Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu
Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu | |
| |
Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski
| |
Siedziba | Bartąg |
Adres | Bartąg, ul. św. Jana 3, 10-687 Olsztyn |
Data powołania | 1348 r. |
Wyznanie | katolickie |
Kościół | rzymskokatolicki |
Archidiecezja | warmińska |
Dekanat | Olsztyn IV – Jaroty |
Kościół | Kościół pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu |
parafiabartag.p |
Parafia pw. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu – rzymskokatolicka parafia leżąca w dekanacie Olsztyn IV – Jaroty należącym do archidiecezji warmińskiej. Kościół parafialny znajduje się przy ul. św. Jana w Bartągu. Od 2006 r. proboszczem parafii jest ks. mgr Leszek Kuriata.
[Plik:parafiabartąg3.jpg|right|thumb|288px|Wnętrze kościoła w Bartągu, fot. Mieczysław Kalski]]
Historia parafii
Początkowo w Bartągu stał kościół z drewna. Został on prawdopodobnie zniszczony w czasie najazdów Litwinów. Na tym samym miejscu jeszcze w II połowie XIV wieku zbudowano nową świątynię pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty i plebanię. W tym czasie parafia obejmowała Bartążek, Jaroty, Tomaszkowo, Dorotowo, Majdy, Gągławki, Ruś, Kielary i Linowo. Przy kościele istniały szkoła i szpitalik. Do 1620 roku parafia należała do dekanatu dobromiejskiego, następnie do olsztyńskiego. W 1681 roku pożar zniszczył część dachu i murów. Ocalał barokowy ołtarz główny, wykonany w 1695 roku w warsztacie Issaka Rigi z Królewca. W ołtarzu znajduje się płaskorzeźbiona Grupa Ukrzyżowania, krzyż w formie Drzewa Życia (w pierwszej kondygnacji), obraz przedstawiający scenę Złożenia do Grobu i figury uosabiające alegorie cnót Miłości i Sprawiedliwości (w drugiej kondygnacji), a także rzeźby Mojżesza, Ofiara Abrahama i w zwieńczeniu — Chrystusa Zmartwychwstałego.
Odrestaurowany kościół konsekrował biskup sufragan Jan Franciszek Kurdwanowski. W 1800 roku wzniesiono okazałą wieżę w miejsce drewnianej. Budowla ta utrzymywała się przez wiele lat i dopiero w 1934 roku ks. Otto Langkau zdecydował się na rozbudowę, dobudowując dwie nawy boczne do istniejącego kościoła.
Jest to budowla późnogotycka, z elementami pseudogotyckimi z murowanej z cegły. Pierwotnie salowy na rzucie prostokąta z wydzielonym niższym i węższym prezbiterium dwuprzęsłowym, zamkniętym wielobocznie; po rozbudowie korpus ma postać trójnawowej hali o trzech przęsłach. Od zachodu widnieje kwadratowa wieża z baniastym hełmem, zwieńczona chorągiewką z datą 1800. Wyposażenie wnętrza jest barokowe z XVII i XVIII wieku. Na uwagę zasługuje drewniany strop w nawie głównej, polichromowany w 1724 roku.
Wśród proboszczów parafii na szczególne uznanie zasługuje Tomasz Gremm. Zabiegał on o powszechną oświatę miejscowej ludności, zwracał się z memoriałami do władz pruskich w Królewcu i Berlinie w sprawie założenia szkół w tej części Warmii. Opracował program nauczania i wychowania w szkołach elementarnych, wzorując się na szkolnictwie śląskim. Ksiądz Gremm dzięki poparciu biskupa Ignacego Krasickiego doprowadził do założenia w 1781 roku pierwszego na Warmii Bractwa Opatrzności Bożej, co w sposób znaczący przyczyniło się do pogłębienia świadomości religijnej. W latach 1781–1797 do Bractwa wstąpiło 4758 osób. W roku 1917 ks. Otto Langkau wznowił Bractwo, do 1923 roku wstąpiło do niego ponad dwa tysiące wiernych. Bractwo Opatrzności Bożej zostało ponownie reaktywowane w roku 2001.
