Kwietniewo

Kwietniewo
Kościół pw. Podwyższenia Świętego Krzyża w Kwietniewie. Fot. Sławomir Milejski. Źródło: Commons Wikimedia [12.09.2014]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Rychliki
Liczba ludności (2010)	253
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kwietniewo
Położenie na mapie Polski Kwietniewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kwietniewo (niem. Königsblumenau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Rychliki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 wieś roku liczyła 253 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Joanna Łupina.

Położenie

Wieś położona jest w północno–zachodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, na południowy zachód od Pasłęka nad jeziorem Kiersyty.

Dzieje miejscowości

Obszar dzisiejszego Kwietniewa był zamieszkany na długo przez założeniem osady przez Zakon Krzyżacki. Świadczą o tym owoce prac archeologicznych, których efektem było m.in. odnalezienie kamiennej siekiery z młodszej epoki kamienia (w 1935 roku). Podczas budowy miejscowej szkoły w 1911 roku natrafiono natomiast na kamienny grób skrzynkowy z charakterystyczną urną twarzową, datowany na okres wczesnogermański.

Okolice Kwietniewa odgrywały istotną rolę także w czasie walk Krzyżaków z Prusami. Wielu historyków skłania się do przypuszczania, że w pobliskim Świętym Gaju został zamordowany przez Prusów w 997 roku biskup z Pragi - Wojciech. Dokument lokacyjny dla Kwietniewa został wystawiony w Dzierzgoniu 28 września 1299 roku. Kwietniewo było najstarszą wsią czynszową w komturii dzierzgońskiej. Komtur Henryk Zuckschwert lokował wieś na 63 łanach. Wyrażono również zgodę na działalność karczmy. Prawdopodobnie z osadnikami niemieckimi w średniowieczu i później przybywali tu także nieliczni koloniści polscy.

Po zakończeniu wojny w 1466 roku Kwietniewo, Stare Dolno i Myślice pozostały w granicach państwa zakonnego.

Kwietniewo było jedną z nielicznych wsi w dawnym powiecie pasłęckim mogącą poszczycić się posiadaniem wilkierza, zwanego także ustawą wiejską. Wilkierz dla Kwietniewa i równocześnie Świętego Gaju został wydany 6 maja 1671 roku w Dolnie (Starym). Na początku XVIII wieku wieś została włączona do domen królewskich; wówczas zaczęto stosować nazwę Königsblumenau.

W 1785 roku Kwietniewo składało się 49 domów, a do miejscowej luterskiej parafii należał także kościół filialny w Świętym Gaju. W okresie wojen napoleońskich w okolicy stacjonowały – traktowane jako przysłowiowy dopust Boży – wojska francuskie.

Po reformach administracyjnych w roku 1818 Kwietniewo znalazło się w nowo utworzonym powiecie pasłęckim, wyodrębnionym z powiatu morąskiego. W 1834 roku miejscowość składała się z 20 zabudowań należących do 16 chłopów. W Kwietniewie działała wówczas szkoła oraz kuźnia. Po reformach rolnych z lat 30. i 40. XIX wieku doszło do powstania w miejscowości 16 dużych gospodarstw chłopskich, które w kilku przypadkach usytuowano poza wsią. Od 1874 roku Kwietniewo było siedzibą urzędu obwodowego. Miejscowość liczyła 668 mieszkańców. W tym czasie do Kwietniewa należały administracyjnie wsie: Brudzędy, Stare i Nowe Dolno, Rejsyty, Dziśnity.

Ożywienie życia gospodarczego nastąpiło z pewnością pod koniec XIX wieku. Uruchomiono wówczas wybudowaną w latach 1891–1893 linię kolejową, łączącą bezpośrednio Elbląg z Ostródą i z Olsztynkiem. Ostatnim zawiadowcą był tu niejaki Jordan. Linia została rozebrana przez Sowietów w 1945 roku.

Kilkadziesiąt osób z parafii kwietniewskiej zginęło w czasie I wojnie światowej. Ku ich czci odsłonięto w latach 20. okazały pomnik w centrum wsi, naprzeciwko kościoła. Pomnik po 1945 roku został częściowo zniszczony.

W okresie międzywojennym wieś znacznie się rozbudowała. Uruchomiona została poczta, funkcjonowała duża mleczarnia. Charakterystycznym obiektem był zbudowany pod koniec XIX wieku wiatrak typu Bock'a, którego właścicielem był niejaki Kolmsee. W 1931 roku na 690 mieszkańców 327 stanowili mężczyźni. W Kwietniewie żyło 671 ewangelików i zaledwie 10 katolików. Do znanych przedwojennych mieszkańców wsi należał m.in. Zygfryd Koppetsch, gospodarzący na 144 ha, Paul Fähndrich - ostatni wójt i właściciel dworku w stylu włoskim z XIX wieku, Emil Kalien - właściciel dużej gospody, stacji benzynowej "Aral" i hurtownik brykietu oraz niejaki Römer – właściciel zakładu ślusarsko–kowalskiego.

Wieś została zajęta przez Armię Czerwoną 23 stycznia 1945 roku. W Kwietniewie urządzono duży obóz pracy dla Niemców, którzy pozostali na terenie powiatu pasłęckiego. Wieś zasiedlona została w większości przez Polaków pochodzących z Zamojszczyzny oraz z okolic Krakowa. Mówiąc o historii tej wsi, należy podkreślić, że jej niemiecki charakter do 1945 r. nie ulega żadnej wątpliwości, chociaż można znaleźć też elementy polskie.

2 października 1999 roku obchodzono uroczyście jubileusz 700–lecia Kwietniewa.

Religia

W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.

Ludzie związani z miejscowością

• Edward Anderson (1827–1905) – syn miejscowego pastora, uczestnika kampanii napoleońskich; Edward był malarzem i wykładowcą, członkiem Królewskiego Towarzystwa Miłośników Starożytności "Prussia"; w 1896 roku jako pierwszy postawił tezę, iż to w pobliskim Świętym Gaju zginął męczeńską śmiercią św. Wojciech
• Max Toepel (1896–1976) - członek Wschodniopruskiego Kościoła Wyznaniowego; interesował się historią, pisał wiersze i wydawał miesięcznik o nazwie "Posłaniec gminny Kwietniewa i Świętego Gaju", zawierający lokalne informacje parafialne

Zabytki

• gotycki kościół wzniesiony w latach 1330–1350; we wnętrzu znajduje się ołtarz z 1685 roku, kamienne płyty nagrobne przedstawicieli miejscowych rodów i zarazem patronów świątyni – von Wallenrodt i von Reibnitz

Turystyka

Przez miejscowość prowadzi pieszy Szlak św. Wojciecha: Elbląg – Święty Gaj - przebieg trasy: Elbląg Zdrój – Elbląg (port) – Tropy – Węgle – Żukowo – Żółwiniec – Dzierzgonka – Stare Dolno – Kwietniewo – Święty Gaj.

Bibliografia

Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Historia Kwietniewa [12.11.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Wikipedia [12.09.2014]