Rańsk: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Rańsk | |nazwa = Rańsk | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Rańska |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 205 | + | |liczba ludności = 205 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 89 | |strefa numeracyjna =(+48) 89 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Rańsk''' (niem. ''Rheinswein'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński|powiecie szczycieńskim]], w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]]. |
| + | Do 1954 roku siedziba [[Gmina Rańsk |gminy]] (później gromady) Rańsk. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 205 mieszkańców<ref>łącznie Rańsk i [[Julkowo]]</ref>. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje [[Elżbieta Poniatowska]]<ref>[http://www.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-271/ Strona Gminy Dźwierzuty] [23.09.2013]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | ==Położenie== | |
| + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 11 km na wschód od [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], na południowo–zachodnim brzegu [[Jezioro Rańskie|Jeziora Rańskiego]], przy drodze nr 600 w kierunku [[Mrągowo|Mrągowa]]. Przez wieś przepływa mała rzeczka łącząca jeziora Rańskie i [[Jezioro Babięta Wielkie|Babięta Wielkie]]; jej wody zasilają znajdujące się we wsi stawy rybne. | ||
| + | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| + | W pobliżu wsi odnaleziono groby z okresu [[Kultura amfor kulistych|kultury amfor kulistych]], a także pozostałości [[Kultura ceramiki sznurowej|kultury ceramiki sznurowej]] . | ||
| + | Wieś została założona w latach 80. XIV wieku, gdy w 1383 roku rycerz Jan Ekhard z [[Działdowo |Działdowa]] otrzymał w tej okolicy 130 łanów. Nazwa wsi i okolicznych dóbr pochodzi od jeziora, które zwano wówczas ''Reyswin''. Już na początku XV wieku istniał tu młyn. [[Dobra rańskie]] wróciły następnie na własność [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]], a w 1468 roku zostały zapisane na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]] braciom Küchmeister w uznaniu zasług poniesionych podczas wojny trzynastoletniej. W 1539 roku Rańsk składał się z 27 gospodarstw. Na początku XVII wieku dobra te obejmowały również: Arwiny ([[Orzyny]]), [[Miętkie]], [[Rogale (gmina Dźwierzuty) |Rogale]], [[Popowa Wola|Popową Wolę]], [[Zalesie (gmina Dźwierzuty) |Zalesie]], [[Grodziska]], [[Mojtyny]], [[Przytuły (gmina Dźwierzuty)|Przytuły]], [[Maniny]], [[Śledzie]], [[Kałęczyn]] i [[Grądy]]. Pozostały one własnością członków rodu Küchmeister do około 1780 roku. Następnie poszczególne majątki uzyskały samodzielność, przeszedłszy na własność innych rodów. Rańsk należał kolejno do rodzin: von Boyen, von Taubenheim, von Chmeister do około 1780 roku. W 1818 roku Rańsk składał się z 21 gospodarstw i był zamieszkany przez 186 osób. Następnie poszczególne majątki uzyskały samodzielność, przeszedłszy na własność kolejnych rodzin. Rańsk należał kolejno do rodu: von Boyen, von Taubenheim, von Gröben i von Berg. Na początku XX wieku majątek w Rańsku uległ zmniejszeniu – część gruntów rozparcelowano.W 1939 roku Rańsk był zamieszkany przez 295 osób. | ||
| + | Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] ocalał młyn wodny w Rańsku, który został uruchomiony w 1945 roku. | ||
| − | + | Już w przywileju z końca XIV wieku przeznaczano kościołowi 4 łany, więc Rańsk w zamyśle od początku miał być siedzibą parafii. Trudno ustalić datę powstania pierwszego kościoła. Obecny kościół ewangelicki wybudowano w latach 1815-1827. | |
| − | |||
| + | Miejscowość jest siedzibą sołectwa, obejmującego wsie: Rańsk, Grądy, Kałęczyn, Przytuły, Rogale, Śledzie, Zalesie. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Bezpieczeństwo== |
| − | W | + | W Rańsku znajduje się jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna | Ochotniczej Straży Pożarnej]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Kultura== |
| − | + | We wsi działa wiejska świetlica. W miejscowości działa [[Stowarzyszenie Wsi Rańsk]]. | |
| − | + | <br/> | |
| − | |||
| − | == | + | ==Turystyka== |
| − | + | W miejscowości i okolicach rozwijają się usługi [[Agroturystyka |agroturystyczne]]. W Rańsku znajduje się m.in. [[Gospodarstwo Agroturystyczne "Hebelius"]]. W okolicy zlokalizowane są pola namiotowe, kwatery prywatne. | |
| + | <br/> | ||
| − | == | + | ==Religia== |
| − | + | Na terenie wsi znajduje się filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Szczytnie |parafii ewangelicko–augsburskiej w Szczytnie]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | === | + | ==Zabytki== |
| + | *[[Kościół ewangelicki w Rańsku|kościół ewangelicki]] z lat 1815-1827, wewnątrz m.in. tablice upamiętniające mieszkańców wsi poległych podczas wojen napoleońskich i [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] | ||
| + | *część budynków folwarcznych pozostałych po dawnym majątku dworskim: czworak z połowy XIX wieku, murowana z polnych kamieni obora, ruiny dawnego młyna | ||
| + | *budynek dawnej mleczarni z czerwonej cegły z wysokim kominem | ||
| + | *budynek szkoły z przełomu XIX i XX wieku, z czerwonej cegły, kamienne fundamenty | ||
| + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Rańsku|cmentarz ewangelicki]], z XIX wieku | ||
| + | |||
| + | == Bibliografia== | ||
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011. | ||
#Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998. | #Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998. | ||
| − | #Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, | + | #Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6. |
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | #Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998. | ||
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | #''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962. | ||
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [29.08.2013] |
| − | + | {{Przypisy}} | |
<references/> | <references/> | ||
Wersja z 20:56, 27 lis 2014
| Rańsk | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Dźwierzuty |
| Liczba ludności (2010) | 205 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-120 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Rańsk | |
| Położenie na mapie Polski  Rańsk | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Rańsk (niem. Rheinswein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty.
