Strajk w Olsztyńskich Zakładach Graficznych

Strajk okupacyjny w OZGraf
Organizator	Komitet Strajkowy w OZGraf, NSZZ "Solidarność"
Data	19 sierpnia 1981 r. - 5 września 1981 r.

Strajk przeciwko władzom PRL w czasie tzw. "karnawału Solidarności". Trwał od 19 sierpnia do 5 września 1981 r. Stanowił największe tego typu zdarzenie regionalne w całym okresie masowych protestów społecznych lat 1980–1981.

Tło strajku

W okresie po podpisaniu tzw. Porozumień Sierpniowych w 1980 r. w Olsztyńskich Zakładach Graficznych utworzono Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność". Do Komitetu Założycielskiego należeli m.in.: Romuald Rudziński, Józef Nowak, Kazimierz Czarnecki, Wiesław Tusiński, Andrzej Zarzycki, Andrzej Glesmer i Leonard Ratajczak. Tworzenie związków było mozolne. Drukarze należeli do dobrze opłacanej grupy zawodowej w PRL. W okresie Sierpnia 1980 w Zakładach panował względny spokój.

Pierwszym niepokojącym sygnałem był konflikt między olsztyńską "Solidarnością" a I Sekretarzem KW PZPR Edmundem Wojnowskim oskarżanym o nadużycia gospodarcze. 15 stycznia 1981 r. w Olsztynie odbył się strajk ostrzegawczy, do którego przystąpił również OZGraf.

27 marca 1981 r. załoga OZGraf dołączyła do ogólnopolskiego strajku ostrzegawczego na tle tzw. prowokacji bydgoskiej - pobicia przez milicję działaczy "Solidarności" w siedzibie Rady Narodowej w Bydgoszczy.

W tym samym czasie olsztyński zakład był pod "opieką" SB w ramach sprawy obiektowej "Linotyp". Informacje składali też tajni współpracownicy zwerbowani spośród pracowników zakładu.

Strajk

Jedną z głównych osi konfliktu między "Solidarnością" a władzami PRL był dostęp do środków masowego przekazu - gazet, radia i telewizji. Negocjacje mające na celu przełamanie monopolu informacyjnego PZPR toczyły się bezskutecznie przez wiele miesięcy w 1981 r. W sierpniu rządowy "Dziennik Telewizyjny" nasilił kampanię propagandową wymierzoną w "Solidarność". W odpowiedzi KKP Solidarności ogłosiła akcję "Dni bez prasy" 19-20 sierpnia 1981 r. Polegała ona na wstrzymaniu drukowania i kolportażu prasy codziennej.

Organy MO i SB otrzymały zadanie sparaliżowania akcji. W OZGraf 17 sierpnia przekształcono Komisję Zakładową "Solidarności" w Komitet Strajkowy. Przewodniczącym został Józef Nowak. Wywieszono flagi, wprowadzono dyżury przy zakładowym teleksie oraz zredagowano uchwałę wyjaśniającą przyczyny strajku. Dyrektor Kazimierz Kuczyński kompletował alternatywny skład drukarzy spośród pracowników spoza działu gazetowego, którzy mieli zapewnić ciągłość druku "Gazety Olsztyńskiej".

18 sierpnia Komitet Strajkowy ogłosił strajk okupacyjny zakładu. Na bramach stanęły warty strajkowe. Wejście było wyłącznie za okazaniem przepustki wydanej przez Komitet. Produkcja w zakładzie działała z wyjątkiem działu gazetowego. Na miejsce przybyli prokuratorzy telefonicznie zawiadomieni przez Dyrektora, jednak nie zostali dopuszczeni do Komitetu Strajkowego. Staraniami Dyrekcji i lokalnych władz PZPR wydano "Gazetę Olsztyńską" w skróconej formie i dzięki małej poligrafii.

19 sierpnia Dyrektor złożył formalne pisemne doniesienie do prokuratury na strajk i prosił o udzielenie pomocy. Wieczorem w ogólnopolskim "Dzienniku Telewizyjnym" poinformowano o strajku komunikatem Prokuratury Generalnej z komentarzem o używaniu siły wobec chętnych do pracy. Wzburzyło to strajkujących, którzy zaczęli domagać się sprostowania. Konflikt zaogniła dodatkowo zapowiedź dyrektora o niezapłaceniu wynagrodzenia za czas strajku.

23 sierpnia amerykańska telewizja CBS przeprowadziła wywiad z przedstawicielami 200-osobowej grupy strajkującej. Wcześniej przybył również rzecznik prasowy "Solidarności" Janusz Onyszkiewicz z oficjalnym poparciem strajku. Osoby prywatne, zakłady pracy słały liczne listy z poparciem, do zakładu dostarczano strajkującym jedzenie. Ksiądz Michoń odprawiał na podwórzu msze.

25 sierpnia w Sali Widowiskowej ART odbyło się spotkanie członków "Solidarności" z posłami z ziemi olsztyńskiej. Józef Kijowski z ZSL i Szczepan Styranowski z SD zostali wyznaczeni do pertraktacji między władzami a Komitetem Strajkowym.

27 sierpnia do OZGraf przybyli przedstawiciele "Solidarności": Jacek Kuroń i Bogdan Lis. Nie udało im się przekonać strajkujących do zakończenia protestu. Umiarkowana postawa nie została dobrze przyjęta przez strajkujących. Od tego dnia w zakładzie przerwano produkcję. W Komitecie Wojewódzkim PZPR w Olsztynie ustalano miejsce negocjacji wojewody Rubczewskiego i prokuratora wojewódzkiego Poznysza ze strajkującymi.

28 sierpnia wciąż trwały przeciągające się negocjacje teleksowe między wojewodą a Komitetem Strajkowym. Do rozmów ostatecznie nie doszło.

5 września załoga podjęła uchwałę o zawieszeniu strajku bez rozwiązywania Komitetu Strajkowego do czasu rozwiązania konfliktu. Powodem było zwołanie w Hali Oliwii w Gdańsku I Krajowego Zjazdu NSZZ Solidarność. Władza administracyjna wróciła do dyrekcji zakładu.

Wydarzenia po strajku

Po zakończeniu strajku SB realizowała rozpracowanie najbardziej aktywnych politycznie pracowników zakładu, a władze PZPR próbowały zjednywać ogół załogi obietnicami poprawy warunków materialnych. W czasie stanu wojennego nasilono działania operacyjne służb wobec zakładu. Władze obawiały się, że mogą być tam drukowane nielegalne ulotki opozycji. Część drukarzy włączyła się w działalność opozycyjną po 13 grudnia.

Bibliografia

1. Renata Gieszczyńska, Strajk w OZGraf, wyd. IPN, Olsztyn 2011.