Stare Juchy (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Historia gminy jako jednostki administracyjnej) |
|||
| (Nie pokazano 32 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Gmina infobox | {{Gmina infobox | ||
|Gmina = Stare Juchy | |Gmina = Stare Juchy | ||
| − | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Stare Juchy.png | Herb gminy Stare Juchy | + | |herb_gminy = Plik:Herb_gminy_Stare Juchy.png |Herb gminy Stare Juchy |
|flaga_gminy = | |flaga_gminy = | ||
|mapa_gminy = | |mapa_gminy = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj_gminy = wiejska | |rodzaj_gminy = wiejska | ||
|zarządzający = Wójt | |zarządzający = Wójt | ||
| − | |wójt = | + | |wójt = Ewa Jurkowska-Kawałko |
|adres_ug = Plac 500-lecia 4 | |adres_ug = Plac 500-lecia 4 | ||
|kod_poczt_ug = 19-330 Stare Juchy | |kod_poczt_ug = 19-330 Stare Juchy | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|bip = http://stare-juchy-ug.bip-wm.pl/public/ | |bip = http://stare-juchy-ug.bip-wm.pl/public/ | ||
}} | }} | ||
| − | '''Gmina Stare Juchy''' – gmina wiejska położona we wschodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] i w północno-zachodniej części [[Powiat ełcki| powiatu ełckiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Stare Juchy| Starych Juchach]]. | + | '''Gmina Stare Juchy''' – gmina wiejska położona we wschodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]] i w północno-zachodniej części [[Powiat ełcki|powiatu ełckiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Stare Juchy|Starych Juchach]]. |
| − | + | Gmina Stare Juchy położona jest na terenie [[Pojezierze Ełckie|Pojezierza Ełckiego]] w makroregionie [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]]. Gmina o charakterze rolniczo-turystycznym i niedużej gęstości zaludnienia. Jej tereny zaliczane są do najzimniejszych obszarów nizinnych Polski<ref name="p1">Strategia rozwoju zrównoważonego gminy Stare Juchy do 2020 roku, Stare Juchy 2014.</ref>. | |
| − | Gmina Stare Juchy położona jest na terenie [[Pojezierze Ełckie| Pojezierza Ełckiego]] w makroregionie [[Pojezierze Mazurskie| Pojezierza Mazurskiego]] | + | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Ewa Jurkowska-Kawałko]]<ref> [http://stare-juchy-ug.bip-wm.pl/public/?id=2552 BIP Urzędu Gminy Stare Juchy]</ref>. |
| − | Gmina o charakterze rolniczo-turystycznym | ||
| − | |||
| − | Władzę w gminie sprawuje wójt [[Ewa Jurkowska-Kawałko]]<ref> | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Powierzchnia gminy == | == Powierzchnia gminy == | ||
| − | Gmina wiejska Stare Juchy zajmuje powierzchnię 197,02 km<sup>2</sup><ref> | + | Gmina wiejska Stare Juchy zajmuje powierzchnię 197,02 km<sup>2</sup><ref>[http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elcki/stare_juchy.pdf UStat w Olsztynie] [10.10.2014]</ref>, w tym: |
| − | |||
*użytki rolne: 59% (11624,18 ha ) | *użytki rolne: 59% (11624,18 ha ) | ||
*lasy: 18% (3546,36 ha) | *lasy: 18% (3546,36 ha) | ||
*wody: 13% (2561,26 ha) | *wody: 13% (2561,26 ha) | ||
| + | Gmina stanowi 17,7% powierzchni powiatu ełckiego. | ||
| − | |||
| − | |||
== Demografia == | == Demografia == | ||
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>: | ||
| + | [[Plik: Głaz narzutowy - pomnik przyrody.jpg|right|290px|thumb|Głaz narzutowy - pomnik przyrody.<br>Fot. Mieczysław Kalski. ]] | ||
| + | [[Plik: Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabniku.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabniku. Źródło: [http://wrota.warmia.mazury.pl/archiwum/index.php?option=com_content&task=view&id=8690&Itemid=330 www.wrota.warmia.mazury.pl] ]] | ||
| + | [[Plik: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach.jpg|right|290px|thumb|Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach. Źródło: W. Guzewicz, ''Kościoły i parafie Ziemi Ełckiej'', Ełk 2008, s. 161.]] | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
| − | !Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni | + | !Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni |
|- | |- | ||
| − | |jednostka || osób || % || osób || % || osób || % | + | |jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||% |
|-- | |-- | ||
| − | |liczba || 3957 || 100 || 1959 || 49,5|| 1998 || 50,5 | + | |liczba ||3957 ||100 ||1959 ||49,5||1998 ||50,5 |
|-- | |-- | ||
| − | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 20|| colspan=2| 10 || colspan=2| 10 | + | |gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|20||colspan=2|10 ||colspan=2|10 |
|} | |} | ||
| − | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiło -15 osób<ref name="p2"> | + | Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiło -15 osób<ref name="p2">[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3141 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS]</ref>, co stanowi 19,5% migracji w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]] oraz 0,4% w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]]. |
| − | + | ||
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | == Historia gminy jako jednostki administracyjnej == | ||
| − | Po II wojnie światowej gmina wiejska Stare Juchy była częścią | + | Po II wojnie światowej gmina wiejska Stare Juchy była częścią powiatu ełckiego w województwie białostockim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref> istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Utworzona gromada Stare Juchy, podobnie jak gmina, należała do powiatu ełckiego w województwie białostockim<ref>Uchwała Nr 13/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu ełckiego.</ref>. W skład jednostki weszły wsie [[Jeziorowskie]], [[Kałtki]], [[Łaśmiady]], [[Liski]], [[Olszewo (gmina Stare Juchy)|Olszewo]], [[Orzechowo (gmina Stare Juchy)|Orzechowo]], [[Panistruga]] i [[Stare Juchy]] ze zniesionej gminy, a w 1959 roku przyłączono do gromady Stare Juchy obszar zniesionej gromady Gorłówko<ref>Uchwała Nr 16/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r. sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie białostockim.</ref> (bez wsi Kije i Połom oraz PGR-u Połom)<ref>Dz.U. 1958, nr 76, poz. 392, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwach: białostockim, bydgoskim, kieleckim, lubelskim, łódzkim, poznańskim, warszawskim i zielonogórskim. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760392 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>. |
| − | |||
| − | [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760392 | ||
| − | + | W styczniu 1972 gromadę powiększono o wsie [[Bałamutowo]], [[Czerwonka]] i [[Królowa Wola]] oraz część lasów państwowych [[Nadleśnictwo Stare Juchy|Nadleśnictwa Stare Juchy]], ze znoszonej gromady Woszczele<ref>Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim.</ref>. Gromada przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej. W 1973 roku w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych<ref>Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl]</ref> przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Stare Juchy. | |
| − | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | 1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref> przestał istnieć powiat ełcki. Gmina wiejska Stare Juchy została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego<ref>Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>. |
| + | |||
| + | Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę wiejską Stare Juchy w powołanym 1 stycznia 1999 roku [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w powiecie ełckim. | ||
| + | |||
| + | Gmina wiejska Stare Juchy graniczy z gminami: [[Ełk (gmina wiejska)|Ełk]], [[Orzysz (gmina miejsko-wiejska)|Orzysz]], [[Wydminy (gmina wiejska)|Wydminy]] oraz [[Świętajno (gmina wiejska, powiat olecki)|Świętajno]]. | ||
| − | |||
| − | |||
== Miejscowości na terenie gminy == | == Miejscowości na terenie gminy == | ||
| − | Sołectwa: [[Bałamutowo]], [[Czerwonka]], [[Dobra Wola]], [[Gorło]], [[Gorłówko]], [[Grabnik]], [[Grabnik osada]], [[Jeziorowskie]], [[Kałtki]], [[Królowa Wola]], [[Łaśmiady]]<ref>W dokumentach gminnych stosowana jest nazwa Laśmiady, według oficjalnego wykazu Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju nazwa wsi to Łaśmiady.</ref>, [[Liski (gmina Stare Juchy)| Liski]], [[Nowe Krzywe]], [[Olszewo (gmina Stare Juchy)| Olszewo]], [[Orzechowo]], [[Panistruga]], [[Płowce (gmina Stare Juchy)| Płowce]], [[Rogale]], [[Skomack Wielki]], [[Skomack Wielki osada]], [[Sikory Juskie]], [[Stare Juchy]], [[Stare Krzywe]], [[Szczecinowo]], [[Zawady Ełckie]]. | + | Sołectwa: [[Bałamutowo]], [[Czerwonka]], [[Dobra Wola]], [[Gorło]], [[Gorłówko]], [[Grabnik]], [[Grabnik osada]], [[Jeziorowskie]], [[Kałtki]], [[Królowa Wola]], [[Łaśmiady]]<ref>W dokumentach gminnych stosowana jest nazwa Laśmiady, według oficjalnego wykazu Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju nazwa wsi to Łaśmiady.</ref>, [[Liski (gmina Stare Juchy)|Liski]], [[Nowe Krzywe]], [[Olszewo (gmina Stare Juchy)|Olszewo]], [[Orzechowo]], [[Panistruga]], [[Płowce (gmina Stare Juchy)|Płowce]], [[Rogale]], [[Skomack Wielki]], [[Skomack Wielki osada]], [[Sikory Juskie]], [[Stare Juchy]], [[Stare Krzywe (gmina Stare Juchy)|Stare Krzywe]], [[Szczecinowo]], [[Zawady Ełckie]]. |
