Wydminy: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Religia) |
|||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Wydminy | |nazwa = Wydminy | ||
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi =Herb - Wydminy.jpg |
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Wydmin | |dopełniacz wsi = Wydmin | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie =wydminy.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia =Kamieniczki w Wydminach.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś gminna |
| − | |województwo = | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
|powiat = giżycki | |powiat = giżycki | ||
|gmina = Wydminy | |gmina = Wydminy | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 2 442 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 87 | |strefa numeracyjna = (+48) 87 | ||
|kod pocztowy = 11-510 | |kod pocztowy = 11-510 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Wydminy''' (niem. ''Widminnen'') – wieś gminna położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat giżycki|powiecie giżyckim]], w [[Wydminy (gmina wiejska)|gminie Wydminy]]. W latach 1975–1998 wieś należała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 r. wieś liczyła 2 442 mieszkańców<ref>łącznie Wydminy i [[Ernstowo]]</ref>. Wójtem gminy Wydminy jest obecnie [[Radosław Król]]<ref>[http://gizycko.wm.pl/230553,Radoslaw-Krol-wojtem-gminy-Wydminy.html#axzz3KfXuzB48/ Serwisy Miejskie Gazety Olsztyńskiej] [01.12.2014]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| + | [[Plik: Gmina Wydminy.jpg|thumb|right|290px|Widok na Urząd Gminy w Wydminach. Źródło: [http://wrota.warmia.mazury.pl/wydminy_gmina_wiejska/ wrota.warmia.mazury.pl] [10.11.2013]]] | ||
| + | [[Plik:Kościół Wydminy_1.jpg|thumb|right|290px|Kościół w Wydminach. Autor: Igor Hrywna. Źródło: [http://wydminy.wm.pl/7796-0,Wydminy-kosciol-Chrystusa-Zbawiciela,0.html www.wydminy.wm.pl] [10.11.2013] | ||
| + | ]] | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Miejscowość położona jest nad Jeziorem Wydmińskim, przy drodze wojewódzkiej nr 655. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | + | Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenie wsi Wydminy w okresie neolitu. Były to wędrujące grupy [[Bałtowie|Bałtów]] trudniących się rybołówstwem oraz myślistwem. Z czasem zaczęli uprawę ziemi. W końcu XIII wieku na te tereny przybyli [[Zakon Krzyżacki |Krzyżacy]]. | |
| − | Pierwsi | ||
| − | W 1340 roku po raz pierwszy | + | W 1340 roku po raz pierwszy pojawiła się nazwa jeziora – ''Wedemin'', a w 1381 roku nazwa miejscowości – ''Wedem''. W XVI wieku geograf Hennenberg używał nazwy Wydminy. Twierdził, że wywodzi się ona od imienia [[Prusowie| Prusa]] Wydemina. Po wojnie trzynastoletniej i [[Hołd pruski|hołdzie pruskim]] w 1525 roku ziemie te wróciły pod panowanie królów polskich. Na teren gminy Wydminy przybyli nowi osadnicy – polscy chłopi. Do obecnych czasów zachował się przywilej lokacyjny z 28 kwietnia 1480 roku wystawiony przez komtura [[Bernard von Balzhofen|Bernarda von Balzhofena]]. |
W wieku XV Wydminy posiadały 3 gospody. W 1558 roku utworzono parafię katolicką. | W wieku XV Wydminy posiadały 3 gospody. W 1558 roku utworzono parafię katolicką. | ||
| Linia 47: | Linia 47: | ||
W wieku XVI powstałą szkoła, którą zreformowano w 1737 roku. | W wieku XVI powstałą szkoła, którą zreformowano w 1737 roku. | ||
| − | W latach 1572, 1656, 1852 miejscowość | + | W latach 1572, 1656, 1852 miejscowość niszczyły pożary. Natomiast w 1656 roku Wydminy stały się ofiarą najazdu tatarskiego, który całkowicie zniszczył miejscowość. W latach 1701–1711 trwała zaraza, pochłaniająca setki ofiar (na dżumę zmarło 227 osób). |
| − | Wydminy | + | Wydminy rozwijały się w wieku XIX. W 1868 roku przez wieś biegła linia kolejowa na trasie Królewiec - [[Giżycko]] - [[Ełk]]. Szybki rozwój umożliwił powstanie w Wydminach 2 dużych hoteli (Rech i Deutsche House) oraz kilku pensjonatów. |
