Kajny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Ludzie związani z miejscowością)
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 4: Linia 4:
 
  |flaga wsi            =  
 
  |flaga wsi            =  
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        =  
+
  |dopełniacz wsi        = Kajn
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              = Kajny.jpg
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe 
+
  |opis zdjęcia          = Kajny.<br>Źródło: [http://www.warmiaznanainieznana.pl/czytaj.php?strona=kajny www.warmiaznanainieznana.pl] [27.08.2014]
  |rodzaj miejscowości  =
+
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |powiat                = olsztyński
 
  |powiat                = olsztyński
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = Pole-obowiązkowe
+
  |liczba ludności      = 64
 
  |rok                  = 2010
 
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}<br/>
 
}}<br/>
Kajny (niem. Kainen, Kaynen) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.<br/><br/>
+
'''Kajny''' (niem. ''Kainen'', ''Kaynen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Jonkowo (gmina wiejska)|gminie Jonkowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
 +
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 64 osoby.
 +
<br/><br/>
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Miejscowość jest położona na [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzu Olsztyńskim]], w odległości 5 km na północny wschód od [[Jonkowo|Jonkowa]].
+
Miejscowość jest położona na [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzu Olsztyńskim]], w odległości 5 km na północny wschód od [[Jonkowo|Jonkowa]].  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś została założona przez kapitułę warmińską w 1354 roku na starym pruskim polu osadniczym – campus Kaynen na obszarze 7 łanów. Od XIX wieku do roku 1945 funkcjonowała nazwa Kainen. Na przełomie XIX i XX wieku wieś była zamieszkana przez 140-170 osób. [[II wojna światowa]] doprowadziła do spustoszenia miejscowości i jej opustoszenia. W miejscowości znajduje się czynna wież ciśnień zaopatrująca mieszkańców w wodę. Wieża zasilana jest przez XIX-wieczny tzw. taran wodny . To hydrotechniczne urządzenie napędzane siłą wody działa od ponad stu lat. Taran wodny został zaporjektowany przez  Josepha Michaela Montgolfiera. Urządzenie zlokalizowane jest obok leśniczówki.
+
Wieś została założona przez kapitułę warmińską w 1354 roku na starym [[Prusowie| pruskim]] polu osadniczym – campus Kaynen na obszarze 7 łanów. Od XIX wieku do roku 1945 funkcjonowała nazwa ''Kainen''. Na przełomie XIX i XX wieku wieś była zamieszkana przez 140–170 osób. [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach |II wojna światowa]] doprowadziła do spustoszenia miejscowości i jej opustoszenia. W miejscowości znajduje się czynna wieża ciśnień zaopatrująca mieszkańców w wodę. Wieża zasilana jest przez XIX–wieczny tzw. taran wodny. To hydrotechniczne urządzenie napędzane siłą wody działa od ponad stu lat. Taran wodny został zaprojektowany przez  Josepha Michaela Montgolfiera. Urządzenie zlokalizowane jest obok leśniczówki.
 +
1 sierpnia 2004 roku Kajny obchodziły 650–lecie powstania wsi. Przy leśniczówce został utworzony [[Ośrodek Edukacji Leśnej w Kajnach| Ośrodek Edukacji Leśnej]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
*[[Stanisław Żurawski]] (1868-1943) – urodzony w Kajnach działacz warmiński, współzałożyciel [[Bank Ludowy w Olsztynie|Banku Ludowego w Olsztynie]], działacz [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]; skatowany przez gestapo zmarł wskutek odniesionych ran . Został pochowany w [[ Brąswałd|Brąswałdzie]]. Jego syn Alfons Żurawski, został przed wojną wcielony do Wehrmachtu – stacjonował w [[Królewiec|Królewcu]]. Podczas pobytu w Kajnach w 1940 roku nawiązał kontakt w polskimi jeńcami. Po powrocie do Królewca został oskarżony o zdradę [[III Rzesza|Rzeszy]] i skazany na karę śmierci w 1942 roku.
+
*[[Stanisław Żurawski]] (1868–1943) – urodzony w Kajnach działacz warmiński, współzałożyciel [[Bank Ludowy w Olsztynie|Banku Ludowego w Olsztynie]], działacz [[Związek Polaków w Niemczech|Związku Polaków w Niemczech]]; skatowany przez gestapo zmarł wskutek odniesionych ran. Został pochowany w [[Brąswałd|Brąswałdzie]]. Jego syn [[Alfons Żurawski]] został przed wojną wcielony do Wehrmachtu – stacjonował w [[Królewiec|Królewcu]]. Podczas pobytu w Kajnach w 1940 roku nawiązał kontakt w polskimi jeńcami. Po powrocie do Królewca został oskarżony o zdradę III Rzeszy i skazany na karę śmierci w 1942 roku.
 
