Pławty Wielkie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku.jpg | |zdjęcie = Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku | + | |opis zdjęcia = Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku.<br>Źródło: [http://aefl.de/rosenberg/Rosenberg/doerfer_3/doerfer_teil3.htm www.aefl.de] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 79<ref>Łącznie Pławty Wielkie i | + | |liczba ludności = 79<ref>Łącznie Pławty Wielkie i Pławty Małe.</ref> |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Pławty Wielkie ''' (niem. ''Gross Plauth'') – | + | ''' Pławty Wielkie ''' (niem. ''Gross Plauth'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[Kisielice (gmina miejsko-wiejska)|gminie Kisielice]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 79 mieszkańców (łącznie z osadą [[Pławty Małe]]). W skład sołectwa wchodzą wsie Pławty Wielkie i [[Galinowo]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Barbara Deka]]<ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/117/660/Solectwa_kadencja_2015-2019/ bip.warmia.mazury.pl] </ref>. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 79 mieszkańców (łącznie z osadą [[Pławty Małe]]). W skład sołectwa wchodzą wsie Pławty Wielkie i [[Galinowo]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | + | <br/><br/> |
| − | + | [[Plik: Pławty Wielkie.jpg|right|290px|thumb| Nieczynna stacja kolejowa Pławty Wielkie. Fot. Marek Potocki. Źródło: [http://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=stacje&id=2673&okno=start bazakolejowa.pl] ]] | |
| − | <br/> | + | [[Plik: Pławty Wielkie. Ruiny pałacu.jpg|right|290px|thumb| Pławty Wielkie. Ruiny pałacu. Fot. Viola Czyżewska, 2010 r. Źródło: [http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/6940/Plawty_Wielkie/ www.polskiezabytki.pl] ]] |
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 26 km na zachód od [[Iława|Iławy]] i 6 km na północny zachód od [[Kisielice|Kisielic]], przy linii kolejowej na odcinku Kisielice | + | Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]], 26 km na zachód od [[Iława|Iławy]] i 6 km na północny zachód od [[Kisielice|Kisielic]], przy linii kolejowej na odcinku Kisielice – Prabuty, w pobliżu granicy z województwem pomorskim. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Najstarsze wzmianki dotyczące wsi pochodzą z 1293, 1294 oraz 1331 roku. Przy ostatniej dacie wymieniane było imię ówczesnego sołtysa Gunthera oraz miejscowego proboszcza Martina, co wskazuje, że w tym okresie w Pławtach Wielkich istniał kościół. Wieś prawdopodobnie została zniszczona w 1414 roku. Przez długi czas miejscowość była wyludniona. Najprawdopodobniej wieś została ostatecznie włączona do domeny lennej wielkiego mistrza. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Pierwszym znanym z imienia właścicielem Pławt Wielkich był pochodzący z Saskonii Jakub [[von Auerswald]], który otrzymał dobra w 1541 roku. Jeden z członków jego rodziny – Jakub – już od 1520 roku był właścicielem dóbr [[Trumiejki]]. Po jego śmierci weszły one w skład majątku Jakuba von Auerswalda. W 1579 roku Hans von Auerswald wybudował kościół ewangelicki. Pławty Wielkie pozostały w rękach rodziny do 1746 r. Na mocy dekretu królewskiego zostały odebrane ówczesnemu właścicielowi – Adolfowi von Auerswaldowi – i przyłączone do domeny królewskiej. W tym samym roku nowym właścicielem majątku stał się ród [[Finck von Finckenstein]]. Majątek obejmował wówczas Pławty Duże, Pławty Małe, [[Stary Młyn]], [[Galinowo]], [[Pachołki]] oraz [[Nowiny]]. W roku 1789 miejscowość była wsią szlachecką z folwarkiem oraz kościołem ewangelickim i liczyła 38 domów. W 1853 roku Finckensteinowie sprzedali Pławty Eugenowi [[von Puttkamer|von Puttkamerowi]] – nadprezydentowi Poznania, potomkowi rycerskiego rodu z Pomorza Zachodniego. W 1879 roku Bernard von Puttkamer powiększył dobra, zakupując [[Galiny]]. Rodzina Puttkamerów zamieszkiwała w niewielkim pałacyku, zlokalizowanym niedaleko miejscowego kościoła. | |
