postępująca akcja germanizacyjna drastycznie odwróciła te proporcje: już w 1858 roku w parafii było 233 Polaków i 4602 Niemców. Pod koniec stulecia sporadycznie odprawiano msze po polsku, ale już w 1907 roku według spisów kościelnych nie było w parafii żadnych Polaków. W 1925 roku wieś zamieszkiwało 820 osób, zaś w 1939 roku liczba mieszkańców wynosiła 896 osób. | + | Parafia ewangelicka w Budrach obejmowała wsie: [[Brzozówko]], Budry, [[Budzewo]], [[Dowiaty]], [[Grądy Węgorzewskie]], [[Grądyszki]], [[Krzywińskie (gmina Pozezdrze) |Krzywińskie]], [[Pietrele]], [[Piłaki Małe]], [[Popioły]], [[Sobiechy]] i [[Więcki]]. Początkowo w parafii przeważali Polacy – jeszcze w 1820 roku było ich dwukrotnie więcej niż Niemców – ale w drugiej połowie XIX wieku postępująca akcja germanizacyjna drastycznie odwróciła te proporcje: już w 1858 roku w parafii było 233 Polaków i 4602 Niemców. Pod koniec stulecia sporadycznie odprawiano msze po polsku, ale już w 1907 roku według spisów kościelnych nie było w parafii żadnych Polaków. W 1925 roku wieś zamieszkiwało 820 osób, zaś w 1939 roku liczba mieszkańców wynosiła 896 osób. |
| − | Szkoła we wsi powstała wraz z kościołem (1739). W 1856 roku dwóch nauczycieli pracowało tu z 140 dziećmi, natomiast w 1935 roku zatrudnionych było trzech nauczycieli, uczęszczało 156 dzieci. Szkoła w Budrach była jedną z pierwszych placówek w | + | Szkoła we wsi powstała wraz z kościołem (1739). W 1856 roku dwóch nauczycieli pracowało tu z 140 dziećmi, natomiast w 1935 roku zatrudnionych było trzech nauczycieli, uczęszczało 156 dzieci. Szkoła w Budrach była jedną z pierwszych placówek w powiecie uruchomionych po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] (wiosna 1946 roku, [[Julia Prewisz–Kwinto]]). W połowie lat 60. obejmowała osiem klas. |
Po II wojnie światowej w Budrach powstała pierwsza w powiecie węgorzewskim spółdzielnia produkcyjna (1949). W tym czasie założono również pożarnicze drużyny młodzieżowe i żeńskie, zaś remizę wybudowano w czynie społecznym. W 1953 roku uruchomiono tu kino wiejskie. | Po II wojnie światowej w Budrach powstała pierwsza w powiecie węgorzewskim spółdzielnia produkcyjna (1949). W tym czasie założono również pożarnicze drużyny młodzieżowe i żeńskie, zaś remizę wybudowano w czynie społecznym. W 1953 roku uruchomiono tu kino wiejskie. | ||
| − | Od 18 listopada 1945 Budry były siedzibą gminy, a następnie (od 1954 roku) gromady, do której należało 8 wsi sołeckich: Budry, | + | Od 18 listopada 1945 Budry były siedzibą gminy, a następnie (od 1954 roku) gromady, do której należało 8 wsi sołeckich: Budry, Brzozówko, Budzewo, Grądy Węgorzewskie, Popioły, Piłaki Małe, [[Sąkieły Małe]] i Więcki. |
| + | <br/> | ||
| − | + | == Kultura == | |
| − | |||
Od 1975 roku działa w Budrach [[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury w Budrach| Gminny Ośrodek Kultury]], organizujący szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.: | Od 1975 roku działa w Budrach [[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury w Budrach| Gminny Ośrodek Kultury]], organizujący szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.: | ||
| − | *[lkwim:Jesienne Spotkania Słowem Malowane w Budrach|Jesienne Spotkania Słowem Malowane]] | + | *[[lkwim:Jesienne Spotkania Słowem Malowane w Budrach|Jesienne Spotkania Słowem Malowane]] |
| − | *[[lkwim:Piosenki Naszego Dzieciństwa czyli Przegląd Piosenki Dziecięcej Budry| Przegląd Piosenki Dziecięcej | + | *[[lkwim:Piosenki Naszego Dzieciństwa czyli Przegląd Piosenki Dziecięcej Budry| Przegląd Piosenki Dziecięcej – Piosenki Naszego Dzieciństwa]] |
*[[lkwim:Przegląd Kolęd i Pastorałek w Budrach| Przegląd Kolęd i Pastorałek]] | *[[lkwim:Przegląd Kolęd i Pastorałek w Budrach| Przegląd Kolęd i Pastorałek]] | ||
| − | W ośrodku kultury działają różne zespoły i grupy artystyczne, m.in.: [[lkwim:Zespół śpiewaczy „Absolwent” z Buder|„Absolwent”]],[[AleBabki]], [[Forget]], [Budryski]]. | + | W ośrodku kultury działają różne zespoły i grupy artystyczne, m.in.: [[lkwim:Zespół śpiewaczy „Absolwent” z Buder|„Absolwent”]], [[AleBabki]], [[Forget]], [[Budryski]]. |
<br/> | <br/> | ||
| + | == Szkolnictwo == | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa im. Michała Kajki w Budrach|szkoła podstawowa]] | ||
| + | *[[Gimnazjum w Budrach |gminne gimnazjum]] z siedzibą w Więckach | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| − | + | *kościół wzniesiony w 1739 roku z wieżą dobudowaną w 1888 roku | |
| − | + | *rowy przeciwczołgowe tzw. [[Linia Kocha|linii Kocha]] zbudowane w 1944 roku w ramach przygotowań do odparcia ofensywy Armii Czerwonej | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | *[[Józef Markiewicz]] (ur. 1960) | + | *[[Józef Markiewicz]] (ur. 1960) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Budry (od 1994 r.) |
