Pozezdrze: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Pozezdrze''' (niem. ''Possessern'', od 1938 r. ''Grossgarten'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie | + | ''' Pozezdrze''' (niem. ''Possessern'', od 1938 r. ''Grossgarten'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat węgorzewski | powiecie węgorzewskim]], w [[Pozezdrze (gmina wiejska)|gminie Pozezdrze]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. Siedziba gminy Pozezdrze. W 2010 roku wieś liczyła 1 297 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Józef Zalewski]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/pozezdrze_gmina_wiejska/142/49/Solectwa_Gminy_Pozezdrze/ Wrota Warmii i Mazur] [30.08.2013]</ref>. Funkcję wójta gminy pełni [[Marzena Supranowicz]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/pozezdrze_gmina_wiejska/22/Wojt_Gminy/ Wrota Warmii i Mazur] [27.10.2014]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
==Położenie== | ==Położenie== | ||
| − | Wieś położona jest w północnej części [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], 11 km na południowy wschód od [[Węgorzewo|Węgorzewa]], przebiega przez nią droga krajowa nr 63 na odcinku Węgorzewo | + | Wieś położona jest w północnej części [[Kraina Wielkich Jezior Mazurskich|Krainy Wielkich Jezior Mazurskich]], 11 km na południowy wschód od [[Węgorzewo|Węgorzewa]], przebiega przez nią droga krajowa nr 63 na odcinku Węgorzewo –[[Giżycko]]. W okolicy znajdują się jeziora: [[Jezioro Pozezdrze|Pozezdrze]], [[Jezioro Wilkus|Wilkus]], [[Jezioro Lemięt|Lemięt]], [[Jezioro Harsz|Harsz]] i kilka mniejszych. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Wieś została założona w 1543 roku na 100 łanach, z których dziesięć otrzymał sołtys | + | Wieś została założona w 1543 roku na 100 łanach, z których dziesięć otrzymał sołtys Paweł Mały z [[Lec|Leca]]. Miejscowość została zasiedlona w ciągu kilkunastu lat; w 1557 roku mieszkało tu 45 rodzin. Początkowa zwana była ''Gross Garten'', później – od nazwy jeziora – ''Possesern'', ''Pozerdren'', ''Poseesern''. Tutejsi chłopi odrabiali pańszczyznę w majątku państwowym przy [[lkwim:Zamek w Węgorzewie |zamku węgorzewskim]]. W 1710 roku na dżumę zmarła większość mieszkańców (309 osób). W XVII wieku wieś w dalszym ciągu liczyła 100 łanów, w następnym stuleciu powiększyła się do 134 łanów. Dzięki wybudowaniu drogi Giżycko – Pozezdrze – Węgorzewo w drugiej połowie XIX wieku przyspieszył rozwój i wzrosło znaczenie wsi. W 1858 roku Pozezdrze zamieszkiwało 927 osób. |
| − | W 1910 roku wieś poważnie ucierpiała w wyniku wielkiego pożaru, zaś podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] znajdowała się na linii frontu. W roku 1939 liczyła | + | W 1910 roku wieś poważnie ucierpiała w wyniku wielkiego pożaru, zaś podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] znajdowała się na linii frontu. W roku 1939 liczyła 1 551 mieszkańców. |
| − | |||
| − | |||
| + | [[File:Pozezdrze. Pomnik ku czci poległych mieszkańców.jpg|thumb|290px|Pozezdrze.Pomnik ku czci poległych mieszkańców [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/pozezdrze/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [30.07.2013] | ||
| + | ]] | ||
Pierwsi osadnicy po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] zaczęli napływać w rejon Pozezdrza już w marcu 1945 roku. Pierwszym wójtem został [[Aleksander Wielocha]] (1945), w 1947 roku zorganizowano tu jedną z pierwszych gminnych rad narodowych w powiecie. Wiosną 1945 roku uruchomiono przedwojenną gorzelnię oraz młyn, zaś wiosną 1946 roku zorganizowano zlewnię mleka; w tym samym roku otwarto świetlicę. | Pierwsi osadnicy po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] zaczęli napływać w rejon Pozezdrza już w marcu 1945 roku. Pierwszym wójtem został [[Aleksander Wielocha]] (1945), w 1947 roku zorganizowano tu jedną z pierwszych gminnych rad narodowych w powiecie. Wiosną 1945 roku uruchomiono przedwojenną gorzelnię oraz młyn, zaś wiosną 1946 roku zorganizowano zlewnię mleka; w tym samym roku otwarto świetlicę. | ||
