Iłowo-Osada (gmina wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Iłowo-Osada

Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat działdowski
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Jan Zygmunt Przyborski
Powierzchnia 103,77 km²
Liczba sołectw 15
Liczba miejscowości 17
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
7311
70 osób/km²
Strefa numeracyjna 23
Tablice rejestracyjne NDZ
TERYT 2803032
Urząd gminy
ul.Wyzwolenia 5 13–240 Iłowo-Osada
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Iłowo-Osada (dawn. gmina Iłowo) – gmina wiejska położona w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie działdowskim. Siedziba gminy znajduje się w Iłowie-Osadzie. Typowo rolnicza, najbardziej wysunięta na południe gmina województwa, najmniejsza gmina powiatu. Cały obszar gminy znajduje się na terenie Zielonych Płuc Polski, a ponad 50% powierzchni gminy to obszary prawnie chronione.
Władzę w gminie sprawuje wójt Jan Zygmunt Przyborski[1].

Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Białutach. Fot. Tadeusz Plebański. Źródło: www.ciekawemazury.pl
Kościół pw. Matki Bożej Królowej Różańca Świętego w Iłowie-Osadzie. Fot. Beax. Źródło: www.pl.wikipedia.org
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Narzymiu.
Fot. Beax. Źródło: www.pl.wikipedia.org
Lokomotywa Ty45 – eksponat przy głównej trasie 544 z Mławy do Działdowa. Fot. Beax. Źródło: www.pl.wikipedia.org

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Iłowo-Osada zajmuje powierzchnię 103,77km2[2], w tym:

  • lasy: 32,6% (3380 ha)
  • użytki rolne: 62,6% (6494 ha)
  • wody: 0,7% (76 ha)

Gmina stanowi 10,76% powierzchni powiatu działdowskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 7311 100 3788 51,81 3523 48,19
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
70 36 34

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiło -12 osób[4], co stanowi 7,95% migracji ludności w powiecie działdowskim oraz 0,46% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej obszar powiatu działdowskiego w granicach przedwojennego podziału administracyjnego, a wraz z nim tereny dzisiejszej gminy wiejskiej Iłowo-Osada, wchodził w skład województwa warszawskiego. W 1956 roku na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów[5] gromadę Iłowo wyłączono z powiatu działdowskiego i włączono do powiatu mławskiego w województwie warszawskim.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[6] przestały istnieć powiaty. Gmina Iłowo-Osada na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 roku stała się bezpośrednio częścią województwa ciechanowskiego[7]. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Iłowo-Osada w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim.

Gmina wiejska Iłowo-Osada graniczy z gminami: Działdowo, Kozłowo, Janowiec Kościelny oraz Lipowiec Kościelny, Mława, Wieczfnia Kościelna w województwie mazowieckim.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Białuty, Brodowo, Dźwierznia, Gajówki, Iłowo-Osada, Iłowo-Wieś, Janowo, Kraszewo, Mansfeldy, Mławka, Narzym, Pruski, Purgałki, Sochy, Wierzbowo.

Pozostałe miejscowości: Białuty-Kolonia, Dwukoły, Chorab, Szczepka.

Gospodarka

Wiodącą dziedziną gospodarki gminy wiejskiej Iłowo-Osada jest rolnictwo. Na terenie gminy znajduje się 6494 ha użytków rolnych: grunty orne 5278 ha (81,3%), sady 33 ha (0,5%), łąki 504 ha (7,8%), pastwiska 394 ha (6%). W strukturze obszarowej gospodarstw rolnych ponad 70% stanowią gospodarstwa małoobszarowe do 5 ha. Gospodarstwa duże powyżej 20 ha stanowią niecałe 10% ogólnej powierzchni gospodarstw w gminie, natomiast trochę ponad 10% powierzchni to gospodarstwa średnie od 10 do 20 ha. Pozostały procent to gospodarstwa o powierzchni 5–10 ha[9].

W gminie przeważają gleby średnie i słabe, niskich klas bonitacyjnych. W rejonie gminy Iłowo-Osada dominują gospodarstwa, w których częstym kierunkiem rozwoju jest produkcja zbożowa, owocowa, paszowa lub drzewna. Od jakości gleb występujących na terenie gminy uzależniona jest struktura gatunkowa upraw. Znaczący udział w produkcji rolnej mają uprawy o mniejszych wymaganiach glebowo-wodnych – żyto, mieszanki zbożowe, pszenżyto, ziemniaki i kukurydza. Gleby występujące na terenie gminy sprzyjają również uprawie roślin na cele energetyczne np. wierzby energetycznej, która ma stosunkowo niskie wymagania glebowe. Bezpośredni wpływ na rodzaj upraw prócz jakości gleb ma również produkcja zwierzęca prowadzona na terenie gminy. Część uzyskanych plonów jest wykorzystywana jako pasze. Dominującym kierunkiem produkcji zwierzęcej na terenie gminy jest tucz trzody chlewnej, hodowla bydła opasowego i mlecznego oraz fermy hodowlane.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiła w 2012 roku 331. 23 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 308 do sektora prywatnego[10]. W 2012 roku w sektorze tym 24 firmy były zarejestrowane w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo; 82 firmy w dziale: handel hurtowy i detaliczny, 36 firm w dziale: budownictwo, w dziale przetwórstwo przemysłowe – 37 firm. Większość to małe i średnie przedsiębiorstwa.

Część powierzchni gminy stanowią tereny leśne, w związku z czym branża drzewna i meblarska stanowi znaczący segment rynku przedsiębiorstw. Przemysł nie jest rozwinięty i nie stanowi silnego elementu gminnej gospodarki.

