Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu

Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski
Siedziba	Bartąg
Adres	Bartąg, ul. św. Jana 3, 10-687 Olsztyn
Data powołania	1348 r.
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	warmińska
Dekanat	Olsztyn IV - Jaroty
Kościół	Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu

Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu — rzymskokatolicka parafia leżąca w dekanacie Olsztyn IV - Jaroty należącym do archidiecezji warmińskiej. Kościół parafialny znajduje się przy ul. św. Jana w Bartągu. Od 2006 r. proboszczem parafii jest ks. mgr Leszek Kuriata.

Historia parafii

Na początku w Bartągu stał kościół z drewna. Został on prawdopodobnie zniszczony w czasie najazdów Litwinów. Na tym samym miejscu jeszcze w II połowie XIV wieku zbudowano nową świątynię pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty i plebanię. W tym czasie parafia obejmowała Bartążek, Jaroty, Tomaszkowo, Dorotowo, Majdy, Gągławki, Ruś, Kielary i Linowo. Przy kościele istniały szkoła i szpitalik. Do 1620 roku parafia należała do dekanatu dobromiejskiego, potem do olsztyńskiego. W 1681 roku pożar zniszczył część dachu i murów. Ocalał barokowy ołtarz główny, wykonany w 1695 roku w warsztacie Issaka Rigi z Królewca. W ołtarzu znajduje się płaskorzeźbiona Grupa Ukrzyżowania, krzyż w formie Drzewa Życia (w pierwszej kondygnacji), obraz przedstawiający scenę Złożenia do Grobu i figury uosabiające alegorie cnót Miłości i Sprawiedliwości (w drugiej kondygnacji), a także rzeźby Mojżesza, Ofiara Abrahama i w zwieńczeniu — Chrystusa Zmartwychwstałego. Odrestaurowany kościół konsekrował biskup sufragan Jan Franciszek Kurdwanowski.

Wnętrze kościoła w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski

W 1800 roku wzniesiono okazałą wieżę w miejsce drewnianej. Budowla ta utrzymywała się przez wiele lat i dopiero w 1934 roku ks. Otto Langkau zdecydował się na rozbudowę, dobudowując dwie nawy boczne do istniejącego kościoła. Jest to budowla późnogotycka, z elementami pseudogotyckimi z murowanej z cegły. Pierwotnie salowy na rzucie prostokąta z wydzielonym niższym i węższym prezbiterium dwuprzęsłowym, zamkniętym wielobocznie; po rozbudowie korpus ma postać trójnawowej hali o trzech przęsłach. Od zachodu kwadratowa wieża z baniastym hełmem, zwieńczona chorągiewką z datą 1800. Wyposażenie wnętrza barokowe z XVII i XVIII wieku. Na uwagę zasługuje drewniany strop w nawie głównej polichromowany w 1724 roku.

Wnętrze kościoła w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski

Wśród proboszczów parafii na szczególne uznanie zasługuje Tomasz Gremm. Zabiegał on o powszechną oświatę miejscowej ludności, zwracał się z memoriałami do władz pruskich w Królewcu i Berlinie w sprawie założenia szkół w tej części Warmii. Opracował program nauczania i wychowanie w szkołach elementarnych, wzorując się na szkolnictwie śląskim. Ksiądz Gremm dzięki poparciu biskupa Ignacego Krasickiego doprowadził do założenia w 1781 roku pierwszego na Warmii Bractwa Opatrzności Bożej, co w sposób znaczący przyczyniło się do pogłębienia świadomości religijnej. W latach 1781–1797 do Bractwa wstąpiło 4758 osób. W roku 1917 ks. Otto Langkau wznowił Bractwo i do 1923 roku wstąpiło ponad dwa tysiące wiernych. Ponownie Bractwo Opatrzności Bożej zostało reaktywowane w roku 2001. [Plik:parafiabartąg3.jpg|right|thumb|288px|Wnętrze kościoła w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski]]W lewym ołtarzu bocznym znajduje się otaczany szczególną czcią XVIII-wieczny obraz Bożej Opatrzności. W 1787 r. proboszcz, ks. Gremm zlecił znanemu malarzowi i rytownikowi Danielowi Chodowieckiemu wykonanie miedziorytów i odbitek symbolizujących Opatrzność Bożą. Obraz umieszczono w lewej nawie kościoła na ołtarzu Bractwa Opatrzności Bożej z 1724 r. W centrum dzieła znajduje się symbol Boga – wszystkowidzące oko Opatrzności otoczone świetlistymi promieniami oraz obłokami, zamknięte w trójkącie. W obłokach zostały umieszczone cztery anioły – widoczne są ich głowy oraz skrzydła. Na niebieskim tle, na dole obrazu, autor umieścił napis: 'Bóg patrzy i opatrzy", a na górze: "Bóg patrzy i opatruje". Kościół do rangi Diecezjalnego Sanktuarium Opatrzności Bożej został podniesiony 24 czerwca 1984 r. przez biskupa Jana Obłąka.