| − | + | [[Parafia ewangelicka w Pozezdrzu]] powstała w 1886 roku (wcześniej wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Kruklankach|parafii w Kruklankach]]) i obejmowała wsie: [[Harsz]], [[Okowizna]], [[Pieczarki]] i Pozezdrze. Kościół wybudowano w 1891 roku. W parafii pod koniec XIX wieku było 658 Polaków (na 2 630 parafian), w 1912 roku – około dwustu. W 1926 roku w wielkie święta odbywały się tu msze w języku polskim, jedyne w powiecie węgorzewskim. Kościół, zniszczony w 1915 roku w trakcie działań wojennych, został odbudowany w 1923 roku. Od 1946 roku jest siedzibą [[Parafia pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu |katolickiej parafii]]. | |
| − | [[Parafia ewangelicka w Pozezdrzu]] powstała w 1886 roku (wcześniej wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Kruklankach|parafii w Kruklankach]]) i obejmowała wsie: [[Harsz]], [[Okowizna]], [[Pieczarki]] i Pozezdrze. Kościół wybudowano w 1891 roku. W parafii pod koniec XIX wieku było 658 Polaków (na | ||
We wsi funkcjonuje również filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Giżycku | parafii ewangelicko-augsburskiej z Giżycka]]. | We wsi funkcjonuje również filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Giżycku | parafii ewangelicko-augsburskiej z Giżycka]]. | ||
| + | Szkoła we wsi powstała w 1737 roku. W połowie XIX wieku pracowało w niej dwóch nauczycieli, uczęszczało 142 dzieci. W 1935 roku we wsi funkcjonowały dwie szkoły: jedna obejmowała cztery klasy (czterech nauczycieli, 218 uczniów), zaś druga była jednoklasowa (jeden nauczyciel, 48 uczniów). Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono wiosną 1945 roku ([[Stefania Grzegorzewska]], [[Zygmunt Klimaszewski]]) jako jedną z pierwszych w powiecie; w połowie lat 60. obejmowała ona osiem klas. | ||
| − | + | Wedle lokalnej legendy na wzniesieniu w pobliżu wsi, nad rzeczką [[Rzeka Sapina|Sapiną]] miał być ukryty wielki skarb, stąd nazwa wzgórza: [[Złota Góra]]. | |
| − | |||
| − | Wedle lokalnej legendy na | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Kultura == | |
W Pozezdrzu działa [[lkwim:Gminny Ośrodek Kultury w Pozezdrzu| Gminny Ośrodek Kultury]], powołany w 1992 r. Z miejscowością związany jest zespół rockowy [[Zespół The Light |The Light]]. W 1959 r. zorganizowano tu część jubileuszowych obchodów [[lkwim:XV-lecie PRL w Węgorzewie |XV-lecia PRL]]. | W Pozezdrzu działa [[lkwim:Gminny Ośrodek Kultury w Pozezdrzu| Gminny Ośrodek Kultury]], powołany w 1992 r. Z miejscowością związany jest zespół rockowy [[Zespół The Light |The Light]]. W 1959 r. zorganizowano tu część jubileuszowych obchodów [[lkwim:XV-lecie PRL w Węgorzewie |XV-lecia PRL]]. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| + | ==Szkolnictwo== | ||
| + | *[[Szkoła podstawowa w Pozezdrzu |Szkoła Podstawowa im. Jadwigi Tressenberg]] | ||
| + | *[[Gimnazjum w Pozezdrzu |gimnazjum]] | ||
| − | === | + | == Ludzie związani z miejscowością == |
| − | *[[Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu| | + | *[[lkwim: Jadwiga Tressenberg|Jadwiga Tressenberg]] (1924–2004) – nauczycielka, bibliotekarka w [[Kuty| Kutach]], badaczka lokalnych legend i opowieści, m.in. dotyczących Pozezdrza, autorka książki ''Mazurskie opowieści''; patronka szkoły podstawowej w Pozezdrzu |
| − | * | + | [[File:Pozezdrze. Kwatera wojenna.jpg|thumb|290px|Pozezdrze. Kwatera wojenna [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/pozezdrze/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [30.07.2013] |
| − | * | + | ]] |
| − | * | + | [[File:Bunkier Himmlera. Stan obecny.jpg|thumb|290px|Bunkier Himmlera.Stan obecny [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/pozezdrze/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [30.07.2013] |
| − | + | ]] | |
| − | + | == Zabytki== | |
| − | + | *[[Kościół pw. św. Stanisława Kostki w Pozezdrzu|kościół]] z końca XIX wieku, zniszczony podczas I wojny światowej, odbudowany w 1923 roku | |
| − | + | *pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas I wojny światowej | |
| − | + | *kwatera wojenna zlokalizowana w wydzielonej części cmentarza komunalnego; pochowano w niej 35 żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej | |
| + | *około 1,5 km na północny zachód znajdują się bunkry „Hochwald” – byłej kwatery reichsführera Heinricha Himmlera, dowódcy SS i policji; zbudowany w latach 1940-1941 kompleks składał się z pięciu schronów, garażu, dwóch warowni i schronu przeznaczonego dla samego Himmlera; ten ostatni schron zachował się w najlepszym stanie (w styczniu 1945 roku bunkry zostały wysadzone przez wycofujących się Niemców) | ||
| − | + | ==Turystyka== | |
| + | *szlak rowerowy o długości 40 km - przebieg trasy: Giżycko – [[Świdry(gmina Giżycko)|Świdry]] – [[Pieczarki]] – [[Harsz]] – Pozezdrze – [[Spytkowo]] – Giżycko | ||
| − | + | ==Przyroda== | |
Na terenie gminy znajduje się [[Rezerwat Piłackie Wzgórza |Rezerwat Przyrody Piłackie Wzgórza]]. | Na terenie gminy znajduje się [[Rezerwat Piłackie Wzgórza |Rezerwat Przyrody Piłackie Wzgórza]]. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | #Grzegorz | + | #Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002. |
| − | #Tomasz | + | #Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998. |
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
| − | #Andrzej | + | #Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, ''Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1968. |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/miejsc_w.display?p_id=6085&p_token=0.9089117817015391/ Bank Danych Lokalnych GUS] [30.07.2013] |
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/angerburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [30.07.2013] |
| − | # | + | #[http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/pozezdrze/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [30.07.2013] |
| − | + | #[http://pl.wikipedia.org/wiki/Pozezdrze/ Wikipedia] [27.10.2014] | |
| + | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
== Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| − | + | [http://www.gokpozezdrze.pl/ Gminny Ośrodek Kultury w Pozezdrzu] | |
[[Kategoria: Powiat węgorzewski]] | [[Kategoria: Powiat węgorzewski]] | ||
Wersja z 18:53, 27 paź 2014
| Pozezdrze | |
| | |
![Kościół pw. Stanisława Kostki Wikipedia [27.10.2014]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw._Stanis%C5%82awa_Kostki.jpg) Kościół pw. Stanisława Kostki Wikipedia [27.10.2014]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | węgorzewski |
| Gmina | Pozezdrze |
| Liczba ludności (2010) | 1 297 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 11-610 |
| Tablice rejestracyjne | NWE |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pozezdrze | |
| Położenie na mapie Polski  Pozezdrze | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Pozezdrze (niem. Possessern, od 1938 r. Grossgarten) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Pozezdrze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Siedziba gminy Pozezdrze. W 2010 roku wieś liczyła 1 297 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Józef Zalewski[1]. Funkcję wójta gminy pełni Marzena Supranowicz[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich, 11 km na południowy wschód od Węgorzewa, przebiega przez nią droga krajowa nr 63 na odcinku Węgorzewo –Giżycko. W okolicy znajdują się jeziora: Pozezdrze, Wilkus, Lemięt, Harsz i kilka mniejszych.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1543 roku na 100 łanach, z których dziesięć otrzymał sołtys Paweł Mały z Leca. Miejscowość została zasiedlona w ciągu kilkunastu lat; w 1557 roku mieszkało tu 45 rodzin. Początkowa zwana była Gross Garten, później – od nazwy jeziora – Possesern, Pozerdren, Poseesern. Tutejsi chłopi odrabiali pańszczyznę w majątku państwowym przy zamku węgorzewskim. W 1710 roku na dżumę zmarła większość mieszkańców (309 osób). W XVII wieku wieś w dalszym ciągu liczyła 100 łanów, w następnym stuleciu powiększyła się do 134 łanów. Dzięki wybudowaniu drogi Giżycko – Pozezdrze – Węgorzewo w drugiej połowie XIX wieku przyspieszył rozwój i wzrosło znaczenie wsi. W 1858 roku Pozezdrze zamieszkiwało 927 osób.
W 1910 roku wieś poważnie ucierpiała w wyniku wielkiego pożaru, zaś podczas I wojny światowej znajdowała się na linii frontu. W roku 1939 liczyła 1 551 mieszkańców.
