Kiersztanowo

Kiersztanowo
Kamień upamiętniający założenie wsi. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Mrągowo
Sołectwo	Kiersztanowo
Liczba ludności (2010)	313
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kiersztanowo
Położenie na mapie Polski Kiersztanowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dworek "Błękitny Anioł".
Fot. Mieczysław Kalski

Kiersztanowo (niem. Schwartzenburgk, Kersten) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 313 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Andrzej Gertner.

Położenie

Miejscowość leży pomiędzy dwoma jeziorami: Juno i Kiersztanowskim, które łączy rzeka Dajna.

Dzieje miejscowości

Data lokacji wsi jest nieznana. Wiadomo, że miejscowość istniała już w 1422 r. Jej nazwa pochodzi od pierwotnej nazwy jeziora ,,Kirsno” – czarny. Stąd też wzięła się pierwotna nazwa niemiecka jeziora Schwarzsee i wsi – Schwarzburg. W początkowym okresie obok siebie funkcjonowały dwie nazwy: pruska i niemiecka. Ta druga nie utrzymała się. W 1437 r. prokurator krzyżacki w Szestnie – Mikołaj Gorlitz dokonał przesiedlenia chłopów z Kiersztanowa do Muntowa. Nieznana jest przyczyna tej sytuacji. Najprawdopodobniej wysiedlono jedynie Prusów, bo wieś istniała nadal. Do miejscowości przybyli osadnicy niemieccy. W okresie wojny trzynastoletniej (1454–1466) wieś została doszczętnie zniszczona. Obszar Kiersztanowa zasiedlono ponownie w 1536 r. za sprawą starosty z Szestna Wolfa von Hennicke, który zapisał dotychczasowemu sołtysowi Polskiej Wsi Janowi Koszotowskiemu 40 łanów w celu obsadzenia wsi „Schwartzenburgk”. Po upływie 6 lat wolnizny płacono czynsz, z których zwolnione były 4 łany sołeckie. Ponadto chłopi musieli zwozić drewno na potrzeby browaru zamkowego w Szestnie. Osadnikom przyznano prawo połowu ryb na potrzeby własne na jeziorach Kiersztanowskim i Juno. W 1593 r. sołtysem był Jan Kiersztanowski. W 1657 r. Kiersztanowo zostało spalone przez Tatarów, a ludność częściowo wymordowana. Pod koniec XVII w. żyła tutaj wyłącznie ludność polska. W drugiej połowie XVIII w. założono we wsi jednoklasową szkołę. W 1818 r. do szkoły uczęszczało 29 dzieci, które uczył w języku polskim Michał Kolebko. W XIX w. liczba mieszkańców sukcesywnie rosła. W wyniku dokonanej separacji gruntów zabudowa wsi uformowała się nieregularnie, na przesmyku po obu stronach rzeczki płynącej od Jeziora Kiersztanowskiego do Juno. W pierwszej połowie XX w. we wsi istniała żwirownia i spółka wodno- melioracyjna.

Liczba ludności i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1785 r. – 14 gospodarstw

• 1821 r. – 184 osoby

• 1838 r. – 38 gospodarstw, 332 osoby

• 1849 r. – 36 gospodarstwa, 306 osób

• l939 r. – 83 gospodarstwa, 344 osoby

Gospodarka

W Kiersztanowie znajduje się firma z branży samochodowej.

Kultura

We wsi rozpoczął w 2013 r. działalność Dom Pracy Twórczej, jest również świetlica.

Bibliografia

Chojnacki Władysław,Słownik polskich nazw miejscowości w byłych Prusach Wschodnich i na obszarze byłego Miasta Gdańska, Poznań 1946.
Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883.
Gazeta Turystyczna Warmii i Mazur [22.07.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [22.07.2014]