| − | + | W latach 1897–1899 rozbudowano linię kolejową Kisielice – [[Prabuty]], która przebiegała przez Pławty. W 1899 roku miało miejsce uroczyste otwarcie miejscowego dworca kolejowego. W tym okresie w majątku Puttkamerów działała cegielnia oraz mleczarnia, hodowano również konie. Szkoła została wybudowana w latach 1871–1872. Budynek składał się z jednoklasowej sali oraz mieszkania nauczyciela. Między 1908 a 1925 rokiem w Pławtach Wielkich istniał sklep z artykułami kolonialnymi, którego właścicielami było małżeństwo Lux. W tym okresie wielu mieszkańców wsi nosiło nazwiska potwierdzające polskie korzenie. Jednak w [[plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscycie w 1920 roku]] 285 osób, a więc wszyscy uprawnieni do głosowania poparli ideę pozostania w granicach Niemiec. Ostatnim przedwojennym właścicielem Pławt Wielkich był major Adolf von Puttkamer – założyciel powiatowego stowarzyszenia jeździeckiego. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych na przestrzeni lat: | ||
| + | *1817 – 241 osób, 31 domów | ||
| + | *1831 – 203 osoby, 5 domów | ||
| + | *1864 – 259 osób, 17 domów | ||
| + | *1871 – 230 osób, 17 domów | ||
| + | *1885 – 286 osób, 15 domów | ||
| + | *1895 – 253 osoby, 15 domów | ||
| + | *1905 – 264 osoby, 15 domów | ||
| + | *1933 – 386 osób (łącznie z Potoczkiem, Pachołkami, Pławtami Małymi, Nowinami) | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *podziemne części pałacyku, starego dworu, kaplicy |
| − | * | + | *park dworski |
| − | * | + | *podziemne części ruin kaplicy |
| − | * | + | *ruiny wiatraka pochodzącego z XIX wieku |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Zobacz też == | ||
| + | [[Pławty Małe]] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Bibliografia == | |
| − | == | + | ''Iława. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.<br/> |
| − | + | Niesiobędzki Wiesław, ''Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne'', wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier'', Danzig und Elbing 1858.<br/> | |
| + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://bip.warmia.mazury.pl/kisielice_gmina_miejsko_-_wiejska/126/55/Plan__Rozwoju_Lokalnego_Miasta_i_Gminy_Kisielice_na_lata_2007_-_2013/ Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013], Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/rosenberg.html Deutsche Verwaltungsgeschichte] [05.03.2014] | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat iławski]] [[Kategoria: Kisielice (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
Aktualna wersja na dzień 09:28, 23 maj 2016
| Pławty Wielkie | |
| | |
 Pławty Wielkie. Pocztówka z 1901 roku.
Źródło: www.aefl.de | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | iławski |
| Gmina | Kisielice |
| Liczba ludności (2010) | 79[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pławty Wielkie | |
| Położenie na mapie Polski  Pławty Wielkie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Pławty Wielkie (niem. Gross Plauth) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 79 mieszkańców (łącznie z osadą Pławty Małe). W skład sołectwa wchodzą wsie Pławty Wielkie i Galinowo. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Barbara Deka[2].
Położenie
Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, 26 km na zachód od Iławy i 6 km na północny zachód od Kisielic, przy linii kolejowej na odcinku Kisielice – Prabuty, w pobliżu granicy z województwem pomorskim.
