Goryń: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = Kościół w Goryniu.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Goryniu.<br>Źródło: [http://www.goryn.r3x.pl/pwgo.htm www.goryn.r3x.pl] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Goryń ''' (niem. ''Guhringen'') – | + | ''' Goryń ''' (niem. ''Guhringen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Kisielice (gmina miejsko-wiejska)|gminie Kisielice]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 656 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Goryń i [[Wałdowo]]<ref>Do 2012 roku do sołectwa należała również wieś [[Kantowo]], obecnie odrębne sołectwo.</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Aneta Kłodowska]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/349/Solectwa__Kadencja_2010_-_2014/ bip.warmia.mazury.pl] [05.03.2014]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | [[File:Pocztówka z Gorynia. 1936.jpg|thumb|right|290px|Pocztówka z Gorynia. 1936.<br>Źródło: [http://aefl.de/rosenberg/Rosenberg/doerfer_2/doerfer_teil2.htm www.aefl.de] | ||
| + | ]] | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], przy [[Jezioro Goryńskie|Jeziorze Goryńskim]], 25 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 6 km na południe od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], przy [[Jezioro Goryńskie|Jeziorze Goryńskim]], 25 km na południowy zachód od [[Iława|Iławy]] i 6 km na południe od [[Kisielice|Kisielic]], w pobliżu granicy z [[powiat nowomiejski|powiatem nowomiejskim]]. | ||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Najstarsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1293 roku. Wówczas biskup [[Pomezania|Pomezanii]] nadał osadę [[Prusowie|pruską]] o nazwie ''Gohryn'' [[Teodoryk von Stange|Teodorykowi von Stange]], właścicielowi [[Kisielice|Kisielic]]. Dokument lokacyjny został wystawiony w roku 1374. Goryń otrzymał wówczas 130 łanów, co czyniło z miejscowości jedną z największych wsi w biskupstwie pomezańskim. Nowy dokument lokacyjny na [[prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] wystawiono w 1381 roku. W tym okresie we wsi znajdował się kościół i działała karczma należąca do miejscowego sołtysa. Wspomniany kościół został spalony w roku 1414 w czasie wojny polsko-krzyżackiej. Zginęło wówczas 44 mieszkańców, a wieś została spustoszona; 69 łanów z ogólnej liczby 130 leżało odłogiem. | |
| − | W | + | W XVI wieku Goryń był [[wieś czynszowa|wsią czynszową]]. W 1789 roku miejscowość była wsią królewską liczącą 59 budynków mieszkalnych, w której istniała karczma. Na początku XIX stulecia do Gorynia została przyłączona wioska Wałdówek należąca do rodziny Wałdowskich, spolonizowanego rodu niemieckiego, którego przedstawiciele nosili pierwotnie nazwisko Gampner. |
| − | W | + | W 1858 roku Goryń oraz [[Piotrowice (gmina Biskupiec)|Piotrowice]] były największymi wsiami w powiecie suskim. W 1890 roku w miejscowości mieszkało 27 osób deklarujących polskie pochodzenie. Dziesięć lat później ta liczba wzrosła do 62. Pięć lat później w Goryniu mieszkało 77 osób polskiego pochodzenia. |
| − | |||
| − | + | Na początku XX wieku w miejscowości funkcjonowała trzyklasowa szkoła podstawowa. W tym okresie w skład gminy Goryń wchodziły wsie [[Krzywka]] i [[Wałdowo]]. W 1925 roku, po wybudowaniu linii kolejowej łączącej Goryń z [[Biskupiec|Biskupcem]], [[Susz|Suszem]] i Kisielicami, mieszkańcy wsi mieli możliwość przewożenia produktów rolniczych na rynki miast powiatu suskiego, a także do [[Malbork|Malborka]] oraz Kwidzyna. | |
| − | + | W 1923 roku w Goryniu wzniesiono pomnik upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi. W 1938 roku wybudowano kościół. W 1944 roku wieś składała się z 253 gospodarstw i była zamieszkana przez 1215 osób. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła: | ||
| + | *1817 – 524 osoby, 24 domy | ||
| + | *1831 – 615 osób,88 domów | ||
| + | *1863 – 1302 osoby | ||
| + | *1885 – 1186 osób, 178 domów | ||
| + | *1895 – 1202 osoby, 176 domów | ||
| + | *1900 – 1251 osób | ||
| + | *1905 – 1183 osoby, 186 domów | ||
| + | *1933 – 1089 osób (łącznie z Krzywkami i Wałdowem) | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Szkoła Podstawowa w Goryniu]] | *[[Szkoła Podstawowa w Goryniu]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *Kościół z 1938 roku, siedziba [[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Goryniu|Parafii pw. Wniebowzięcia | + | *[[Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Goryniu|Kościół]] z 1938 roku, siedziba [[Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Goryniu|Parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny]] |
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| − | + | <references/> | |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> | |
| − | + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/|bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice, styczeń 2007 [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/Plan_odnowy_miejscowosci/| bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Goryń] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html|verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/goryn| rowery.olsztyn.pl] [05.03.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Kisielice (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1201-1300]] |
Aktualna wersja na dzień 12:11, 5 mar 2015
| Goryń | |
| | |
 Kościół w Goryniu.