+
*[[lkwim:Wiktoria Żurawska |Wiktoria Żurawska]] (1900–1970) – urodzona w Kajnach nauczycielka i bibliotekarka, pracownik [[lkwim:Biblioteka Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie |Biblioteki Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie]].
<br/>
 
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Szczególną atrakcją jest taran wodny (pompa wodna), zainstalowany pod koniec XIX w., wykorzystujący źródła wypływające ze stromego zbocza. Proste urządzenie zostało wynalezione przez Michaela Montgolfiera (1740-1810), a działa na zasadzie przepompowania wody ze źródła, skąd trafia do wieży ciśnień i doprowadzana jest do domostw przez siedem rur.
+
*taran wodny, zainstalowany pod koniec XIX wieku
*Bardzo cennym obiektem jest zabytkowy drewniany dom państwa Rautenberg z 1856 r.
+
*zabytkowy drewniany dom rodziny [[Rodzina Rautenberg| Rautenberg]], wybudowany w 1856 roku
*Dużą wartość architektoniczną przedstawiają krzyże przydrożne.
+
*dwie kapliczki warmińskie zlokalizowane na terenie wsi
*Dwie kapliczki. Jedna z kapliczek (większa) jest z dzwonkiem oraz architektonicznie nawiązuje do pobliskiego zabudowania, tworząc z nim harmonijną kompozycję. Druga kapliczka (obok wieży ciśnień i drewnianej chałupy sołtysa Jerzego Rautenberga) jest niższa i otynkowana.
 
*Domy mieszkalne, murowane i jeden drewniany. Murowana i otynkowana wieża ciśnień nawiązuje stylem do architektury wsi.
 
Działki mają najczęściej kształt wielokąta o powierzchni zbliżonej o powierzchni do około 1200 m² (10 działek). Pozostałe 4 działki mają kształt zbliżony do prostokąta. Występują najczęściej dwa typy zagród. Układ zabudowy jest swobodny i otwarty. W pierwszym typie dom stoi równolegle do drogi, wejście najczęściej jest od strony drogi (czasami od podwórza gospodarczego). Budynki gospodarcze powtarzają układ położenia wedle granicy działki. Wjazd na działkę jest po prawej lub lewej stronie domu mieszkalnego. Ten typ jest najczęściej spotykanym typem we wsi. W wariantach zagrody można zauważyć inny układ budynków gospodarczych lub brak któregoś z nich. W drugim typie dom mieszkalny stoi prostopadle do drogi, wejście do domu jest od podwórza gospodarczego. Budynki gospodarcze powtarzają równoległy układ wobec granicy działki. Układ w wariantach, w których dom mieszkalny jest usytuowany po przeciwnej stronie pierwotnego ułożenia, jest rzadziej spotykany. W jednym zabudowaniu, na skraju działki współczesna, drewniana altana.
 
W Kajnach przeważają domy jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem. Są one proste, w większości bez dobudówek. Wejścia znajdują się pośrodku frontowej elewacji, czasami towarzyszą im wyjścia z drugiej strony budynku. Zabudowania pokryte są dachówką lub blachą. Budynki gospodarcze towarzyszą prawie każdemu budynkowi mieszkalnemu. Zbudowane z czerwonej cegły lub z drewna (w gorszym stanie technicznym). W większości występuje podmurówka, pokryte są czerwoną dachówką lub blachą.
 
Taran wodny w Kajnach
 
Urządzenie hydrotechniczne, zaprojektowane przez Josepha Michaela Montgolfiera (1740-1810), wybudowane Kajnach około roku 1897 r. Pompa wodna zwana „taranem wodnym” (taran hydrauliczny), pompuje wodę ze źródełka do stojącej na wzgórzu wieży ciśnień i dalej rozprowadzana jest do zabudowań siedmioma rurami. Urządzenie jest konserwowane i działa do dzisiaj. W pompie wodnej wykorzystywana jest energia wypływającej ze źródeł wody. Kiedy wentyl popychający tłok jest otwarty, wtedy wentyl zasysania wody zamyka się. Następnie tłok zamyka wentyl i zassana woda wpływa wentylem do kociołka ciśnieniowego (widoczny na zewnątrz cylinder żeliwny). Znajdujące się w nim powietrze wypycha wodę do rury idącej pod górę do wieży ciśnień. Cykl pracy tarana wodnego zamyka się. Widocznym efektem pracy jest rytmiczny stukot oraz pulsacyjnie wypływająca woda. Woda, zgromadzona w wieży ciśnień, rozprowadzana jest grawitacyjnie do gospodarstw. Przy urządzeniu ustawiono tablicę informacyjną ze schematem działania. W pobliżu sąsiadującej ze źródliskiem leśniczówki urządzono także mini ścieżkę dydaktyczna z tablicami edukacyjnymi.
 