| + | |||
| + | Pozostałe miejscowości: [[Ostrów (gmina Stare Juchy)|Ostrów]], [[Rogalik]]. | ||
| − | |||
| − | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
Mimo mało korzystnych warunków klimatycznych do prowadzenia działalności rolniczej w gminie Stare Juchy, rolnictwo jest jedną z głównych dziedzin gospodarki. W strukturze użytkowania powierzchni gminy przeważają użytki rolne, które stanowią 11624 ha, z tego 7292 ha zajmują grunty orne, a 4054 ha użytki zielone. Kierunki prowadzonej produkcji roślinnej i zwierzęcej są dopasowane do warunków klimatycznych i glebowych. Uprawiane są głównie zboża: pszenżyto ozime, owies, pszenica, żyto oraz ziemniaki i kukurydza. W hodowli dominuje chów bydła i drobiu kurzego, co jest powszechne w całym województwie. | Mimo mało korzystnych warunków klimatycznych do prowadzenia działalności rolniczej w gminie Stare Juchy, rolnictwo jest jedną z głównych dziedzin gospodarki. W strukturze użytkowania powierzchni gminy przeważają użytki rolne, które stanowią 11624 ha, z tego 7292 ha zajmują grunty orne, a 4054 ha użytki zielone. Kierunki prowadzonej produkcji roślinnej i zwierzęcej są dopasowane do warunków klimatycznych i glebowych. Uprawiane są głównie zboża: pszenżyto ozime, owies, pszenica, żyto oraz ziemniaki i kukurydza. W hodowli dominuje chów bydła i drobiu kurzego, co jest powszechne w całym województwie. | ||
| Linia 85: | Linia 77: | ||
Na terenie gminy nie ma stałego punktu skupu płodów rolnych, ani grup producenckich. Konieczna jest pomoc rolnikom w zdobyciu nowych kwalifikacji, w zbywaniu płodów rolnych, podejmowaniu pozarolniczej działalności i promocji miejscowego rolnictwa<ref name="p1"/>. | Na terenie gminy nie ma stałego punktu skupu płodów rolnych, ani grup producenckich. Konieczna jest pomoc rolnikom w zdobyciu nowych kwalifikacji, w zbywaniu płodów rolnych, podejmowaniu pozarolniczej działalności i promocji miejscowego rolnictwa<ref name="p1"/>. | ||
| − | Pomimo tego, że rolnictwo jest dominującym kierunkiem rozwoju gospodarki w gminie, to uważana jest ona również za gminę turystyczną. | + | Pomimo tego, że rolnictwo jest dominującym kierunkiem rozwoju gospodarki w gminie, to uważana jest ona również za gminę turystyczną. W gminie Stare Juchy obserwuje się zwiększoną orientację na turystykę, o czym może świadczyć rosnąca liczba gospodarstw agroturystycznych. Ważnym elementem określającym turystyczny charakter gminy są jeziora. Na jej terenie znajduje się 28 jezior, a w pobliżu miejscowości Stare Juchy jest ich aż 7. Na terenie gminy pod względem chłonności turystycznej wyróżnia się cztery mikrorejony turystyczne: mikrorejon [[Jezioro Szóstak|jeziora Szóstak]], mikrorejon [[Jezioro Łaśmiady|jeziora Łaśmiady]], mikrorejon [[Jezioro Sawinda Wielka|jeziora Sawinda Wielka,]] mikrorejon jezior [[Jezioro Mleczówka|Mleczówka]] i [[Jezioro Dobrzyń|Dobrzyń]]. Powierzchnia terenów rekreacyjno-wypoczynkowych gminy zajmuje 2,56 ha, plaże gminne zajmują powierzchnię 4,75 ha. |
Ze względu na istnienie w gminie cennych ekosystemów przyrodniczych i walorów krajobrazowych, podejmowane są działania mające na celu ukierunkowanie ruchu i aktywności turystycznej i rekreacyjnej, by te walory i ekosystemy zachować, a jednocześnie wykorzystać jako atrakcje turystyczne. Gmina Stare Juchy inwestuje w infrastrukturę turystyczną i wzbogaca się o nowe atrakcje turystyczne. | Ze względu na istnienie w gminie cennych ekosystemów przyrodniczych i walorów krajobrazowych, podejmowane są działania mające na celu ukierunkowanie ruchu i aktywności turystycznej i rekreacyjnej, by te walory i ekosystemy zachować, a jednocześnie wykorzystać jako atrakcje turystyczne. Gmina Stare Juchy inwestuje w infrastrukturę turystyczną i wzbogaca się o nowe atrakcje turystyczne. | ||
| − | Przez teren gminy | + | |
| − | Gmina Stare Juchy realizuje funkcje turystyczne dzięki rekreacji i istniejącej bazie noclegowej, z której korzystają turyści z Polski i z zagranicy. Są to ośrodki wypoczynkowe i wczasowe, gospodarstwa agroturystyczne i pola namiotowe. | + | Przez teren gminy przebiega szereg oznakowanych i nieoznakowanych szlaków turystycznych. |
| − | Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gorło, Jeziorowskie, Łaśmiady, Orzechowo, Skomack Wielki, Stare Juchy, Szczecinowo, Zawady Ełckie<ref name="p1"/>. | + | Gmina Stare Juchy realizuje funkcje turystyczne dzięki rekreacji i istniejącej bazie noclegowej, z której korzystają turyści z Polski i z zagranicy. Są to ośrodki wypoczynkowe i wczasowe, gospodarstwa agroturystyczne i pola namiotowe. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gorło, Jeziorowskie, Łaśmiady, Orzechowo, Skomack Wielki, Stare Juchy, Szczecinowo, Zawady Ełckie<ref name="p1"/>. |