Pozezdrze.Pomnik ku czci poległych mieszkańców Olsztyńska Strona Rowerowa [30.07.2013]
Pierwsi osadnicy po II wojnie światowej zaczęli napływać w rejon Pozezdrza już w marcu 1945 roku. Pierwszym wójtem został Aleksander Wielocha (1945), w 1947 roku zorganizowano tu jedną z pierwszych gminnych rad narodowych w powiecie. Wiosną 1945 roku uruchomiono przedwojenną gorzelnię oraz młyn, zaś wiosną 1946 roku zorganizowano zlewnię mleka; w tym samym roku otwarto świetlicę.
Parafia ewangelicka w Pozezdrzu powstała w 1886 roku (wcześniej wieś należała do parafii w Kruklankach) i obejmowała wsie: Harsz, Okowizna, Pieczarki i Pozezdrze. Kościół wybudowano w 1891 roku. W parafii pod koniec XIX wieku było 658 Polaków (na 2 630 parafian), w 1912 roku – około dwustu. W 1926 roku w wielkie święta odbywały się tu msze w języku polskim, jedyne w powiecie węgorzewskim. Kościół, zniszczony w 1915 roku w trakcie działań wojennych, został odbudowany w 1923 roku. Od 1946 roku jest siedzibą katolickiej parafii. We wsi funkcjonuje również filiał parafii ewangelicko-augsburskiej z Giżycka.
Szkoła we wsi powstała w 1737 roku. W połowie XIX wieku pracowało w niej dwóch nauczycieli, uczęszczało 142 dzieci. W 1935 roku we wsi funkcjonowały dwie szkoły: jedna obejmowała cztery klasy (czterech nauczycieli, 218 uczniów), zaś druga była jednoklasowa (jeden nauczyciel, 48 uczniów). Po II wojnie światowej szkołę uruchomiono wiosną 1945 roku (Stefania Grzegorzewska, Zygmunt Klimaszewski) jako jedną z pierwszych w powiecie; w połowie lat 60. obejmowała ona osiem klas.
Wedle lokalnej legendy na wzniesieniu w pobliżu wsi, nad rzeczką Sapiną miał być ukryty wielki skarb, stąd nazwa wzgórza: Złota Góra.
Kultura
W Pozezdrzu działa Gminny Ośrodek Kultury, powołany w 1992 r. Z miejscowością związany jest zespół rockowy The Light. W 1959 r. zorganizowano tu część jubileuszowych obchodów XV-lecia PRL.
Szkolnictwo
Ludzie związani z miejscowością
- Jadwiga Tressenberg (1924–2004) – nauczycielka, bibliotekarka w Kutach, badaczka lokalnych legend i opowieści, m.in. dotyczących Pozezdrza, autorka książki Mazurskie opowieści; patronka szkoły podstawowej w Pozezdrzu
Pozezdrze. Kwatera wojenna Olsztyńska Strona Rowerowa [30.07.2013]
Bunkier Himmlera.Stan obecny Olsztyńska Strona Rowerowa [30.07.2013]
Zabytki
- kościół z końca XIX wieku, zniszczony podczas I wojny światowej, odbudowany w 1923 roku
- pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym podczas I wojny światowej
- kwatera wojenna zlokalizowana w wydzielonej części cmentarza komunalnego; pochowano w niej 35 żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej
- około 1,5 km na północny zachód znajdują się bunkry „Hochwald” – byłej kwatery reichsführera Heinricha Himmlera, dowódcy SS i policji; zbudowany w latach 1940-1941 kompleks składał się z pięciu schronów, garażu, dwóch warowni i schronu przeznaczonego dla samego Himmlera; ten ostatni schron zachował się w najlepszym stanie (w styczniu 1945 roku bunkry zostały wysadzone przez wycofujących się Niemców)
Turystyka
- szlak rowerowy o długości 40 km - przebieg trasy: Giżycko – Świdry – Pieczarki – Harsz – Pozezdrze – Spytkowo – Giżycko
Przyroda
Na terenie gminy znajduje się Rezerwat Przyrody Piłackie Wzgórza.
Bibliografia
- Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
- Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Wakar Andrzej, Wilamowski Bohdan, Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1968.
- Bank Danych Lokalnych GUS [30.07.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [30.07.2013]
- Olsztyńska Strona Rowerowa [30.07.2013]
- Wikipedia [27.10.2014]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [30.08.2013]
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [27.10.2014]