 
 
  
[[File:Obrazek-nazwa.jpg|thumb|242 px|Miejscowość-Opis-Rysunku]]
+
== Turystyka ==
<br/>
+
*szlak rowerowy o długości 21,9 km ("żółty") – przebieg trasy: [[Dywity]] – [[Redykajny]] – [[Gutkowo]] – [[Wilimowo]] – Kajny – [[Barkweda]] – [[Brąswałd]] – [[Ługwałd]] – Dywity
 +
*szlak rowerowy o długości 40 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – Redykajny – Brąswałd – Barkweda – Kajny – Gutkowo – [[Łupstych]] – Olsztyn
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012.
+
Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, ''Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna'', Gady 2012.<br/>
#Kellmann Georg, ''Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim'', Klebark Wielki 2007.
+
Kellmann Georg, ''Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim'', Klebark Wielki 2007.<br/>
#Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
+
''Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn'', Białystok 2001.<br/>
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 10.12.2013]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [10.12.2013]<br/>
#[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=361:slownik-geograficzny-kajny&catid=52:slownik-geograficzny-krolestwa-polskiego&Itemid=182| Dom Warmiński]] [data dostępu: 10.12.2013]
+
[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=361:slownik-geograficzny-kajny&catid=52:slownik-geograficzny-krolestwa-polskiego&Itemid=182| Dom Warmiński]] [10.12.2013]<br/>
#[http://pl.wikipedia.org/wiki/Kajny| Wikipedia: Kajny] [data dostępu: 10.12.2013]
+
[http://pl.wikipedia.org/wiki/Kajny| Wikipedia] [10.12.2013]<br/>
 +
[http://www.warmiaznanainieznana.pl/ Warmia znana i nieznana] [27.08.2014]
  
  
<br/>
 
 
{{Przypisy}}
 
 
<br/>
 
 
== Zobacz też ==
 
 
<br/>
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: powiat olsztyński]][[Kategoria: gmina Jonkowo]][[Kategoria: wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Powiat olsztyński]]
 +
[[Kategoria: Jonkowo (gmina wiejska)]]
 +
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]
 +
[[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 17:21, 14 lut 2015

Kajny

Kajny.Źródło: www.warmiaznanainieznana.pl [27.08.2014]
Kajny.
Źródło: www.warmiaznanainieznana.pl [27.08.2014]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Jonkowo
Liczba ludności (2010) 64
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Kajny
Kajny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Kajny
Kajny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Kajny (niem. Kainen, Kaynen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 64 osoby.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 5 km na północny wschód od Jonkowa.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona przez kapitułę warmińską w 1354 roku na starym pruskim polu osadniczym – campus Kaynen na obszarze 7 łanów. Od XIX wieku do roku 1945 funkcjonowała nazwa Kainen. Na przełomie XIX i XX wieku wieś była zamieszkana przez 140–170 osób. II wojna światowa doprowadziła do spustoszenia miejscowości i jej opustoszenia. W miejscowości znajduje się czynna wieża ciśnień zaopatrująca mieszkańców w wodę. Wieża zasilana jest przez XIX–wieczny tzw. taran wodny. To hydrotechniczne urządzenie napędzane siłą wody działa od ponad stu lat. Taran wodny został zaprojektowany przez Josepha Michaela Montgolfiera. Urządzenie zlokalizowane jest obok leśniczówki. 1 sierpnia 2004 roku Kajny obchodziły 650–lecie powstania wsi. Przy leśniczówce został utworzony Ośrodek Edukacji Leśnej.

Ludzie związani z miejscowością

Zabytki

  • taran wodny, zainstalowany pod koniec XIX wieku
  • zabytkowy drewniany dom rodziny Rautenberg, wybudowany w 1856 roku
  • dwie kapliczki warmińskie zlokalizowane na terenie wsi

Turystyka

Bibliografia

Jadwiszczak Andrzej S., Kisielew Kazimierz, Klimek Robert, Kosińska Teresa, Warmia znana i nieznana: Brąswałd, Barkweda, Kajny, Bukwałd, Cerkiewnik, Swobodna, Gady 2012.
Kellmann Georg, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007.
Szlaki rowerowe powiatu olsztyńskiego i miasta Olsztyn, Białystok 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.12.2013]
Dom Warmiński] [10.12.2013]
Wikipedia [10.12.2013]
Warmia znana i nieznana [27.08.2014]