Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria:Dzieje" na "Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur") |
|||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
|Grafika = | |Grafika = | ||
|Opis_grafiki = | |Opis_grafiki = | ||
| − | |Rodzaj_organizacji = | + | |Rodzaj_organizacji = organizacja robotnicza |
| − | |Profil_dzialalnosci = | + | |Profil_dzialalnosci = działalność społeczna, zmierzająca do poprawy relacji między pracownikami i pracodawcami, propagowanie wartości chrześcijańskich |
|Rok_zalozenia = 1891 | |Rok_zalozenia = 1891 | ||
}} | }} | ||
| − | + | '''Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii''' (''Katolischer Arbeitsverein im Ermland'') – katolicka organizacja robotnicza założona w 1891 roku. | |
| − | '''Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii''' (''Katolischer Arbeitsverein im Ermland'') | + | <br/><br/> |
| − | <br/> | ||
== Historia == | == Historia == | ||
| − | + | Pierwsze zebranie założycielskie odbyło się 27 września 1891 roku w [[Braniewo|Braniewie]]. Powstanie organizacji na [[Warmia|Warmii]] wiązało się bezpośrednio z encykliką papieża Leona XIII ''Rerum novarum'', w której papież nawoływał do rozwoju katolickiego ruchu społecznego, który dążyłby do poprawy relacji pomiędzy pracodawcami a pracownikami. | |
| − | Pierwszym prezesem | + | Pierwszym prezesem organizacji został [[Antoni Matern|ks. Antoni Matern]]. W październiku 1891 roku braniewskie stowarzyszenie liczyło 340 członków. Osiem lat później liczba ta wzrosła do 550 osób. |
| − | Trzy lata po powołaniu Stowarzyszenia w Braniewie | + | Trzy lata po powołaniu Stowarzyszenia w Braniewie powstał oddział w [[Pieniężno|Pieniężnie]], a w 1895 roku założono kolejny w [[Orneta|Ornecie]]. W 1902 roku powstało Stowarzyszenie w [[Reszel|Reszlu]], którego prezesem został [[Paul Romahn|ks. Paul Romahn]], oraz w [[Płoskinia|Płoskinii]]. Przewodził mu [[Józef Fahl|ks. Józef Fahl]]. W 1904 roku struktury organizacji zawiązano także w [[Bisztynek|Bisztynku]] (prezesurę objął [[Jakub Unger|ks. Jakub Unger]], w 1906 w [[Gutkowo|Gutkowie]] (prezesem wybrano [[Hieronim Nahlenz|ks. Hieronima Nahlzenza]], a w 1911 roku w [[Bartąg|Bartągu]], gdzie na czele oddziału stanął [[Józef Pakalski|ks. Józef Pakalski]]. |
| + | W 28 lutego 1900 roku Katolickie Stowarzyszenie na Warmii zainicjowało swoją działalność w [[Olsztynie]]. Prezesem wybrano [[Władysław Świtalski|ks. Władysława Świtalskiego]], po nim zaś stanowisko przejął [[Jan Szotowski|ks. Jan Szotowski]]. Natomiast prezesem honorowym został [[Józef Teschner|ks. Józef Teschner]]. Na początku liczba członków olsztyńskiej organizacji zamykała się w liczbie pół tysiąca osób. W 1903 roku Stowarzyszenie zrzeszało 1154 osoby. Trzy lata później było ich już 1528. Wokół organizacji skupili się również mieszkańcy podolsztyńskich wsi, jednak jej największą bolączką był brak młodych ludzi w szeregach. | ||
| − | + | == Działalność == | |
| − | + | Od 26 sierpnia 1902 do 1911 roku w Olsztynie wydawane było pismo "Sankt Jacobi-Glöcklein", które osiągnęło nakład 1300 egzemplarzy. Redaktorem pisma był aktualny prezes olsztyńskiej organizacji. Nietrudno zauważyć, że na czele Stowarzyszeń stawali duchowni: proboszczowie i księża w poszczególnych parafiach. Liczono, że za sprawą działalności organizacji możliwe stanie się kształtowanie opinii publicznej oraz pogłębianie religijności. | |
| − | Od 26 | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | W | + | W czasie spotkań na obszarze południowej Warmii posługiwano się głównie językiem niemieckim. Wyjątek stanowiło wystąpienie [[Jan Hanowski|ks. Jana Hanowskiego]], który w 1904 roku w [[Ramsowo|Ramsowie]] przemawiał do zebranych w języku polskim. |
| − | |||
| − | + | W roku 1910 ówczesny biskup warmiński [[Augustyn Bludau]] wydał rozporządzenie, które zmieniało strukturę Katolickiego Stowarzyszenia Robotniczego. Dotychczasowy Związek Diecezjalny Katolickich Stowarzyszeń Robotniczych podzielono na trzy okręgi: olsztyński, [[Elbląg|elbląski]] i [[Królewiec|królewiecki]]. Największa liczba parafialnych towarzystw znajdowała się w okręgu olsztyńskim, któremu przewodził [[Walenty Lehmann| ks. dziekan Walenty Lehmann]] z [[Jeziorany|Jezioran]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ... | ||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. II, Olsztyn 2011.<br/> | |
| − | + | Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | Jasiński Janusz, ''Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku'', Olsztyn 1983.<br/> | |
| − | + | Traba Robert, ''Niemcy, Warmiacy, Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach'', Olsztyn 1994.<br/> | |
| − | + | Wrzesiński Wojciech, ''Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939'', Olsztyn 1973. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria:Dzieje]] [[Kategoria: 1801-1918]][[Kategoria: Historia]][[Kategoria: | + | [[Kategoria:Dzieje Warmii i Mazur]] [[Kategoria: 1801-1918]][[Kategoria: Historia]][[Kategoria: Organizacje polskie przed 1945]]<br /> |
Aktualna wersja na dzień 12:42, 16 wrz 2015
| Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii | |
| | |
| Rodzaj organizacji | organizacja robotnicza |
| Profil działalności | działalność społeczna, zmierzająca do poprawy relacji między pracownikami i pracodawcami, propagowanie wartości chrześcijańskich |
| Rok założenia | 1891 |
Katolickie Stowarzyszenie Robotnicze na Warmii (Katolischer Arbeitsverein im Ermland) – katolicka organizacja robotnicza założona w 1891 roku.