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. 1 , Warszawa 1880.<br/> | |
| − | + | Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, ''Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1968.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [30.07.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [30.07.2013]<br/> | |
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/ Wrota Warmii i Mazur] [30.08.2013] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Aktualna wersja na dzień 12:55, 8 sty 2016
| Budry | |
| | |
 Kościół w Budrach.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | węgorzewski |
| Gmina | Budry |
| Liczba ludności (2010) | 441 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 11-606 |
| Tablice rejestracyjne | NGI, NWE |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Budry | |
| Położenie na mapie Polski  Budry | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Budry (niem. Buddern) – wieś gminna w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Budry. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Siedziba gminy Budry. W 2010 roku wieś liczyła 441 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Oryńczak[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, na Pojezierzu Giżycko–Węgorzewskim, 11 km na północny wschód od Węgorzewa, przebiega przez nią droga wojewódzka nr 650 w kierunku Gołdapi.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1565 roku na 51 łanach i dwóch morgach przez Jana Miksę, komornika zamku węgorzewskiego. Początkowo (1571) mieszkało tu 6 rodzin chłopskich. Później wieś została całkowicie zasiedlona. Mieszkańcy płacili czynsz na rzecz majątku państwowego we Wróblu. Wieś początkowo nazywana była Buderne, następnie Budra i Buddern. Podczas epidemii dżumy (1709–1710) populacja wsi zmniejszyła się o połowę (zmarło 245 osób).
W 1724 roku zdecydowano o utworzeniu parafii w Budrach, jednak z budową kościoła zwlekano tak długo, aż król Fryderyk Wilhelm I zagroził wójtowi szubienicą, jeśli natychmiast nie zajmie się tą sprawą. W 1739 roku kościół został ukończony i poświęcony przez superintendenta Jerzego Andrzeja Helwinga. Drewniana wieża kościoła zawaliła się w 1882 roku i sześć lat później ukończono budowę wieży murowanej. Od 1945 roku kościół jest siedzibą katolickiej parafii pw. św. Trójcy.
Parafia ewangelicka w Budrach obejmowała wsie: Brzozówko, Budry, Budzewo, Dowiaty, Grądy Węgorzewskie, Grądyszki, Krzywińskie, Pietrele, Piłaki Małe, Popioły, Sobiechy i Więcki. Początkowo w parafii przeważali Polacy – jeszcze w 1820 roku było ich dwukrotnie więcej niż Niemców – ale w drugiej połowie XIX wieku postępująca akcja germanizacyjna drastycznie odwróciła te proporcje: już w 1858 roku w parafii było 233 Polaków i 4602 Niemców. Pod koniec stulecia sporadycznie odprawiano msze po polsku, ale już w 1907 roku według spisów kościelnych nie było w parafii żadnych Polaków. W 1925 roku wieś zamieszkiwało 820 osób, zaś w 1939 roku liczba mieszkańców wynosiła 896 osób.
Szkoła we wsi powstała wraz z kościołem (1739). W 1856 roku dwóch nauczycieli pracowało tu z 140 dziećmi, natomiast w 1935 roku zatrudnionych było trzech nauczycieli, uczęszczało 156 dzieci. Szkoła w Budrach była jedną z pierwszych placówek w powiecie uruchomionych po II wojnie światowej (wiosna 1946 roku, Julia Prewisz–Kwinto). W połowie lat 60. obejmowała osiem klas.
Po II wojnie światowej w Budrach powstała pierwsza w powiecie węgorzewskim spółdzielnia produkcyjna (1949). W tym czasie założono również pożarnicze drużyny młodzieżowe i żeńskie, zaś remizę wybudowano w czynie społecznym. W 1953 roku uruchomiono tu kino wiejskie.
Od 18 listopada 1945 Budry były siedzibą gminy, a następnie (od 1954 roku) gromady, do której należało 8 wsi sołeckich: Budry, Brzozówko, Budzewo, Grądy Węgorzewskie, Popioły, Piłaki Małe, Sąkieły Małe i Więcki.
Kultura
Od 1975 roku działa w Budrach Gminny Ośrodek Kultury, organizujący szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.:
- Jesienne Spotkania Słowem Malowane
- Przegląd Piosenki Dziecięcej – Piosenki Naszego Dzieciństwa
- Przegląd Kolęd i Pastorałek
W ośrodku kultury działają różne zespoły i grupy artystyczne, m.in.: „Absolwent”, AleBabki, Forget, Budryski.
Szkolnictwo
- szkoła podstawowa
- gminne gimnazjum z siedzibą w Więckach
Zabytki
- kościół wzniesiony w 1739 roku z wieżą dobudowaną w 1888 roku
- rowy przeciwczołgowe tzw. linii Kocha zbudowane w 1944 roku w ramach przygotowań do odparcia ofensywy Armii Czerwonej
Ludzie związani z miejscowością
- Józef Markiewicz (ur. 1960) – społecznik, samorządowiec, wójt gminy Budry (od 1994 r.)
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. 1 , Warszawa 1880.
Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
Bank Danych Lokalnych GUS [30.07.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [30.07.2013]
Wrota Warmii i Mazur [30.08.2013]
Przypisy