| − | I wojna światowa | + | [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach |I wojna światowa]] zniszczyła Wydminy w 75%, jednak dzięki wsparciu państwa niemieckiego i środkom fundacji miejscowość szybko odbudowano. Okres międzywojenny to czas przekształceń wsi. Zyskała one charakter turystyczny i wypoczynkowy. Zmienił się też wygląd wsi na miasteczkowy. W tym czasie powstały tu: 4 restauracje, 3 piekarnie, 4 sklepy rzeźnicze, 2 hotele oraz 1 piwiarnia. Ponadto miejscowość zyskała 2 młyny mechaniczne oraz 2 tartaki. Miejscowość zamieszkiwało wówczas 3 lekarzy, 1 weterynarz oraz 1 dentysta. |
| − | Okres II wojny światowej ponownie | + | Okres [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojny światowej]] ponownie zniszczył Wydminy. Zagładzie uległy restauracje, drukarnia, urząd pocztowy oraz kino. W 1945 roku Wydminy uzyskały prawa miejskie, które utrzymały zaledwie przez 3 miesiące. Odtąd są one wsią gminną. |
| − | |||
| − | + | Na terenie miejscowości w 1945 roku powołano spółdzielnię rybacką oraz spółdzielnię spożywców ‘’Przyszłość’’. Następnie zreformowano ją i utworzono Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska. | |
| − | == | + | W roku 1975 otworzono w Wydminach wytwórnię wód gazowanych i rozlewnię piwa. |
| − | + | W Wydminach powstał pierwszy w Polsce dom rolnika rencisty. Miało to miejsce 18 lipca 1987 roku. | |
| + | == Kultura == | ||
| + | Na terenie miejscowości działa [[lkwim: Gminny Ośrodek Kultury w Wydminach|Gminny Ośrodek Kultury]]. Wydminy posiadają własną gazetę: [[lkwim:Kurier Wydmiński|Kurier Wydmiński]]. Zorganizowano tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.: | ||
| + | *[[lkwim:Festiwal Chórów Klubów Seniora w Wydminach|Festiwal Chórów Klubów Seniora]] | ||
| + | *[[lkwim:Wydmiński Jarmark Twórców Ludowych|Wydmiński Jarmark Twórców Ludowych]] | ||
| + | *[[lkwim:Przegląd Widowisk Kolędniczych „Turoń”|Przegląd Widowisk Kolędniczych "Turoń"]] | ||
| + | *[[lkwim:Widłunnia| Święto folklorystyczne "Widłunnia"]] | ||
| + | *[[lkwim:Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski 2000|Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski]] | ||
| + | *odbywają się też tutaj koncerty w ramach [[lkwim:Jesienne Koncerty Muzyki Cerkiewnej |Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej]]. | ||
| − | + | ==Szkolnictwo== | |
| − | + | We wsi znajduje się [[Zespół Szkół Ogólnokształcących w Wydminach |Zespół Szkół Ogólnokształcących]], w skład którego wchodzą: [[Szkoła Podstawowa w Wydminach |Szkoła Podstawowa im. Feliksa Nowowiejskiego]], a także [[Samorządowe Liceum Ogólnokształcące w Wydminach|Samorządowe Liceum Ogólnokształcące]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | ||
| + | ==Religia== | ||
| + | W miejscowości znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Włodzimierza i św. Olgi w Wydminach|parafii rzymskokatolickiej]]. Jest tutaj także filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Giżycku |parafii ewangelicko-augsburskiej w Giżycku]] oraz [[Parafia greckokatolicka pw. św. Włodzimierza i św. Olgi w Wydminach|parafia greckokatolicka pw. św. Włodzimierza i św. Olgi]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Turystyka== | |
| − | == | + | *szlak rowerowy o długości 140 km – przebieg trasy: Giżycko – [[Sulimy (gmina Giżycko)|Sulimy]] – [[Pieczonki]] – [[Sołdany]] – [[Kruklanki]] – Wydminy – [[Lipińskie (gmina Miłki) |Lipińskie]] – [[Miłki]] – [[Paprotki]] – [[Górkło]] – [[Szymonka]] – [[Ławki Skorupki]] – [[Rybical]] – [[Ryn]] – [[Knis]] – [[Salpik]] – [[Nakomiady]] – [[Owczarnia]] – [[Pożarki Kronowo]] – [[Bogacko]] – Giżycko |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *szesnastowieczny kościół z zabytkową wieżą z 1654 roku | ||
| + | *budynek szkolny | ||
