Siedzuń sosnowy

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Siedzuń sosnowy

Sparassis crispa
(Wulf.) Fr.
Owocnik siedzunia sosnowego. Fot. James Lindsey. Źródło: Commons Wikimedia
Owocnik siedzunia sosnowego. Fot. James Lindsey. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo grzyby
Gromada grzyby podstawkowe
Klasa pieczarniaki
Rząd żagwiowce
Rodzina szmaciakowate
Rodzaj siedzuń
Gatunek siedzuń sosnowy
szmaciak gałęzisty

Siedzuń sosnowy (Sparassis crispa (Wulf.) Fr. – gatunek grzyba wielkoowocnikowego z rodziny szmaciakowatych (Sparassidaceae), rzędu żagwiowców (Polyporales).

Owocnik

Siedzuń sosnowy tworzy owocniki jednoroczne wysokości 5–26 cm i szerokości 6–30 cm, w zarysie prawie kuliste, kremowe, ochrowe do żółtych, złożone z licznych, dość gęsto ustawionych rozgałęzień, na końcu kolisto spłaszczonych, kędzierzawych i ząbkowanych. U podstawy rozwija krótki, mocny, biały trzon zagłębiony w ziemi. Owocniki wyrastają pojedynczo od lipca do października.

Rozmieszczenie i ekologia

Siedzuń sosnowy występuje prawie w całej strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce uważany za nieczęsty.

Jest grzybem pasożytniczym, powodującym zgniliznę bieli i twardzieli korzeni i pni drzew. Porażone drewno przyjmuje początkowo barwę bladożółtą, a następnie żółtobrunatną, mięknie i rozpada się na pryzmatyczne klocki (zgnilizna brunatna). Z chorych korzeni wycieka żywica, czemu towarzyszy silny zapach terpentyny. Owocniki wyrastają u podstawy żywych drzew iglastych, najczęściej sosen, rzadziej świerka i modrzewia.

Na Warmii i Mazurach siedzuń notowany jest w Mazurskim Parku Krajobrazowym, w rezerwacie Las Warmiński, a także w olsztyńskim Lesie Miejskim.

Gatunkiem podobnym jest jaśniejszy szmaciak krótkotrzonkowy (Sparassis brevipes) z szerszymi, listkowatymi zakończeniami rozgałęzień. Występuje na korzeniach buka, dęba, jodły, modrzewia i świerka. Jest jednak rzadszy; spotkać można go tylko w Europie.

Wartość użytkowa

Siedzuń sosnowy jest grzybem jadalnym o korzennym zapachu i orzechowym smaku. Ze względu na rzadkość występowania i oryginalne kształty został objęty ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, na której zaliczono go do kategorii grzybów rzadkich – R.

Ciekawostki

Owocnik może osiągnąć masę 2–3 kg. Największy owocnik został znaleziony w południowej Francji i ważył 28,8 kg.

Owocnik zawiera związek chemiczny sparassol o właściwościach antybiotycznych, dlatego też nawet starsze owocniki nie ulegają pleśnieniu.

Zobacz też

indexfungorum.org [21.05.2014]

Bibliografia

Gumińska Barbara, Wojewoda Wiesław, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa 1985.
Wojewoda Władysław, Ławrynowicz Maria, Red list of the macrofungi in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 55-70.

Fiedorowicz Grzegorz, The participation of macromycetes in selected forest communities of the Masurian Landscape Park (NE Poland), "Acta Mycologica" 2009, nr 44(1), s. 77-95.