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. | ||
| − | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła w 2013 roku 179. W tym 9 podmiotów | + | Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła w 2013 roku 179. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 170 tworzyło sektor prywatny. 34 firmy były zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 18 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 35 firm w dziale budownictwo, 15 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 8<ref name="p2"/>. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób. |
| − | Gmina należy do [[Stowarzyszenie EGO "Kraina Bociana"| Stowarzyszenia EGO "Kraina Bociana"]]. | + | Gmina należy do [[Stowarzyszenie EGO "Kraina Bociana"|Stowarzyszenia EGO "Kraina Bociana"]]. |
| − | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła 401 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 4,9% bezrobotnych w [[Powiat ełcki| powiecie ełckim]]. | + | Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła 401 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 4,9% bezrobotnych w [[Powiat ełcki|powiecie ełckim]]. |
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,8% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>. | ||
| − | + | ||
== Kultura i turystyka == | == Kultura i turystyka == | ||
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | '''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy''' | ||
| Linia 113: | Linia 105: | ||
'''Ludzie związani z gminą''' | '''Ludzie związani z gminą''' | ||
| − | *[[lkwim: Helena Brodowska| Helena Brodowska]] | + | *[[lkwim: Helena Brodowska|Helena Brodowska]] – pisarka, artystka-amator ze Starych Juch |
| − | *[[lkwim: Jan Kawecki| Jan Kawecki]] ( | + | *[[lkwim: Jan Kawecki|Jan Kawecki]] (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator; mieszkał w Starych Juchach |
| − | *[[lkwim: Michał Kajka| Michał Kajka]] ( | + | *[[lkwim: Michał Kajka|Michał Kajka]] (1858– 1940) – urodzony w Skomacku Wielkim murarz i cieśla, mazurski poeta ludowy, działacz mazurski. |
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | '''Zabytki znajdujące się na terenie gminy''' | ||
| − | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy należą<ref> | + | Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy należą<ref>[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków ]</ref>: |
| − | + | *[[lkwim: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach|kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach]] | |
| − | *[[lkwim: Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach| | + | *[[kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Starych Juchach]] |
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabniku]] |
| − | *[[ | ||
*cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Dobra Wola, Gorło, Jeziorowskie, Olszewo, Orzechowo, Starych Juchach (cmentarz ewangelicki rodziny Gruberów), Stare Krzywe, Szczecinowo. | *cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Dobra Wola, Gorło, Jeziorowskie, Olszewo, Orzechowo, Starych Juchach (cmentarz ewangelicki rodziny Gruberów), Stare Krzywe, Szczecinowo. | ||
*cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Grabnik, Stare Juchy. | *cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Grabnik, Stare Juchy. | ||
| Linia 129: | Linia 120: | ||
'''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | '''Szlaki i atrakcje turystyczne''' | ||
*szlaki piesze: | *szlaki piesze: | ||
| − | **[[Szlak im. Michała Kajki]] | + | **[[Szlak im. Michała Kajki]] – [[Ełk]] – [[Chruściele]] – [[Tracze]] – [[Mostołty]] – [[Zdedy]] – [[Jezioro Zdeckie]] – [[Jezioro Kroksztyn]] – [[Ogródek]] – [[Skomack Wielki]] – [[Jezioro Orzysz]] |
| − | **[[Szlak Mazur Garbatych]] | + | **[[Szlak Mazur Garbatych]] – [[Ełk]] – [[Siedliska]] – [[Straduny]] – [[Malinówka]] – Stare Juchy – Szczecinowo – Garłówko – [[Połom]] – [[Olecko]] – [[Czerwony Dwór]] – [[Gołdap]] |
*szlaki rowerowe: | *szlaki rowerowe: | ||
