Kruszczyk błotny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Rozmieszczenie i ekologia) |
|||
| (Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Roślina infobox | {{Roślina infobox | ||
|Nazwa rośliny = Kruszczyk błotny | |Nazwa rośliny = Kruszczyk błotny | ||
| − | |Nazwa łacińska = Epipactis palustris | + | |Nazwa łacińska = Epipactis palustris |
| − | | | + | |L = (L.) Crantz |
| − | <br/> | + | |Pusta linia = <br/> |
| − | |grafika = | + | |grafika = epipactis.jpg |
| − | |podpis grafiki = | + | |podpis grafiki = Kruszczyk błotny<br>Fot. Kristian Peters. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Epipactis_palustris.jpeg Commons Wikimedia] |
|Systematyka = Systematyka | |Systematyka = Systematyka | ||
|Domena = eukarionty | |Domena = eukarionty | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|Podkrólestwo = rośliny naczyniowe | |Podkrólestwo = rośliny naczyniowe | ||
|Gromada = okrytonasienne | |Gromada = okrytonasienne | ||
| − | | Klasa = jednoliścienne | + | |Klasa = jednoliścienne |
|Rząd = szparagowce | |Rząd = szparagowce | ||
|Rodzina = storczykowate | |Rodzina = storczykowate | ||
|Rodzaj = kruszczyk | |Rodzaj = kruszczyk | ||
| − | |Gatunek = | + | |Gatunek = kruszczyk błotny |
| − | |Synonimy = | + | |Synonimy = Synonimy |
| − | }} | + | |Lista synonimów = ''Amesia palustris'' (L.) A.Nelson & J.F.Macbr., ''Helleborine palustris'' (L.) Hill, ''Limodorum palustre'' (L.) Kuntze, Serapias palustris (L.) Mill}} |
| + | '''Kruszczyk błotny''' (''Epipactis palustris'' (L.) Crantz.) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (''Orchidaceae''), rzędu szparagowców (''Asparagales''). | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | === Morfologia === | ||
| + | Kruszczyk błotny jest byliną z długim podziemnym kłączem o długich międzywęźlach. Łodyga o wysokości 15-50(70) cm, wzniesiona, nierozgałęziona, miękko i gęsto owłosiona, górą zwykle fioletowo nabiegła, w dolnej części zielona. Liście dolne w postaci 2 do 4 pochwiastych łuskolistków, liście asymilacyjne siedzące w liczbie 4-10, podługowato lancetowate, na brzegu owłosione, w dotyku szorstkie, 7-18 cm długości i do 4 cm szerokości. Wyrastają spiralnie na łodydze i mają czerwonawe unerwienie. | ||
| + | |||
| + | Kruszczyk błotny kwitnie od czerwca do lipca. Kwiaty grzbieciste, duże, bez zapachu. Zebrane są na szczycie w luźne grono o długości 6-10 cm, zawierające 8–15 kwiatów z drobnymi przysadkami na górnej części bezlistnej łodygi. Okwiat o 6 działkach (po 3 działki w dwóch okółkach), brunatno- lub purpurowo-zielonkawe, wewnątrz białawe lub zaróżowione. Warżka biała z czerwonymi żyłkami, bez ostrogi, dwuczłonowa (przedni człon okrągławy, ruchomy, oddzielony głębokim wcięciem, człon nasadowy węższy, z dwoma trójkątnymi łatkami), działki okwiatu rozpostarte, kwiaty nieco zwisające, krótkoszypułkowe, wyrastające w kątach przysadek, zebrane w luźne, 8-15-kwiatowe, jednostronne grono. Zalążnia prosta, na skręconej silnie owłosionej szypułce kwiatowej. Owocem jest torebka, do 20 mm długości. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| + | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| + | Gatunek jest rozpowszechniony w Europie, od północnej Hiszpanii i Francji po południową część Skandynawii. Na wschodzie sięga do Iranu, a nawet Japonii. Napotykano go do wysokości 2000 m n.p.m. W Polsce występuje na całym obszarze, choć miejscami rzadko. | ||
| − | + | Kruszczyk błotny jest gatunkiem charakterystycznym dla torfowisk niskich i źródliskowych, występuje również w lasach łęgowych i na mokrych łąkach trzęślicowych, w dolinach wydmowych. Preferuje gleby zawierające węglan wapnia od odczynu lekko kwaśnego do obojętnego. Występuje na niżu i w niższych położeniach górskich. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla ''O/All. Caricetaliadavallianae''. Populacje liczą zazwyczaj od kilkunastu do kilkudziesięciu, bardzo rzadko kilkuset osobników. | |
| − | + | ||
| − | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] występuje w [[Rezerwat Jeziorko koło Drozdowa|Rezerwacie Jeziorko koło Drozdowa]] oraz w [[Rezerwat Jezioro Karaś|Rezerwacie Jezioro Karaś]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | Na Warmii i Mazurach występuje w [[Rezerwat Jeziorko koło Drozdowa | | ||
<br/> | <br/> | ||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| − | Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową | + | Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, umieszczona na ''Czerwonej liście roślin i grzybów Polski'' (2006) w kategorii zagrożenia V (grupa gatunków narażonych na wymarcie). Główne zagrożenie dla gatunku stanowi osuszanie terenów podmokłych oraz ich zarastanie przez gatunki drzewiaste i trzcinę. |
<br/> | <br/> | ||
| + | |||
=== Ciekawostki === | === Ciekawostki === | ||
Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Odbywa się to w ten sposób, że owad siadając na warżce odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia. | Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Odbywa się to w ten sposób, że owad siadając na warżce odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia. | ||
| + | |||