Mocną stroną gminy są walory krajobrazowe oraz bogata flora i fauna, co stwarza dobre perspektywy dla rozwoju agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Dogodne położenie wielu miejscowości otoczonych lasami i nieskażone środowisko stwarzają doskonale warunki do wypoczynku.

Gmina należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin Wiejskich RP oraz Ekologicznego Związku Gmin "Działdowszczyzna".

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie wiejskiej Iłowo-Osada wynosiła 650 osób[11], co stanowi 10,16% bezrobotnych w powiecie działdowskim. Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 15,2% ludności.

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich, obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

  • Festiwal Twórczości Religijnej FERA
  • Gminny Konkurs Recytatorski
  • Gminny Konkurs Piosenki Dziecięcej
  • Święto Pieczonego Ziemniaka w Białutach
  • Rejonowe święto plonów w gminie Iłowo-Osada

Ludzie związani z gminą

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Iłowo-Osada należą:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • lokomotywa Ty45 – eksponat przy głównej trasie 544 z Mławy do Działdowa
  • Zalew "Ruda" w miejscowości Mławka
  • leśna ścieżka dydaktyczna "O czym szumi las" w Iłowie-Osadzie
  • rezerwaty i pomniki przyrody

Wiele informacji na temat atrakcji turystycznych, bazy noclegowej i gastronomicznej czy też kalendarza imprez w gminie Iłowo-Osada można uzyskać w Starostwie Powiatowym w Działdowie, Wydział Rozwoju Gospodarczego Funduszy Europejskich i Promocji, ul. Kościuszki 3, 13-200 Działdowo.

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Iłowo-Osada istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie działa Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Iłowie-Osadzie, który organizuje liczne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Gminny Zimowy Turniej Piłki Nożnej o Mistrzostwo Gminy Iłowo-Osada, Drużynowe Rodzinne Mistrzostwa Gminy Iłowo-Osada w Tenisie Stołowym, Indywidualne Mistrzostwa w Tenisie Stołowym, Gminne Mistrzostwa Brydża o Puchar Wójta Gminy Iłowo-Osada, Halowy Turniej Piłki Nożnej Młodzieży o Puchar Wójta Gminy Iłowo-Osada, Gminne Igrzyska Wsi Rad Sołeckich, Powiatowy Samorządowy Turniej Piłki Nożnej, Ogólnopolskie Masowe Biegi Przełajowe Cross Henryka Szordykowskiego, Gminny Turniej Piłki Nożnej "Piłkarska Kadra Czeka" i "Mała Piłkarska Kadra Czeka" dziewcząt i chłopców, Wojewódzki Turniej Piłki Nożnej o Puchar Przewodniczącego WM Z LZS, Wojewódzkie zawody lekkoatletyczne WM Z LZS.

W gminie działąją następujące kluby sportowe:

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody[13]. Należą do nich:

rezerwaty:

  • rezerwat Góra Dębowa (powierzchnia całkowita 163,32 ha) – zespół lasów liściastych, borów mieszanych, łęgu i olsów
  • rezerwat Świńskie Bagno (powierzchnia całkowita 16,10 ha) – torfowisko przejściowe i niskie z fragmentami towarzyszącego mu lasu

Obszar chronionego krajobrazu:

Na terenie gminy w celu ochrony walorów przyrodniczych zostały utworzone 4 użytki ekologiczne o charakterze bagiennym, które łącznie zajmują powierzchnię 2,24 ha. Położone są w miejscowości:

Dodatkowo w Mławce, Narzymiu i Gajówkach występują obszary o walorach przyrodniczych rangi lokalnej, lecz bez ustanowionej formy ochrony. Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Iłowo-Osada znajdują się 3 pomniki przyrody: sosna w leśnictwie Narzym, trzy dęby w leśnictwie Iłowo-Osada, Aleja Lipowa prowadząca do rezerwatu Świńskie Bagno[14].

Przypisy

  1. BIP Urzędu Gminy Iłowo-Osada [06.04.2014]
  2. UStat w Olsztynie [06.04.2014]
  3. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  4. Bank Danych lokalnych GUS[1][06.04.2014]
  5. Dz.U. 1955, nr 44, poz. 282, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 r. w sprawie utworzenia powiatów: łosickiego, ryckiego, wyszkowskiego, żuromińskiego i zmiany granic niektórych powiatów w województwie warszawskim oraz w sprawie zmiany granic województw: bydgoskiego, olsztyńskiego, warszawskiego i lubelskiego, isap.sejm.gov.pl [06.04.2014]
  6. Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.04.2014]
  7. Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [06.04.2014]
  8. Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.04.2014]
  9. Program ochrony środowiska dla gminy Iłowo-Osada na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011, urząd Gminy Iłowo-Osada [05.04.2014]
  10. Bank Danych lokalnych GUS [06.04.2014]
  11. Bank Danych Lokalnych GUS [06.04.2014]
  12. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.04.2014]
  13. Program ochrony środowiska dla gminy Iłowo-Osada na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011 [2]
  14. Program ochrony środowiska dla gminy Iłowo-Osada na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011, Urząd Gminy Iłowo Osada, BIP

Bibliografia

Dz.U. 1955, nr 44, poz. 282, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 r. w sprawie utworzenia powiatów: łosickiego, ryckiego, wyszkowskiego, żuromińskiego i zmiany granic niektórych powiatów w województwie warszawskim oraz w sprawie zmiany granic województw: bydgoskiego, olsztyńskiego, warszawskiego i lubelskiego, isap.sejm.gov.pl [04.06.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.04.0214]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [06.04.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [04.06.2014]
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska dla gminy Iłowo-Osada na lata 2004-2007 z perspektywą na lata 2008-2011, Urząd Gminy Iłowo-Osada, BIP[06.04.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [06.04.2014]
Leksykon Kultury Warmii i Mazur [04.06.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa [04.06.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [06.04.2014]