Do 1954 roku siedziba gminy (później gromady) Rańsk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 205 mieszkańców[1]. Aktualnie funkcję sołtysa sprawuje Elżbieta Poniatowska[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 11 km na wschód od Dźwierzut, na południowo–zachodnim brzegu Jeziora Rańskiego, przy drodze nr 600 w kierunku Mrągowa. Przez wieś przepływa mała rzeczka łącząca jeziora Rańskie i Babięta Wielkie; jej wody zasilają znajdujące się we wsi stawy rybne.
Dzieje miejscowości
W pobliżu wsi odnaleziono groby z okresu kultury amfor kulistych, a także pozostałości kultury ceramiki sznurowej . Wieś została założona w latach 80. XIV wieku, gdy w 1383 roku rycerz Jan Ekhard z Działdowa otrzymał w tej okolicy 130 łanów. Nazwa wsi i okolicznych dóbr pochodzi od jeziora, które zwano wówczas Reyswin. Już na początku XV wieku istniał tu młyn. Dobra rańskie wróciły następnie na własność Zakonu Krzyżackiego, a w 1468 roku zostały zapisane na prawie magdeburskim braciom Küchmeister w uznaniu zasług poniesionych podczas wojny trzynastoletniej. W 1539 roku Rańsk składał się z 27 gospodarstw. Na początku XVII wieku dobra te obejmowały również: Arwiny (Orzyny), Miętkie, Rogale, Popową Wolę, Zalesie, Grodziska, Mojtyny, Przytuły, Maniny, Śledzie, Kałęczyn i Grądy. Pozostały one własnością członków rodu Küchmeister do około 1780 roku. Następnie poszczególne majątki uzyskały samodzielność, przeszedłszy na własność innych rodów. Rańsk należał kolejno do rodzin: von Boyen, von Taubenheim, von Chmeister do około 1780 roku. W 1818 roku Rańsk składał się z 21 gospodarstw i był zamieszkany przez 186 osób. Następnie poszczególne majątki uzyskały samodzielność, przeszedłszy na własność kolejnych rodzin. Rańsk należał kolejno do rodu: von Boyen, von Taubenheim, von Gröben i von Berg. Na początku XX wieku majątek w Rańsku uległ zmniejszeniu – część gruntów rozparcelowano.W 1939 roku Rańsk był zamieszkany przez 295 osób. Po II wojnie światowej ocalał młyn wodny w Rańsku, który został uruchomiony w 1945 roku.
Już w przywileju z końca XIV wieku przeznaczano kościołowi 4 łany, więc Rańsk w zamyśle od początku miał być siedzibą parafii. Trudno ustalić datę powstania pierwszego kościoła. Obecny kościół ewangelicki wybudowano w latach 1815-1827.
Miejscowość jest siedzibą sołectwa, obejmującego wsie: Rańsk, Grądy, Kałęczyn, Przytuły, Rogale, Śledzie, Zalesie.
Bezpieczeństwo
W Rańsku znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Kultura
We wsi działa wiejska świetlica. W miejscowości działa Stowarzyszenie Wsi Rańsk.
Turystyka
W miejscowości i okolicach rozwijają się usługi agroturystyczne. W Rańsku znajduje się m.in. Gospodarstwo Agroturystyczne "Hebelius". W okolicy zlokalizowane są pola namiotowe, kwatery prywatne.
Religia
Na terenie wsi znajduje się filiał parafii ewangelicko–augsburskiej w Szczytnie.
Zabytki
- kościół ewangelicki z lat 1815-1827, wewnątrz m.in. tablice upamiętniające mieszkańców wsi poległych podczas wojen napoleońskich i I wojny światowej
- część budynków folwarcznych pozostałych po dawnym majątku dworskim: czworak z połowy XIX wieku, murowana z polnych kamieni obora, ruiny dawnego młyna
- budynek dawnej mleczarni z czerwonej cegły z wysokim kominem
- budynek szkoły z przełomu XIX i XX wieku, z czerwonej cegły, kamienne fundamenty
- dawny cmentarz ewangelicki, z XIX wieku
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
- Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
- Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.
- Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Rańsk i Julkowo
- ↑ Strona Gminy Dźwierzuty [23.09.2013]