| + | Tworzy mieszańce z kruszczykiem rdzawoczerwonym (''Epipactis atrorubens''). Jest gatunkiem mało zmiennym morfologicznie. Niewielka zmienność dotyczy tylko ubarwienia kwiatów, które mogą mieć kolor od ciemnoczerwonego po prawie zielony. | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Kruszczyk_błotny pl.wikipedia.org] [16.02.2015] <br/> | ||
| + | [http://www.kul.pl/kruszczyk-blotny-epipactis-palustris-l-crantz,art_26088.html Katolicki Uniwersytet Lubelski] [15.02.2015]<br/> | ||
| + | [http://jezioro.com.pl/flora/okaz.html?id=933 jezioro.com.pl] [15.02.2015]<br/> | ||
| + | [http://www.up.poznan.pl/kb/wp-content/uploads/2013/02/stec_4_gol_bedn.pdf Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu] [15.02.2015]<br/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | Rutkowski L., ''Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej'', Wyd. Naukowe PWN, 2006. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, ''Rośliny chronione'', Warszawa, Multico Oficyna Wyd., 2006. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, ''Red list of the vascular plants in Poland'', [w:] ''Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski'', red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Orzysz (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Iława (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 12:41, 16 lut 2015
| Kruszczyk błotny | |
| | |
| Epipactis palustris | |
| (L.) Crantz | |
 Kruszczyk błotny Fot. Kristian Peters. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | szparagowce |
| Rodzina | storczykowate |
| Rodzaj | kruszczyk |
| Gatunek | kruszczyk błotny |
| Synonimy | |
| Amesia palustris (L.) A.Nelson & J.F.Macbr., Helleborine palustris (L.) Hill, Limodorum palustre (L.) Kuntze, Serapias palustris (L.) Mill | |
Kruszczyk błotny (Epipactis palustris (L.) Crantz.) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae), rzędu szparagowców (Asparagales).
Spis treści
Morfologia
Kruszczyk błotny jest byliną z długim podziemnym kłączem o długich międzywęźlach. Łodyga o wysokości 15-50(70) cm, wzniesiona, nierozgałęziona, miękko i gęsto owłosiona, górą zwykle fioletowo nabiegła, w dolnej części zielona. Liście dolne w postaci 2 do 4 pochwiastych łuskolistków, liście asymilacyjne siedzące w liczbie 4-10, podługowato lancetowate, na brzegu owłosione, w dotyku szorstkie, 7-18 cm długości i do 4 cm szerokości. Wyrastają spiralnie na łodydze i mają czerwonawe unerwienie.
Kruszczyk błotny kwitnie od czerwca do lipca. Kwiaty grzbieciste, duże, bez zapachu. Zebrane są na szczycie w luźne grono o długości 6-10 cm, zawierające 8–15 kwiatów z drobnymi przysadkami na górnej części bezlistnej łodygi. Okwiat o 6 działkach (po 3 działki w dwóch okółkach), brunatno- lub purpurowo-zielonkawe, wewnątrz białawe lub zaróżowione. Warżka biała z czerwonymi żyłkami, bez ostrogi, dwuczłonowa (przedni człon okrągławy, ruchomy, oddzielony głębokim wcięciem, człon nasadowy węższy, z dwoma trójkątnymi łatkami), działki okwiatu rozpostarte, kwiaty nieco zwisające, krótkoszypułkowe, wyrastające w kątach przysadek, zebrane w luźne, 8-15-kwiatowe, jednostronne grono. Zalążnia prosta, na skręconej silnie owłosionej szypułce kwiatowej. Owocem jest torebka, do 20 mm długości.
Rozmieszczenie i ekologia
Gatunek jest rozpowszechniony w Europie, od północnej Hiszpanii i Francji po południową część Skandynawii. Na wschodzie sięga do Iranu, a nawet Japonii. Napotykano go do wysokości 2000 m n.p.m. W Polsce występuje na całym obszarze, choć miejscami rzadko.
Kruszczyk błotny jest gatunkiem charakterystycznym dla torfowisk niskich i źródliskowych, występuje również w lasach łęgowych i na mokrych łąkach trzęślicowych, w dolinach wydmowych. Preferuje gleby zawierające węglan wapnia od odczynu lekko kwaśnego do obojętnego. Występuje na niżu i w niższych położeniach górskich. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetaliadavallianae. Populacje liczą zazwyczaj od kilkunastu do kilkudziesięciu, bardzo rzadko kilkuset osobników.
Na Warmii i Mazurach występuje w Rezerwacie Jeziorko koło Drozdowa oraz w Rezerwacie Jezioro Karaś.
Wartość użytkowa
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii zagrożenia V (grupa gatunków narażonych na wymarcie). Główne zagrożenie dla gatunku stanowi osuszanie terenów podmokłych oraz ich zarastanie przez gatunki drzewiaste i trzcinę.
Ciekawostki
Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Odbywa się to w ten sposób, że owad siadając na warżce odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia.
Tworzy mieszańce z kruszczykiem rdzawoczerwonym (Epipactis atrorubens). Jest gatunkiem mało zmiennym morfologicznie. Niewielka zmienność dotyczy tylko ubarwienia kwiatów, które mogą mieć kolor od ciemnoczerwonego po prawie zielony.
Zobacz też
pl.wikipedia.org [16.02.2015]
Katolicki Uniwersytet Lubelski [15.02.2015]
jezioro.com.pl [15.02.2015]
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu [15.02.2015]
Bibliografia
Rutkowski L., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, Rośliny chronione, Warszawa, Multico Oficyna Wyd., 2006.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006.