W lewym ołtarzu bocznym kościoła znajduje się otaczany szczególną czcią XVIII-wieczny obraz Bożej Opatrzności. W 1787 r. proboszcz, ks. Gremm, zlecił znanemu malarzowi i rytownikowi Danielowi Chodowieckiemu wykonanie miedziorytów i odbitek symbolizujących Opatrzność Bożą. Obraz umieszczono w lewej nawie kościoła na ołtarzu Bractwa Opatrzności Bożej z 1724 r. W centrum dzieła znajduje się symbol Boga – wszystkowidzące oko Opatrzności otoczone świetlistymi promieniami oraz obłokami, zamknięte w trójkącie. W obłokach zostały umieszczone cztery anioły – widoczne są ich głowy oraz skrzydła. Na niebieskim tle, na dole obrazu, autor umieścił napis: 'Bóg patrzy i opatrzy", a na górze: "Bóg patrzy i opatruje". Kościół do rangi Diecezjalnego Sanktuarium Opatrzności Bożej został podniesiony 24 czerwca 1984 r. przez biskupa Jana Obłąka. W skarbcu przechowywany jest relikwiarz z fragmentami Krzyża Pańskiego. W bramę kościelną wbudowany jest pomnik poległych w czasie I wojny światowej. Tablice z pomnika zostały skradzione w nocy z 18 na 19 sierpnia 2006 roku, zniknęła wtedy również żeliwna tablica nagrobna proboszcza z 1897 r. i litery z głazu-pomnika, poświęconego osobie Jana Pawła II. Dzięki staraniom miejscowego proboszcza, Leszka Kuriaty, w roku 2008 tablice zostały odtworzone. Obecnie parafia obejmuje miejscowości: Bartąg, Ruś i Gągławki. Proboszcz parafii Leszek Kuriata obejmuje opieką duszpasterską również parafię pw. św. Jacka Odrowąża w Bartążku.
== Kler parafialny ==
Proboszczowie:
- Dithmarus (od 1348)
- Marcin Wrenceslaus (od 1481)
- Szymon Tatarka (od 1550)
- Fryderyk von Borgk (1562)
- Szymon Hempner (1562)
- Jakub Lobbe (od 1562)
- Grzegorz Dromler (od 1588)
- Mikołaj Zukowski (od 1590)
- Jan Schulz (od 1622)
- Adam Ritsch (od 1623)
- Jerzy Sosnowski (od 1642)
- Walenty Lipiecki (od 1646)
- Michał Schlaski (od 1668)
- Piotr Odentkowski (od 1693)
- Jan Lazari (od 1708)
- Mateusz Moller (od 1716)
- Albert Biernath (od 1740)
- Franciszek Kraus (od1741)
- Piotr Lobert (od 1751)
- Tomasz Gremm (od 1776)
- Jan Wolki (od 1810)
- Ferdynand Koralli (od 1824)
- Jan Strojek (od 1830)
- Franciszek Kwaśniewski (od 1850)
- Ignacy Olszewski (od 1886)
- Jan Zimmermann (1890)
- Sylwester Stalinski (od 1890)
- Józef Kiszporski (1898)
- Jan Kensbock (od 1898)
- Otto Langkau (od 1913)
- Krystian Beu (od 1941)
- Józef Behrendt (od 1944)
- Edward Barkowski (1945–1950)
- Jan Jakub Jestadt (1952–1958)
- Edward Pietkiewicz (1958–1980)
- Kazimierz Łącki (1980–1984)
- Józef Gawrylczyk (1984–1999)
- Eugeniusz Bartusik (1999–2006)
- Leszek Kuriata (od 2006)
Grupy działające na terenie parafii
- Koło Żywego Różańca
- Służba Liturgiczna
Zobacz też
Archidiecezja Warmińska
Boże oko, "Posłaniec Warmiński" [30.10.2014]
Bibliografia
Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, red. Bronisław Magdziarz, Olsztyn 1999.
Katalog duchowieństwa katolickiego diecezji warmińskiej (do 1945 roku), Andrzej Kopiczko, Olsztyn 2003.
Katalog duchowieństwa katolickiego diecezji warmińskiej (1945–992), Andrzej Kopiczko, Olsztyn 2006.
Obraz Bożej Opatrzności, sanktuariapolskie.info [20.09.2014]
Tajemnice Bartąga, opencaching.pl [30.10.2014]