Pamiątkowe tablice przy bramie kościoła w Bartągu upamiętniające poległych w czasie I wojnie światowej mieszkańców wsi, fot. Mieczysław Kalski

W skarbcu przechowywany jest relikwiarz z fragmentami Krzyża Pańskiego. W bramę kościelną wbudowany jest pomnik poległych w czasie I wojny światowej. Tablice z pomnika zostały skradzione w nocy z 18 na 19 sierpnia 2006 roku, zniknęła wtedy również żeliwna tablica nagrobna proboszcza z 1897 r. i litery z głazu-pomnika, poświęconego osobie Jana Pawła II. Dzięki staraniom miejscowego proboszcza Leszka Kuriaty w roku 2008 tablice zostały odtworzone. Proboszcz parafii Leszek Kuriata obejmuje opieką duszpasterską również parafię pw. św. Jacka Odrowąża w Bartążku.

Kapliczka w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski

Kler parafialny

Proboszczowie:

• Dithmarus (od 1348)
• Marcin Wrenceslaus (od 1481)
• Szymon Tatarka (od 1550)
• Fryderyk von Borgk (1562)
• Szymon Hempner (1562)
• Jakub Lobbe (od 1562)
• Grzegorz Dromler (od 1588)
• Mikołaj Zukowski (od 1590)
• Jan Schulz (od 1622)
• Adam Ritsch (od 1623)
• Jerzy Sosnowski (od 1642)
• Walenty Lipiecki (od 1646)
• Michał Schlaski (od 1668)
• Piotr Odentkowski (od 1693)
• Jan Lazari (od 1708)
• Mateusz Moller (od 1716)
• Albert Biernath (od 1740)
• Franciszek Kraus (od1741)
• Piotr Lobert (od 1751)
• Tomasz Gremm (od 1776)
• Jan Wolki (od 1810)
• Ferdynand Koralli (od 1824)
• Jan Strojek (od 1830)
• Franciszek Kwaśniewski (od 1850)
• Ignacy Olszewski (od 1886)
• Jan Zimmermann (1890)
• Sylwester Stalinski (od 1890)
• Józef Kiszporski (1898)
• Jan Kensbock (od 1898)
• Otto Langkau (od 1913)
• Krystian Beu (od 1941)
• Józef Behrendt (od 1944)
• Edward Barkowski (1945–1950)
• Jan Jakub Jestadt (1952–1958)
• Edward Pietkiewicz (1958–1980)
• Kazimierz Łącki (1980–1984)
• Józef Gawrylczyk (1984–1999)
• Eugeniusz Bartusik (1999–2006)
• Leszek Kuriata (od 2006)

Zobacz też

Archidiecezja Warmińska

Bibliografia

Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, red. Bronisław Magdziarz, Olsztyn 1999
Katalog duchowieństwa katolickiego diecezji warmińskiej (do 1945 roku), Andrzej Kopiczko, Olsztyn 2003
Katalog duchowieństwa katolickiego diecezji warmińskiej (1945-1992), Andrzej Kopiczko, Olsztyn 2006
Obraz Bożej Opatrzności [20.09.2014]
Tajemnice Bartąga [30.10.2014]