Dzieje miejscowości
Najstarsze wzmianki dotyczące wsi pochodzą z 1293, 1294 oraz 1331 roku. Przy ostatniej dacie wymieniane było imię ówczesnego sołtysa Gunthera oraz miejscowego proboszcza Martina, co wskazuje, że w tym okresie w Pławtach Wielkich istniał kościół. Wieś prawdopodobnie została zniszczona w 1414 roku. Przez długi czas miejscowość była wyludniona. Najprawdopodobniej wieś została ostatecznie włączona do domeny lennej wielkiego mistrza.
Pierwszym znanym z imienia właścicielem Pławt Wielkich był pochodzący z Saskonii Jakub von Auerswald, który otrzymał dobra w 1541 roku. Jeden z członków jego rodziny – Jakub – już od 1520 roku był właścicielem dóbr Trumiejki. Po jego śmierci weszły one w skład majątku Jakuba von Auerswalda. W 1579 roku Hans von Auerswald wybudował kościół ewangelicki. Pławty Wielkie pozostały w rękach rodziny do 1746 r. Na mocy dekretu królewskiego zostały odebrane ówczesnemu właścicielowi – Adolfowi von Auerswaldowi – i przyłączone do domeny królewskiej. W tym samym roku nowym właścicielem majątku stał się ród Finck von Finckenstein. Majątek obejmował wówczas Pławty Duże, Pławty Małe, Stary Młyn, Galinowo, Pachołki oraz Nowiny. W roku 1789 miejscowość była wsią szlachecką z folwarkiem oraz kościołem ewangelickim i liczyła 38 domów. W 1853 roku Finckensteinowie sprzedali Pławty Eugenowi von Puttkamerowi – nadprezydentowi Poznania, potomkowi rycerskiego rodu z Pomorza Zachodniego. W 1879 roku Bernard von Puttkamer powiększył dobra, zakupując Galiny. Rodzina Puttkamerów zamieszkiwała w niewielkim pałacyku, zlokalizowanym niedaleko miejscowego kościoła.
W latach 1897–1899 rozbudowano linię kolejową Kisielice – Prabuty, która przebiegała przez Pławty. W 1899 roku miało miejsce uroczyste otwarcie miejscowego dworca kolejowego. W tym okresie w majątku Puttkamerów działała cegielnia oraz mleczarnia, hodowano również konie. Szkoła została wybudowana w latach 1871–1872. Budynek składał się z jednoklasowej sali oraz mieszkania nauczyciela. Między 1908 a 1925 rokiem w Pławtach Wielkich istniał sklep z artykułami kolonialnymi, którego właścicielami było małżeństwo Lux. W tym okresie wielu mieszkańców wsi nosiło nazwiska potwierdzające polskie korzenie. Jednak w plebiscycie w 1920 roku 285 osób, a więc wszyscy uprawnieni do głosowania poparli ideę pozostania w granicach Niemiec. Ostatnim przedwojennym właścicielem Pławt Wielkich był major Adolf von Puttkamer – założyciel powiatowego stowarzyszenia jeździeckiego.
Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych na przestrzeni lat:
- 1817 – 241 osób, 31 domów
- 1831 – 203 osoby, 5 domów
- 1864 – 259 osób, 17 domów
- 1871 – 230 osób, 17 domów
- 1885 – 286 osób, 15 domów
- 1895 – 253 osoby, 15 domów
- 1905 – 264 osoby, 15 domów
- 1933 – 386 osób (łącznie z Potoczkiem, Pachołkami, Pławtami Małymi, Nowinami)
Zabytki
- podziemne części pałacyku, starego dworu, kaplicy
- park dworski
- podziemne części ruin kaplicy
- ruiny wiatraka pochodzącego z XIX wieku
Przypisy
- ↑ Łącznie Pławty Wielkie i Pławty Małe.
- ↑ bip.warmia.mazury.pl
Zobacz też
Bibliografia
Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [05.03.2014]
