Kożuchy

Kożuchy
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	200
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kożuchy
Położenie na mapie Polski Kożuchy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kożuchy (niem. Kosuchen, Gross Kosuchen,od 1938 r. Kölmerfelde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 200 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sylwester Dzięgielewski.

Położenie

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży w odległości około 4 km na południowy wschód od Białej Piskiej, przebiega przez nią droga krajowa nr 58.

Dzieje miejscowości

Osada po raz pierwszy wzmiankowana była w 1424 roku, zaś przywilej lokacyjny uzyskała w 1435 roku. 48 łanów na prawie chełmińskim otrzymał wówczas niejaki Rafał. Przed 1446 rokiem dobra te zakupił Mikołaj Niepierka z Mazowsza. W wyniku wielkiej epidemii dżumy, która dotarła do wsi w czerwcu 1710 roku, populacja wsi znacznie się zmniejszyła (zmarło 185 mieszkańców).

W 1945 roku w Kożuchach powstał jeden z pierwszych posterunków Milicji Obywatelskiej w powiecie piskim (obok Pisza, Drygał, Kumielska i Rostków); jego głównym zadaniem było zwalczanie podziemnych ugrupowań niepodległościowych.

Szkoła we wsi powstała w 1737 roku. W 1935 roku trzech nauczycieli uczyło w niej 116 dzieci. W 1945 roku uczył jeden nauczyciel. Wiele lat w tutejszej szkole pracował Kazimierz Skwarski, później kierownik Wydziału Organizacyjno–Prawnego prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piszu, podinspektor szkolny, a następnie zastępca przewodniczącego prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Piszu.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 299 osób

• 1939 r. – 664 osoby

Zabytki

• zespół młyna parowego, obecnie elektrycznego z początku XX wieku: młyn i dom młynarza, murowane
• zespół budynków szkolnych z okresu międzywojnia: szkoła i budynek gospodarczy, murowane
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
• kilka murowanych chałup z początku XX wieku (nr 3, 7, 17, 20, 21)

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Biała Piska [10.09.2013]