Historia
Pierwsze zebranie założycielskie odbyło się 27 września 1891 roku w Braniewie. Powstanie organizacji na Warmii wiązało się bezpośrednio z encykliką papieża Leona XIII Rerum novarum, w której papież nawoływał do rozwoju katolickiego ruchu społecznego, który dążyłby do poprawy relacji pomiędzy pracodawcami a pracownikami.
Pierwszym prezesem organizacji został ks. Antoni Matern. W październiku 1891 roku braniewskie stowarzyszenie liczyło 340 członków. Osiem lat później liczba ta wzrosła do 550 osób.
Trzy lata po powołaniu Stowarzyszenia w Braniewie powstał oddział w Pieniężnie, a w 1895 roku założono kolejny w Ornecie. W 1902 roku powstało Stowarzyszenie w Reszlu, którego prezesem został ks. Paul Romahn, oraz w Płoskinii. Przewodził mu ks. Józef Fahl. W 1904 roku struktury organizacji zawiązano także w Bisztynku (prezesurę objął ks. Jakub Unger, w 1906 w Gutkowie (prezesem wybrano ks. Hieronima Nahlzenza, a w 1911 roku w Bartągu, gdzie na czele oddziału stanął ks. Józef Pakalski.
W 28 lutego 1900 roku Katolickie Stowarzyszenie na Warmii zainicjowało swoją działalność w Olsztynie. Prezesem wybrano ks. Władysława Świtalskiego, po nim zaś stanowisko przejął ks. Jan Szotowski. Natomiast prezesem honorowym został ks. Józef Teschner. Na początku liczba członków olsztyńskiej organizacji zamykała się w liczbie pół tysiąca osób. W 1903 roku Stowarzyszenie zrzeszało 1154 osoby. Trzy lata później było ich już 1528. Wokół organizacji skupili się również mieszkańcy podolsztyńskich wsi, jednak jej największą bolączką był brak młodych ludzi w szeregach.
Działalność
Od 26 sierpnia 1902 do 1911 roku w Olsztynie wydawane było pismo "Sankt Jacobi-Glöcklein", które osiągnęło nakład 1300 egzemplarzy. Redaktorem pisma był aktualny prezes olsztyńskiej organizacji. Nietrudno zauważyć, że na czele Stowarzyszeń stawali duchowni: proboszczowie i księża w poszczególnych parafiach. Liczono, że za sprawą działalności organizacji możliwe stanie się kształtowanie opinii publicznej oraz pogłębianie religijności.
W czasie spotkań na obszarze południowej Warmii posługiwano się głównie językiem niemieckim. Wyjątek stanowiło wystąpienie ks. Jana Hanowskiego, który w 1904 roku w Ramsowie przemawiał do zebranych w języku polskim.
W roku 1910 ówczesny biskup warmiński Augustyn Bludau wydał rozporządzenie, które zmieniało strukturę Katolickiego Stowarzyszenia Robotniczego. Dotychczasowy Związek Diecezjalny Katolickich Stowarzyszeń Robotniczych podzielono na trzy okręgi: olsztyński, elbląski i królewiecki. Największa liczba parafialnych towarzystw znajdowała się w okręgu olsztyńskim, któremu przewodził ks. dziekan Walenty Lehmann z Jezioran.
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Jasiński Janusz, Świadomość narodowa na Warmii w XIX wieku, Olsztyn 1983.
Traba Robert, Niemcy, Warmiacy, Polacy 1871-1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach, Olsztyn 1994.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.