| + | *zabudowa wzdłuż ulicy głównej Wydmin | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością == | |
| − | == | + | *[[lkwim:Sebastian Mateusz Bednarczyk|Sebastian Mateusz Bednarczyk]] (ur. 1978) – muzyk, kompozytor, aranżer |
| + | *[[Hans Janz]] – urodzony w Wydminach znany neurolog i psychiatra | ||
| + | *[[Jolanta Piotrowska]] (ur. 1961) – urodzona w Wydminach samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Giżycko | ||
| − | ''Atlas regionalny województwa olsztyńskiego'', Warszawa 1965.<br | + | == Bibliografia == |
| − | Kondracki Jerzy, ''Geografia fizyczna Polski'', Warszawa 1978.<br | + | ''Atlas regionalny województwa olsztyńskiego'', Warszawa 1965.<br> |
| − | + | Bałdowski Jan, ''Warmia i Mazury z Kaliningradem'', red. M. Malarek, Piechowice 1997.<br> | |
| − | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br | + | Kondracki Jerzy, ''Geografia fizyczna Polski'', Warszawa 1978.<br> |
| − | + | Kujawski Wojciech, ''Mamry, szlak wodny'', Olsztyn 2008.<br> | |
| − | + | Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, ''Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze'', Olsztyn 1969.<br> | |
| − | + | Panfil Jan, ''Pojezierze Mazurskie'', Warszawa 1968.<br> | |
| − | + | Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, ''Giżycko, z dziejów miasta i powiatu'', Olsztyn 1996.<br> | |
| − | + | ''Wydminy'', w: ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.<br> | |
| + | [http://www.wydminy.info.pl/kalendarz_imprez.php/ Strona Wydmin] [25.09.2013]<br> | ||
| + | [http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [01.12.2014] | ||
| − | < | + | {{Przypisy}} |
| + | <references/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Kategoria: Powiat giżycki]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wydminy (gmina wiejska)]] | |
| + | [[Kategoria: Wsie gminne]] | ||
| + | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:18, 2 maj 2017
| Wydminy | |||
| | |||
| |||
 Kamieniczki w Wydminach.
Fot. Mieczysław Kalski | |||
| Rodzaj miejscowości | wieś gminna | ||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | giżycki | ||
| Gmina | Wydminy | ||
| Liczba ludności (2010) | 2 442 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 | ||
| Kod pocztowy | 11-510 | ||
| Tablice rejestracyjne | NGI | ||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Wydminy | |||
| Położenie na mapie Polski  Wydminy | |||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||
Wydminy (niem. Widminnen) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W 2010 r. wieś liczyła 2 442 mieszkańców[1]. Wójtem gminy Wydminy jest obecnie Radosław Król[2].
Widok na Urząd Gminy w Wydminach. Źródło: wrota.warmia.mazury.pl [10.11.2013]
Kościół w Wydminach. Autor: Igor Hrywna. Źródło: www.wydminy.wm.pl [10.11.2013]
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest nad Jeziorem Wydmińskim, przy drodze wojewódzkiej nr 655.
Dzieje miejscowości
Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenie wsi Wydminy w okresie neolitu. Były to wędrujące grupy Bałtów trudniących się rybołówstwem oraz myślistwem. Z czasem zaczęli uprawę ziemi. W końcu XIII wieku na te tereny przybyli Krzyżacy.
W 1340 roku po raz pierwszy pojawiła się nazwa jeziora – Wedemin, a w 1381 roku nazwa miejscowości – Wedem. W XVI wieku geograf Hennenberg używał nazwy Wydminy. Twierdził, że wywodzi się ona od imienia Prusa Wydemina. Po wojnie trzynastoletniej i hołdzie pruskim w 1525 roku ziemie te wróciły pod panowanie królów polskich. Na teren gminy Wydminy przybyli nowi osadnicy – polscy chłopi. Do obecnych czasów zachował się przywilej lokacyjny z 28 kwietnia 1480 roku wystawiony przez komtura Bernarda von Balzhofena.
W wieku XV Wydminy posiadały 3 gospody. W 1558 roku utworzono parafię katolicką.
W wieku XVI powstałą szkoła, którą zreformowano w 1737 roku.
