Popielno

Popielno
Popielno. Tradycyjna chałupa mazurska z początków XX wieku
Rodzaj miejscowości	wieś niesołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Ruciane-Nida
Sołectwo	Onufryjewo
Liczba ludności (2010)	205 (łącznie Popielno i Wierzba)
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-220
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Popielno
Położenie na mapie Polski Popielno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Popielno (niem. Popielne, Popielnen) – wieś niesołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida.

Do 1972 roku wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Wejsuny. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Popielno położone jest we wschodniej części Równiny Mazurskiej, obejmującej częściowo południową część Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży na półwyspie Popielski Róg, otoczonym przez jeziora: Bełdany, Mikołajskie, Śniardwy i Warnołty. Miejscowość znajduje się w odległości 14 km od Rucianego-Nidy i 8,5 km od Mikołajek. W pobliskiej Wierzbie znajduje się przeprawa promowa przez jezioro Bełdany.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w XVIII wieku. W następnym stuleciu istniał tu majątek rolny, którego pozostałości zachowały się do dziś; w 1857 roku wieś liczyła 61 mieszkańców. Przed II wojną światową istniała tu stacja badawcza Uniwersytetu w Królewcu.

W 1955 roku założono w Popielnie Zakład Doświadczalny Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, który od 1993 roku działa pod nazwą Stacji Badawczej Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN. Założycielem placówki był prof. Mieczysław Czaja. Zakład prowadził badania w zakresie hodowli bydła, trzody chlewnej, fizjologii zwierząt łownych; tutaj powstała pierwsza w kraju doświadczalna hodowla bobra europejskiego (badania prof. Wergiliusza Żurowskiego). Jednak zakład najbardziej znany jest z prac badawczych w zakresie hodowli konika polskiego („tarpana”), którego hodowlę w Popielnie prowadzono zresztą już w 1949 roku.

Do połowy lat 60. w Popielnie mieszkało zaledwie kilkanaście osób. Wraz z rozwojem placówki PAN wieś zaczęła się rozbudowywać, a mieszkańcy znajdowali zatrudnienie w ośrodku badawczym. W 1974 roku droga połączyła Popielno z Rucianem-Nidą. W 1978 roku wieś liczyła 175 mieszkańców, a w 1987 roku – 203 mieszkańców. Pod koniec lat 80. istniało tu przedszkole i klub „Ruchu”.

Ośrodek naukowy PAN jest udostępniany do zwiedzania, istnieje możliwość noclegu wraz z całodziennym wyżywieniem, nauki jazdy konnej i przejażdżek bryczką. Wśród budynków należących do placówki znajduje się spichlerz z XIX wieku – pozostałość dawnego majątku – w którym w 1998 roku urządzone zostało muzeum poświęcone historii prowadzonych w Popielnie badań.

Między Popielnem a Onufryjewem las po obu stronach drogi jest zamknięty dla ruchu turystycznego; urządzone są w nim ścieżki dydaktyczne. Około 1,5 km na zachód od Popielna znajduje się wieś Wierzba (niem. Beldahnsee) – założona w 1694 roku jako osada szkatułowa. Część gruntów wsi przejęła placówka PAN z Popielna. Jest to znana miejscowość turystyczna z polami namiotowymi, domkami letniskowymi, ośrodkami wypoczynkowymi, w tym Domem Pracy Twórczej PAN.

Zabytki:

• Pozostałości zespołu dworskiego: spichlerz z 1858 roku, park z przełomu XIX i XX wieku, cztery domy (nr 11, 12, 13, 14) z okresu międzywojennego
• Dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku, po południowej stronie drogi prowadzącej do majątku
• Kilka drewnianych chałup z początków XX wieku

Turystyka

Przez miejscowość przebiega szlak żeglugowy z Mikołajek do Pisza.

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
4. Jaczewski Zbigniew, Dorobek naukowy i ważniejsze osiągnięcia Stacji Badawczej Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN w Popielnie, Znad Pisy, nr 1, 1995, s. 46-49.
5. Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
6. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
7. Pawlicki Ryszard Wojciech, Sikorski Piotr, Wierzba Marek, Ziemia Orzyska. Przewodnik po ścieżkach rowerowych, Orzysz 2004.
8. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
9. Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
10. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
11. Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 15.08.2013]
12. Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.ruciane-nida.pl/zalaczniki/prawo/130215093910.pdf [data dostępu: 15.08.2013]