Partia Centrum: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{EWiM OrganizacjeDlaKategoriiDzieje infobox | {{EWiM OrganizacjeDlaKategoriiDzieje infobox | ||
| − | |Nazwa_instytucji = | + | |Nazwa_instytucji =Partia Centrum |
|Grafika = | |Grafika = | ||
|Opis_grafiki = | |Opis_grafiki = | ||
| − | |Rodzaj_organizacji = | + | |Rodzaj_organizacji = partia polityczna |
|Profil_dzialalnosci = | |Profil_dzialalnosci = | ||
| − | |Rok_zalozenia = | + | |Rok_zalozenia = 1870 |
}} | }} | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
W programie kładła nacisk na silny związek z Kościołem oraz wartościami moralnymi i etycznymi prezentowanymi przez religię katolicką. Podkreślano znaczenie swobody działania Kościoła oraz obowiązek jego obrony. Nie mniej uwagi poświęcano kwestii równouprawnienia wspólnot religijnych i obronie chrześcijańskiego charakteru małżeństw. Partia Centrum nawoływała ponadto do decentralizacji aparatu administracyjnego, reformy systemu podatkowego i ograniczenia wydatków państwowych. Działacze zwracali uwagę na problem ochrony socjalnej robotników oraz bolączki chłopów i mieszczan. | W programie kładła nacisk na silny związek z Kościołem oraz wartościami moralnymi i etycznymi prezentowanymi przez religię katolicką. Podkreślano znaczenie swobody działania Kościoła oraz obowiązek jego obrony. Nie mniej uwagi poświęcano kwestii równouprawnienia wspólnot religijnych i obronie chrześcijańskiego charakteru małżeństw. Partia Centrum nawoływała ponadto do decentralizacji aparatu administracyjnego, reformy systemu podatkowego i ograniczenia wydatków państwowych. Działacze zwracali uwagę na problem ochrony socjalnej robotników oraz bolączki chłopów i mieszczan. | ||
| − | |||
Początkowo partii zależało na związaniu ze sobą wszystkich katolickich stowarzyszeń i towarzystw. Pierwsza deklaracja programowa Centrum została podpisana m.in. przez 21 duchownych, 14 właścicieli ziemskich, 3 prawników i taką samą liczbę chłopów, gospodarzy oraz urzędników. Swój program partia rozpowszechniała za pośrednictwem prasy. W 1871 roku w [[Braniewo|Braniewie]] powstała [[Ermländische Zeitung|"Ermländische Zeitung"]], osiem lat później w [[Lidzbark Warmiński| Lidzbarku Warmiński]] zaczęła się ukazywać [[Gazeta "Warmia"|"Warmia"]]. Natomiast w [[Olsztyn|Olsztynie]] w 1893 roku wydrukowano pierwszy numer [["Allensteiner Volksblatt"]]. Na rynku pojawiły się jeszcze dwa kolejne tytuły: "Guttstädter Zeitung" i "Wormditter Zeitung". Co ciekawe, serwis dokumentacyjny przebieg obrad parlamentu był przygotowywany dla lokalnych gazet przez specjalnie utworzoną komórkę - Zentrum-Parlaments-Korespondenz. | Początkowo partii zależało na związaniu ze sobą wszystkich katolickich stowarzyszeń i towarzystw. Pierwsza deklaracja programowa Centrum została podpisana m.in. przez 21 duchownych, 14 właścicieli ziemskich, 3 prawników i taką samą liczbę chłopów, gospodarzy oraz urzędników. Swój program partia rozpowszechniała za pośrednictwem prasy. W 1871 roku w [[Braniewo|Braniewie]] powstała [[Ermländische Zeitung|"Ermländische Zeitung"]], osiem lat później w [[Lidzbark Warmiński| Lidzbarku Warmiński]] zaczęła się ukazywać [[Gazeta "Warmia"|"Warmia"]]. Natomiast w [[Olsztyn|Olsztynie]] w 1893 roku wydrukowano pierwszy numer [["Allensteiner Volksblatt"]]. Na rynku pojawiły się jeszcze dwa kolejne tytuły: "Guttstädter Zeitung" i "Wormditter Zeitung". Co ciekawe, serwis dokumentacyjny przebieg obrad parlamentu był przygotowywany dla lokalnych gazet przez specjalnie utworzoną komórkę - Zentrum-Parlaments-Korespondenz. | ||
| Linia 70: | Linia 69: | ||
*[[Friedrich Preuss]] | *[[Friedrich Preuss]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011. | ||
Wersja z 23:09, 16 paź 2014
| Partia Centrum | |
| | |
| Rodzaj organizacji | partia polityczna |
| Rok założenia | 1870 |
Partia Centrum - niemiecka partia chrześcijańsko-demokratyczna, zwana też Katolicką Partią Centrum, założona w 1870 roku. Działała do 5 lipca 1933 roku. Występowała w roli reprezentanta interesó katolickiej ludności Niemiec.
Spis treści
Historia
...
Cele i zadania organizacji
...
Działalność
W latach 1871-1933 Centrum było najbardziej wpływową partią na Warmii. We wskazanym okresie zdobywała największą liczbę mandatów w czasie wyborów do sejmu Prus oraz sejmu Rzeszy.