W latach 1572, 1656, 1852 miejscowość niszczyły pożary. Natomiast w 1656 roku Wydminy stały się ofiarą najazdu tatarskiego, który całkowicie zniszczył miejscowość. W latach 1701–1711 trwała zaraza, pochłaniająca setki ofiar (na dżumę zmarło 227 osób).
Wydminy rozwijały się w wieku XIX. W 1868 roku przez wieś biegła linia kolejowa na trasie Królewiec - Giżycko - Ełk. Szybki rozwój umożliwił powstanie w Wydminach 2 dużych hoteli (Rech i Deutsche House) oraz kilku pensjonatów.
I wojna światowa zniszczyła Wydminy w 75%, jednak dzięki wsparciu państwa niemieckiego i środkom fundacji miejscowość szybko odbudowano. Okres międzywojenny to czas przekształceń wsi. Zyskała one charakter turystyczny i wypoczynkowy. Zmienił się też wygląd wsi na miasteczkowy. W tym czasie powstały tu: 4 restauracje, 3 piekarnie, 4 sklepy rzeźnicze, 2 hotele oraz 1 piwiarnia. Ponadto miejscowość zyskała 2 młyny mechaniczne oraz 2 tartaki. Miejscowość zamieszkiwało wówczas 3 lekarzy, 1 weterynarz oraz 1 dentysta.
Okres II wojny światowej ponownie zniszczył Wydminy. Zagładzie uległy restauracje, drukarnia, urząd pocztowy oraz kino. W 1945 roku Wydminy uzyskały prawa miejskie, które utrzymały zaledwie przez 3 miesiące. Odtąd są one wsią gminną.
Na terenie miejscowości w 1945 roku powołano spółdzielnię rybacką oraz spółdzielnię spożywców ‘’Przyszłość’’. Następnie zreformowano ją i utworzono Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska. W roku 1975 otworzono w Wydminach wytwórnię wód gazowanych i rozlewnię piwa. W Wydminach powstał pierwszy w Polsce dom rolnika rencisty. Miało to miejsce 18 lipca 1987 roku.
Kultura
Na terenie miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury. Wydminy posiadają własną gazetę: Kurier Wydmiński. Zorganizowano tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.:
- Festiwal Chórów Klubów Seniora
- Wydmiński Jarmark Twórców Ludowych
- Przegląd Widowisk Kolędniczych "Turoń"
- Święto folklorystyczne "Widłunnia"
- Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski
- odbywają się też tutaj koncerty w ramach Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej.
Szkolnictwo
We wsi znajduje się Zespół Szkół Ogólnokształcących, w skład którego wchodzą: Szkoła Podstawowa im. Feliksa Nowowiejskiego, a także Samorządowe Liceum Ogólnokształcące.
Religia
W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Jest tutaj także filiał parafii ewangelicko-augsburskiej w Giżycku oraz parafia greckokatolicka pw. św. Włodzimierza i św. Olgi.
Turystyka
- szlak rowerowy o długości 140 km – przebieg trasy: Giżycko – Sulimy – Pieczonki – Sołdany – Kruklanki – Wydminy – Lipińskie – Miłki – Paprotki – Górkło – Szymonka – Ławki Skorupki – Rybical – Ryn – Knis – Salpik – Nakomiady – Owczarnia – Pożarki Kronowo – Bogacko – Giżycko
Zabytki
- szesnastowieczny kościół z zabytkową wieżą z 1654 roku
- budynek szkolny
- zabudowa wzdłuż ulicy głównej Wydmin
Ludzie związani z miejscowością
- Sebastian Mateusz Bednarczyk (ur. 1978) – muzyk, kompozytor, aranżer
- Hans Janz – urodzony w Wydminach znany neurolog i psychiatra
- Jolanta Piotrowska (ur. 1961) – urodzona w Wydminach samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Giżycko
Bibliografia
Atlas regionalny województwa olsztyńskiego, Warszawa 1965.
Bałdowski Jan, Warmia i Mazury z Kaliningradem, red. M. Malarek, Piechowice 1997.
Kondracki Jerzy, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1978.
Kujawski Wojciech, Mamry, szlak wodny, Olsztyn 2008.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, Giżycko, z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1996.
Wydminy, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.
Strona Wydmin [25.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [01.12.2014]
Przypisy
- ↑ łącznie Wydminy i Ernstowo
- ↑ Serwisy Miejskie Gazety Olsztyńskiej [01.12.2014]