Źródło: www.goryn.r3x.pl | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Kisielice |
| Liczba ludności (2010) | 656 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Goryń | |
| Położenie na mapie Polski  Goryń | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Goryń (niem. Guhringen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 656 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Goryń i Wałdowo[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Aneta Kłodowska[2].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, przy Jeziorze Goryńskim, 25 km na południowy zachód od Iławy i 6 km na południe od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.
Dzieje miejscowości
Najstarsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1293 roku. Wówczas biskup Pomezanii nadał osadę pruską o nazwie Gohryn Teodorykowi von Stange, właścicielowi Kisielic. Dokument lokacyjny został wystawiony w roku 1374. Goryń otrzymał wówczas 130 łanów, co czyniło z miejscowości jedną z największych wsi w biskupstwie pomezańskim. Nowy dokument lokacyjny na prawie magdeburskim wystawiono w 1381 roku. W tym okresie we wsi znajdował się kościół i działała karczma należąca do miejscowego sołtysa. Wspomniany kościół został spalony w roku 1414 w czasie wojny polsko-krzyżackiej. Zginęło wówczas 44 mieszkańców, a wieś została spustoszona; 69 łanów z ogólnej liczby 130 leżało odłogiem.
W XVI wieku Goryń był wsią czynszową. W 1789 roku miejscowość była wsią królewską liczącą 59 budynków mieszkalnych, w której istniała karczma. Na początku XIX stulecia do Gorynia została przyłączona wioska Wałdówek należąca do rodziny Wałdowskich, spolonizowanego rodu niemieckiego, którego przedstawiciele nosili pierwotnie nazwisko Gampner.
W 1858 roku Goryń oraz Piotrowice były największymi wsiami w powiecie suskim. W 1890 roku w miejscowości mieszkało 27 osób deklarujących polskie pochodzenie. Dziesięć lat później ta liczba wzrosła do 62. Pięć lat później w Goryniu mieszkało 77 osób polskiego pochodzenia.
Na początku XX wieku w miejscowości funkcjonowała trzyklasowa szkoła podstawowa. W tym okresie w skład gminy Goryń wchodziły wsie Krzywka i Wałdowo. W 1925 roku, po wybudowaniu linii kolejowej łączącej Goryń z Biskupcem, Suszem i Kisielicami, mieszkańcy wsi mieli możliwość przewożenia produktów rolniczych na rynki miast powiatu suskiego, a także do Malborka oraz Kwidzyna.
W 1923 roku w Goryniu wzniesiono pomnik upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi. W 1938 roku wybudowano kościół. W 1944 roku wieś składała się z 253 gospodarstw i była zamieszkana przez 1215 osób.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:
- 1817 – 524 osoby, 24 domy
- 1831 – 615 osób,88 domów
- 1863 – 1302 osoby
- 1885 – 1186 osób, 178 domów
- 1895 – 1202 osoby, 176 domów
- 1900 – 1251 osób
- 1905 – 1183 osoby, 186 domów
- 1933 – 1089 osób (łącznie z Krzywkami i Wałdowem)
Edukacja
Zabytki
- Kościół z 1938 roku, siedziba Parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Przypisy
- ↑ Do 2012 roku do sołectwa należała również wieś Kantowo, obecnie odrębne sołectwo.
- ↑ bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice, styczeń 2007 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Goryń [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
[1] [05.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]