**zielony szlak rowerowy: Stare Juchy-Zawady Ełckie-Gorłówko-Stare Juchy | **zielony szlak rowerowy: Stare Juchy-Zawady Ełckie-Gorłówko-Stare Juchy | ||
**niebieski szlak rowerowy: Stare Juchy-Szczecinowo-Gawliki Małe-Kaltki-Stare Juchy | **niebieski szlak rowerowy: Stare Juchy-Szczecinowo-Gawliki Małe-Kaltki-Stare Juchy | ||
**żółty szlak rowerowy: edukacyjno-ekologiczny szlak "Wokół Jeziora Selmęt Wielki" | **żółty szlak rowerowy: edukacyjno-ekologiczny szlak "Wokół Jeziora Selmęt Wielki" | ||
| − | *trasa pieszo-rowerowa wzdłuż [[Jezioro Jędzelewo| | + | *trasa pieszo-rowerowa wzdłuż [[Jezioro Jędzelewo| jeziora Jędzelewo]] |
*szlaki wodne: | *szlaki wodne: | ||
| − | **szlak Łaźna Struga: Mazury - [[Czerwony Dwór]] - [[Jezioro Łaźno]] - [[Jezioro Litygajno]] - [[rzeka Łaźna Struga]] - prawym brzegiem [[Jezioro Łaśmiady| jeziora Łaśmiady]] - [[Jezioro Straduńskie]] - [[rzeka Ełk]] - [[Jezioro Haleckie]] - rzeka Ełk - [[Jezioro Ełckie]] (57 km) | + | **szlak Łaźna Struga: Mazury - [[Czerwony Dwór]] - [[Jezioro Łaźno]] - [[Jezioro Litygajno]] - [[rzeka Łaźna Struga]] - prawym brzegiem [[Jezioro Łaśmiady|jeziora Łaśmiady]] - [[Jezioro Straduńskie]] - [[rzeka Ełk]] - [[Jezioro Haleckie]] - rzeka Ełk - [[Jezioro Ełckie]] (57 km) |
**szlak Czerwony Dwór: [[Czerwony Dwór]] - [[Jezioro Szwałk Wielki]] ([[Kowale Oleckie (gmina wiejska) |gmina Kowale Oleckie]]) - [[Jezioro Pilwąg]] - [[Jezioro Łaźno]] - [[Jezioro Litygajno]] - [[rzeka Łaźna Struga]] - [[Jezioro Łaśmiady]] -[[rzeka Ełk]] - stanica wodna PTTK w Ełku (80 km) | **szlak Czerwony Dwór: [[Czerwony Dwór]] - [[Jezioro Szwałk Wielki]] ([[Kowale Oleckie (gmina wiejska) |gmina Kowale Oleckie]]) - [[Jezioro Pilwąg]] - [[Jezioro Łaźno]] - [[Jezioro Litygajno]] - [[rzeka Łaźna Struga]] - [[Jezioro Łaśmiady]] -[[rzeka Ełk]] - stanica wodna PTTK w Ełku (80 km) | ||
*Park Owadów Chronionych w Starych Juchach nad Młyńską Strugą | *Park Owadów Chronionych w Starych Juchach nad Młyńską Strugą | ||
*wieża widokowa w okolicy jeziora Jędzelewo | *wieża widokowa w okolicy jeziora Jędzelewo | ||
| − | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Stare Juchy można uzyskać na stronie serwisu internetowego [http://turystyka.elk.pl/ Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej w Ełku] oraz na stronie [http://www.stare-juchy.pl/UG Stare Juchy] | + | Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Stare Juchy można uzyskać na stronie serwisu internetowego [http://turystyka.elk.pl/ Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej w Ełku] oraz na stronie [http://www.stare-juchy.pl/UG Stare Juchy]. |
| − | + | ||
| + | == Religia == | ||
| + | *[[Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Grabniku]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach]] | ||
== Szkolnictwo == | == Szkolnictwo == | ||
W gminie wiejskiej Stare Juchy istnieją następujące placówki edukacyjne: | W gminie wiejskiej Stare Juchy istnieją następujące placówki edukacyjne: | ||
| + | *[[Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach]] - w jego skład wchodzą: Przedszkole Samorządowe w Starych Juchach, Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Starych Juchach oraz Gimnazjum Publiczne im. Michała Kajki w Starych Juchach. | ||
| − | |||
| − | |||
== Sport == | == Sport == | ||
W gminie wiejskiej Stare Juchy organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Turniej Piłki Siatkowej o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Zawody Paralotniowe o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Jaćwieskie Wiosenne Wojewódzkie Biegi Przełajowe w Starych Juchach, Europejski Tydzień Sportu, Olimpiada Wiejska, turnieje tenisa stołowego, koszykówki i piłki halowej, festyny rekreacyjno-sportowe. | W gminie wiejskiej Stare Juchy organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Turniej Piłki Siatkowej o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Zawody Paralotniowe o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Jaćwieskie Wiosenne Wojewódzkie Biegi Przełajowe w Starych Juchach, Europejski Tydzień Sportu, Olimpiada Wiejska, turnieje tenisa stołowego, koszykówki i piłki halowej, festyny rekreacyjno-sportowe. | ||
| Linia 156: | Linia 150: | ||
*[[KS Orzeł Stare Juchy]] | *[[KS Orzeł Stare Juchy]] | ||
*drużyna FC Rogalik | *drużyna FC Rogalik | ||
| − | + | ||
==Inne organizacje i instytucje== | ==Inne organizacje i instytucje== | ||
*Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Stare Juchy | *Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Stare Juchy | ||
| − | *Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół Wsi Zawady Ełckie "MUKSZTY" | + | *Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół Wsi Zawady Ełckie "MUKSZTY" |
| − | *[[lkwim: Chór „Mazury” ze Starych Juch| Chór | + | *[[lkwim: Chór „Mazury” ze Starych Juch|Chór "Mazury" ze Starych Juch]] |
