Szymon Rudnicki

Szymon Rudnicki
Szymon Rudnicki, biskup warmiński, źródło: wikimedia.org, dostęp 18 listopada 2013
Data i miejsce urodzenia	20 październik 1552 Rzeczyca
Data i miejsce śmierci	4 lipca 1621 Lidzbark Warmiński
Miejsce spoczynku	Frombork
Zawód	biskup warmiński

Szymon Rudnicki (ur. 20 października 1552 roku w Rzeczycy koło Gopła, zm. 4 lipca 1621 roku w Lidzbarku Warmińskim) – sekretarz koronny, biskup warmiński.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

Szymon Rudnicki pochodził z rodziny szlacheckiej, osiadłej w województwie sieradzkim. Był synem kasztelana rozpierskiego. Szymon ukończył szkołę w Kaliszu. Od 1567 roku studiował w Krakowie. Jednym z jego opiekunów został Jakub Górski. Studiował również teologię, filozofię oraz prawo kanoniczne, ale już na Uniwersytetach w Bolonii i Rzymie. W tym ostatnim przyjął święcenia kapłańskie.

Praca

Szymon Rudnicki przebywając w Rzymie trafił w 1575 roku na dwór kardynała Stanisława Hozjusza. Kardynał przedstawił go papieżowi i w 1577 roku Rudnicki otrzymał pierwsze beneficja: kustodię gnieźnieńską i archidiakonat uniejowski.

Prawdopodobnie dopiero po śmierci Hozjusza wrócił do kraju. Miało to miejsce w 1579. Od 1586 roku pracował w kancelarii króla Stefana Batorego, potem służył Zygmuntowi III Wazie. Ogółem na dworze polskich królów przebywał osiem lat. Pracując w kancelarii królewskiej pełnił funkcję sekretarza królewskiego, a później koronnego. W 1598 roku towarzyszył Zygmuntowi III Wazie w wyprawie szwedzkiej. Po wyborze biskupa Piotra Tylickiego na biskupstwo kujawskie zajął jego miejsce w diecezji warmińskiej.

Wybrany przez kapitułę 4 listopada 1604 roku, otrzymał prowizję papieską 12 stycznia 1605 roku, a konsekrowany został w czasie sejmu. Przeciwko tej decyzji zaprotestowali posłowie pruscy na sejmie w 1605 roku, ponieważ Rudnicki nie posiadał indygenatu pruskiego. Gdy go otrzymał, musiał złożyć na sejmiku generalnym w Malborku (4 stycznia 1605 r.) zobowiązanie, że będzie bronił, przestrzegał przywilejów i praw pruskich. Przyjechał na Warmię w kwietniu 1605 roku.

Dopiero w 1607 roku zasiadł w senacie pruskim, aż uzyskał potwierdzenie na piśmie indygenatu przez króla i 3 kwietnia 1607 roku stanom pruskim wystawił rewers, iż piastowanie urzędu biskupa przezeń nie będzie stanowiło precedensu, jak również będzie strzegł i nie naruszał praw pruskich. Jako biskup warmiński, Rudnicki był dobrym mecenasem nauki, sztuki. Ogłosił on drukiem konstytucje synodów warmińskiej diecezji: Mikołaja Szyszkowskiego – reorganizatora szkolnictwa, Jana Wydżgę – autora prac naukowych o biskupach warmińskich i wojnie szwedzkiej, Andrzeja Załuskiego – bibliofila i historyka, Adama Grabowskiego – gorliwego zbieracza książek i rękopisów i Ignacego Krasickiego.

Zgodnie z uchwałami synodu trydenckiego przystąpił do reformowania kościoła katolickiego. Przeprowadził wizytację diecezjalną objeżdżając w latach 1606–1610 94 kościoły. Marcin Kołacki, który był administratorem komornictwa olsztyńskiego w liście pisanym 21 czerwca 1605 roku do biskupa Szymona Rudnickiego zapraszał go do Olsztyna. Biskup Rudnicki na świętego Jana, 24 czerwca 1605 roku zgodził się przybyć do Olsztyna. W mieście zjawiły się tysiące ludzi. Biskup Szymon Rudnicki w 1616 roku zwrócił uwagę na rolę rodziców chrzestnych, którzy mieli wspomagać przy wychowywaniu dzieci rodziców biologicznych.

Do 1610 roku parafia olsztyńska należała do archiprezbiteriatu dobromiejskiego. Synod lidzbarski z 1610 roku dokonał zmian w podziale sieci archiprezbitariatów, tworząc w Olsztynie nowy. Biskup Szymon Rudnicki 15 stycznia 1610 roku wydał stosowny dokument, z którego wynikało, że olsztyński archiprezbiteriat miał obejmować siedem parafii Warmii południowej. W 1617 roku odzyskał kościół Świętego Mikołaja w Elblągu. Doprowadził także do wykupienia z rąk protestanckich Świętej Lipki i utworzenia tam znanego w Polsce miejsca kultu maryjnego. Założył parafię w Królewcu. Rudnicki dokonał poświęceń wielu kościołów. Znany był jako zapobiegliwy gospodarz i fundator diecezjalny. Rudnicki był fundatorem głównego ołtarza w kościele lidzbarskim w 1605 roku, w kościele we wsi Bogatyńskie uposażył alterię w 1611 roku, w katedrze fromborskiej ufundował barokowy portal w 1608 roku, w Ornecie gruntownie przebudował zamek biskupi (zdewastowany w XVI wieku). Rudnicki troszczył się o poziom szkolnictwa i duchowieństwo, wspierał jezuickie szkoły na Warmii i na własny koszt kształcił 30 młodzieńców w kolegium braniewskim, za granicą oraz w innych uczelniach w Polsce.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Rudnicki bardzo interesował się życiem politycznym kraju, brał czynny udział w nim i był doradcą królów polskich w sprawach polityki pruskiej. W 1612 roku stał na czele królewskiej komisji w rokowaniach z brandenburskim elektorem dotyczącej opieki nad chorym Albrechtem Fryderykiem. W 1609 roku stał na czele komisji, która miała przywrócić w Prusach Książęcych prawo i ustalić sprawę zależności Księstwa od Korony. Ogłosił między innymi Constitutiones synodales Dioccesis Varmiensis.

Ciekawostki

Szymonowi Rudnickiemu wystawiono okazały nagrobek, który został zniszczony wraz z całym grobem przez Szwedów. W 1637 roku kapituła warmińska ufundowała nowy, duży ołtarz – nagrobek wykonany przez rzeźbiarzy z Elbląga. Wykonano go z marmuru.

Bibliografia

Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.
Szkice olsztyńskie, red. Janusz Jasiński, Olsztyn 1967.
Olsztyn 1353–2003, red. Stanisław Achremczyk, Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2003.
Oracki Tadeusz, Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1980.