W programie kładła nacisk na silny związek z Kościołem oraz wartościami moralnymi i etycznymi prezentowanymi przez religię katolicką. Podkreślano znaczenie swobody działania Kościoła oraz obowiązek jego obrony. Nie mniej uwagi poświęcano kwestii równouprawnienia wspólnot religijnych i obronie chrześcijańskiego charakteru małżeństw. Partia Centrum nawoływała ponadto do decentralizacji aparatu administracyjnego, reformy systemu podatkowego i ograniczenia wydatków państwowych. Działacze zwracali uwagę na problem ochrony socjalnej robotników oraz bolączki chłopów i mieszczan.
Początkowo partii zależało na związaniu ze sobą wszystkich katolickich stowarzyszeń i towarzystw. Pierwsza deklaracja programowa Centrum została podpisana m.in. przez 21 duchownych, 14 właścicieli ziemskich, 3 prawników i taką samą liczbę chłopów, gospodarzy oraz urzędników. Swój program partia rozpowszechniała za pośrednictwem prasy. W 1871 roku w Braniewie powstała "Ermländische Zeitung", osiem lat później w Lidzbarku Warmiński zaczęła się ukazywać "Warmia". Natomiast w Olsztynie w 1893 roku wydrukowano pierwszy numer "Allensteiner Volksblatt". Na rynku pojawiły się jeszcze dwa kolejne tytuły: "Guttstädter Zeitung" i "Wormditter Zeitung". Co ciekawe, serwis dokumentacyjny przebieg obrad parlamentu był przygotowywany dla lokalnych gazet przez specjalnie utworzoną komórkę - Zentrum-Parlaments-Korespondenz.
W okresie przedwyborczym działacze partii aktywizowali intensywnie lokalne komórki. W 1872 roku naa południowej Warmii (okręg Olsztyn-Reszel)utworzono zalążek komitetu wyborczego. Na jego czele stanęli: ks. Augustyn Karau z Olsztyna, ks. Edward Stock z Barczewa oraz olsztyński aptekarz Józef Oster. W okręgu Braniewo-Lidzbar Warmińśki komitetowi przewodzili: ks. Juliusz Pohl i ks. Augustyn Kolberg.
Po 1866 roku Centrum zaczęła się interesować polskimi wyborcami.Przez pewien czas partia wspierała Polaków w walce o zachowanie wolności językowej, głównie w sferze religii. Nie uznawała jednak ich postulatów i programów politycznych, co doprowadziło ostatecznie do ochłodzenia relacji. Do 1933 roku partia utrzymywała swój monopol wyborczy na Warmii, choć miały miejsce trzy wyjątki od tej reguły. W 1871 roku Teodor Józef Bell, starokatolik i właściciel majątku Bogadyńskie został posłem do Landtagu z okręgu Braniewo-Lidzbark Warmiński. Dwa lata później w okręgu Olsztyn-Reszel mandat poselski do Reichstagu zdobył ks.Antoni Wolszlegier, reprezentujący ruch polski. W tym samym okręgu w 1922 roku mandat do Landtagu zdobył Jan Baczewski.Do 1885 roku w programach Centrum nie pojawił się postulat obrony języka polskiego w szkole i kościele.Wiece, które odbyły się 15 i 16 sierpnia 1885 roku w Olsztyniw i Barczewie, zwróciły jednak uwagę na zgubne skutki wprowadzenia zakazu nauczania w języku polskim w szkołach warmińskich. Od tej chwili kwestia języka stała się głównym tematem przedwyborczych wystąpień. W partii istniała polska grupa, do której należeli duchowni: Walenty Barczewski, Edward Herrmann,Jan Hirschberg, Jan Jabłoński, Józef Kiszporski, Józef Rapierski, [[Józef Teschner], Antoni Kuck. Wszyscy z wymienionych w 1893 roku rozpoczęli wydawanie gazety "Warmiak".
W 1908 roku powołano komisję krajową, która miała decydować o doborze kandydatów na posłów. Weszli do niej przedstawiciele okręgów i parafii.
Osoby związane z organizacją
Posłowie do Landtagu okręgu Olsztyn-Reszel:
- Antoni Gajewski
- Karol Orlowski
- Justus Rarkowski
- Józef Graw
- Piotr Spehn
- ks. Edward Herrmann
- Wiktor Rörich
Posłowie do Landtagu z okręgu Braniewo-Lidzbark Warmiński:
- ks.Jan Briese
- Beniamin Krämer
- ks. Augustyn Kolberg
- ks. Celestyn Gustaw Krebs
- Franciszek Dittrich
- Paweł Romahn
Posłowie do Reichstagu okręgu Olsztyn-Reszel:
- ks.Rudolf Borowski
- Justus Rarkowski
- ks.Edward Herrmann
- ks.Jan Hirschberg]]
- Józef Oster
- Kunibert Krix
- Paweł Heischer
- Hugo Neumann
- Hubert Teschner
- Hubert Hönnekes
Posłowie do Reichstagu okręgu Braniewo-Lidzbark Warmiński:
- ks.Antoni Pohlmann
- ks. Augustyn Kolberg
- ks. Celestyn Gustaw Krebs
- Friedrich Preuss
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
- Bartosz Julian, Rola niemieckiej partii centrowej w latach 1930-1933, Warszawa 1970.
- Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
- Chwalba Andrzej, Historia Polski 1795-1918, Kraków 2000.
- Traba Robert, Niemcy, Warmiacy, Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994.
Przypisy
Zobacz też
...