| − | + | ||
== Obszary chronione i pomniki przyrody == | == Obszary chronione i pomniki przyrody == | ||
| − | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3"> | + | Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3"> [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>: |
Obszary chronionego krajobrazu: | Obszary chronionego krajobrazu: | ||
| Linia 173: | Linia 167: | ||
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy znajdują się 2 pomniki przyrody: brzoza oraz głaz narzutowy Jaćwingów w miejscowości Orla Jucha<ref name="p3"/>. | Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy znajdują się 2 pomniki przyrody: brzoza oraz głaz narzutowy Jaćwingów w miejscowości Orla Jucha<ref name="p3"/>. | ||
| − | + | ||
== Ciekawostki== | == Ciekawostki== | ||
| − | + | *Teren gminy wiejskiej Stare Juchy zaliczany jest do najzimniejszych obszarów nizinnych Polski. Na kształtowanie klimatu w tym rejonie największy wpływ mają masy powietrza polarnego. W ciągu roku średnio przez 1,5 miesiąca (najczęściej w okresie zimy i wiosny) dociera tu powietrze arktyczne. Średnia roczna temperatura kształtuje się w przedziale od 6,0 do 6,5 °C. Średnia najzimniejszego miesiąca - lutego, waha się od -5,5 do 5,0 °C, natomiast najcieplejszego – lipca – wynosi około 17 °C. Średnia roczna amplituda temperatury wynosi około 22°C. Charakterystyczna dla tego rejonu jest długa, trwająca od 110 do 115 dni zima z dużą liczbą dni mroźnych. Lato rozpoczyna się po 5 czerwca i trwa od 75 do 80 dni (do około 25 sierpnia). Dni najcieplejszych, z temperaturą powyżej 25 °C, jest około 20 w roku. Obszar gminy należy do najbardziej zachmurzonych terenów w Polsce. Średnie roczne zachmurzenie wynosi 65%-70%. Przeciętnie dni pogodnych jest tu 30 do 40, najwięcej w marcu i kwietniu. Średnia wilgotność powietrza osiąga 80% do 81%, najwyższa jest zimą, około 88% do 89%. Średnia roczna suma opadu wzrasta od 580 mm na krańcach południowo-wschodnich gminy, po około 600 mm w części centralnej, do 630 mm na krańcach północnych. Największe opady notuje się w sierpniu 75 do 85 mm, najmniejsze w styczniu od 30 do 35 mm. Opady zimowe są częstsze, lecz o niższym natężeniu, letnie rzadsze, lecz bardzo intensywne. Latem sumy dzienne opadów przekraczają średnie miesięczne sumy opadów<ref name="p1"/>. | |
| − | Charakterystyczna dla tego rejonu jest długa, trwająca od 110 do 115 dni zima z dużą liczbą dni mroźnych. Lato rozpoczyna się po 5 czerwca i trwa od 75 do 80 dni (do około 25 sierpnia). Dni najcieplejszych, z temperaturą powyżej 25 °C, jest około 20 w roku. | + | *W Starych Juchach istnieje tunel i podziemny kanał łączący dwa jeziora: [[Jezioro Szóstak|Szóstak]] i [[Jezioro Ułówki|Ułówki]]. Tunel zbudowano na początku XX wieku, w trakcie wielkich inwestycji mających na celu połączenie jezior i osuszenie jak największych połaci pól. Ma on około 1,60 metra średnicy i 300 metrów długości. W niektórych miejscach przebiega 10 metrów pod ziemią<ref>[http://mojemazury.pl/62761,Stare-Juchy-tunel-i-podziemny-kanal.html#axzz3ES5MDZRY mojemazury.pl]</ref>.<br/> |
| − | Obszar gminy należy do najbardziej zachmurzonych terenów w Polsce. Średnie roczne zachmurzenie wynosi 65%-70%. Przeciętnie dni pogodnych jest tu 30 do 40, najwięcej w marcu i kwietniu. Średnia wilgotność powietrza osiąga 80% do 81%, najwyższa jest zimą, około 88% do 89%. Średnia roczna suma opadu wzrasta od 580 mm na krańcach południowo-wschodnich gminy, po około 600 mm w części centralnej, do 630 mm na krańcach północnych. Największe opady notuje się w sierpniu 75 do 85 mm, najmniejsze w styczniu od 30 do 35 mm. Opady zimowe są częstsze, lecz o niższym natężeniu, letnie rzadsze, lecz bardzo intensywne. Latem sumy dzienne opadów przekraczają średnie miesięczne sumy opadów<ref name="p1"/>. | + | *We wsi rozgrywa się akcja filmu "Karate po polsku" z 1983 roku oraz serial "Siedlisko" z 1998 roku. |
| − | + | {{Przypisy}} | |
| − | + | <references/> | |
| − | < | + | |
== Bibliografia== | == Bibliografia== | ||
| − | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych | + | Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1958 nr 76 poz. 392, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwach: białostockim, bydgoskim, kieleckim, lubelskim, łódzkim, poznańskim, warszawskim i zielonogórskim | + | Dz.U. 1958 nr 76 poz. 392, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwach: białostockim, bydgoskim, kieleckim, lubelskim, łódzkim, poznańskim, warszawskim i zielonogórskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19580760392 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych | + | Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych,[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw | + | Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
| − | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów | + | Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [06.08.2014]<br/> |
Uchwała Nr 13/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu ełckiego. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954r.<br/> | Uchwała Nr 13/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu ełckiego. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954r.<br/> | ||
| − | Uchwała Nr 16/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r. sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie białostockim | + | Uchwała Nr 16/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r. sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z grudnia 1958 r.<br/> |
Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r.<br/> | Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r.<br/> | ||
Strategia rozwoju zrównoważonego gminy Stare Juchy do 2020 roku, Stare Juchy 2014.<br/> | Strategia rozwoju zrównoważonego gminy Stare Juchy do 2020 roku, Stare Juchy 2014.<br/> | ||
| Linia 198: | Linia 192: | ||
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [06.08.2014]<br/> | ||
[http://www.stare-juchy.pl/ Urząd Gminy Stare Juchy] [06.08.2014]<br/> | [http://www.stare-juchy.pl/ Urząd Gminy Stare Juchy] [06.08.2014]<br/> | ||
| − | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elcki/stare_juchy.pdf UStat w Olsztynie] [06.08.2014]<br | + | [http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/elcki/stare_juchy.pdf UStat w Olsztynie] [06.08.2014] <br/> |
| − | |||
| − | |||
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat ełcki]][[Kategoria: Stare Juchy (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | [[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria:Powiat ełcki]][[Kategoria: Stare Juchy (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]] | ||
Aktualna wersja na dzień 14:56, 18 paź 2018
| Gmina Stare Juchy | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | ełcki | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Ewa Jurkowska-Kawałko | ||
| Powierzchnia | 197,02 km² | ||
| Liczba sołectw | 25 | ||
| Liczba miejscowości | 28 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
3957 20 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 87 | ||
| Tablice rejestracyjne | NEL | ||
| TERYT | 2805052 | ||
| Urząd gminy Plac 500-lecia 4 19-330 Stare Juchy
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Stare Juchy – gmina wiejska położona we wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego i w północno-zachodniej części powiatu ełckiego. Siedziba gminy znajduje się w Starych Juchach.
Gmina Stare Juchy położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego w makroregionie Pojezierza Mazurskiego. Gmina o charakterze rolniczo-turystycznym i niedużej gęstości zaludnienia. Jej tereny zaliczane są do najzimniejszych obszarów nizinnych Polski[1].
Władzę w gminie sprawuje wójt Ewa Jurkowska-Kawałko[2].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Stare Juchy zajmuje powierzchnię 197,02 km2[3], w tym:
- użytki rolne: 59% (11624,18 ha )
- lasy: 18% (3546,36 ha)
- wody: 13% (2561,26 ha)
Gmina stanowi 17,7% powierzchni powiatu ełckiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[1]:
Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabniku. Źródło: www.wrota.warmia.mazury.pl
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 3957 | 100 | 1959 | 49,5 | 1998 | 50,5 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
20 | 10 | 10 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiło -15 osób[4], co stanowi 19,5% migracji w powiecie ełckim oraz 0,4% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Po II wojnie światowej gmina wiejska Stare Juchy była częścią powiatu ełckiego w województwie białostockim. W 1954 roku dokonano reformy administracyjnej państwa i na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5] istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Utworzona gromada Stare Juchy, podobnie jak gmina, należała do powiatu ełckiego w województwie białostockim[6]. W skład jednostki weszły wsie Jeziorowskie, Kałtki, Łaśmiady, Liski, Olszewo, Orzechowo, Panistruga i Stare Juchy ze zniesionej gminy, a w 1959 roku przyłączono do gromady Stare Juchy obszar zniesionej gromady Gorłówko[7] (bez wsi Kije i Połom oraz PGR-u Połom)[8].
W styczniu 1972 gromadę powiększono o wsie Bałamutowo, Czerwonka i Królowa Wola oraz część lasów państwowych Nadleśnictwa Stare Juchy, ze znoszonej gromady Woszczele[9]. Gromada przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej. W 1973 roku w wyniku wprowadzenia w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[10] przywrócono w Polsce podział państwa na gminy, a wraz z nim reaktywowano gminę Stare Juchy.
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[11] przestał istnieć powiat ełcki. Gmina wiejska Stare Juchy została bezpośrednio częścią województwa suwalskiego[12].
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[13] umiejscowiły gminę wiejską Stare Juchy w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ełckim.
Gmina wiejska Stare Juchy graniczy z gminami: Ełk, Orzysz, Wydminy oraz Świętajno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bałamutowo, Czerwonka, Dobra Wola, Gorło, Gorłówko, Grabnik, Grabnik osada, Jeziorowskie, Kałtki, Królowa Wola, Łaśmiady[14], Liski, Nowe Krzywe, Olszewo, Orzechowo, Panistruga, Płowce, Rogale, Skomack Wielki, Skomack Wielki osada, Sikory Juskie, Stare Juchy, Stare Krzywe, Szczecinowo, Zawady Ełckie.
Pozostałe miejscowości: Ostrów, Rogalik.
Gospodarka
Mimo mało korzystnych warunków klimatycznych do prowadzenia działalności rolniczej w gminie Stare Juchy, rolnictwo jest jedną z głównych dziedzin gospodarki. W strukturze użytkowania powierzchni gminy przeważają użytki rolne, które stanowią 11624 ha, z tego 7292 ha zajmują grunty orne, a 4054 ha użytki zielone. Kierunki prowadzonej produkcji roślinnej i zwierzęcej są dopasowane do warunków klimatycznych i glebowych. Uprawiane są głównie zboża: pszenżyto ozime, owies, pszenica, żyto oraz ziemniaki i kukurydza. W hodowli dominuje chów bydła i drobiu kurzego, co jest powszechne w całym województwie. W gminie Stare Juchy przeważająca liczba gospodarstw domowych utrzymuje się z działalności rolniczej. Dominują gospodarstwa rozdrobnione o powierzchni do 5 ha (60%): najwięcej jest ich o powierzchni do 1 ha (włącznie) – 233 (zaledwie 42 z nich prowadzi działalność rolniczą). Drugą grupę pod względem liczebności stanowią gospodarstwa powyżej 15 ha – 124, wszystkie one prowadzą działalność rolniczą. Niewiele mniej jest gospodarstw o powierzchni od 1 do 5 ha – 93 (85 z nich prowadzi działalność rolniczą). Gospodarstw o powierzchni od 5 do 10 ha jest 43 (działalność prowadzi 42), zaś gospodarstw o powierzchni od 10 do 15 ha jest 50, z czego wszystkie prowadzą działalność rolniczą. Na terenie gminy nie ma stałego punktu skupu płodów rolnych, ani grup producenckich. Konieczna jest pomoc rolnikom w zdobyciu nowych kwalifikacji, w zbywaniu płodów rolnych, podejmowaniu pozarolniczej działalności i promocji miejscowego rolnictwa[1].
Pomimo tego, że rolnictwo jest dominującym kierunkiem rozwoju gospodarki w gminie, to uważana jest ona również za gminę turystyczną. W gminie Stare Juchy obserwuje się zwiększoną orientację na turystykę, o czym może świadczyć rosnąca liczba gospodarstw agroturystycznych. Ważnym elementem określającym turystyczny charakter gminy są jeziora. Na jej terenie znajduje się 28 jezior, a w pobliżu miejscowości Stare Juchy jest ich aż 7. Na terenie gminy pod względem chłonności turystycznej wyróżnia się cztery mikrorejony turystyczne: mikrorejon jeziora Szóstak, mikrorejon jeziora Łaśmiady, mikrorejon jeziora Sawinda Wielka, mikrorejon jezior Mleczówka i Dobrzyń. Powierzchnia terenów rekreacyjno-wypoczynkowych gminy zajmuje 2,56 ha, plaże gminne zajmują powierzchnię 4,75 ha. Ze względu na istnienie w gminie cennych ekosystemów przyrodniczych i walorów krajobrazowych, podejmowane są działania mające na celu ukierunkowanie ruchu i aktywności turystycznej i rekreacyjnej, by te walory i ekosystemy zachować, a jednocześnie wykorzystać jako atrakcje turystyczne. Gmina Stare Juchy inwestuje w infrastrukturę turystyczną i wzbogaca się o nowe atrakcje turystyczne.
Przez teren gminy przebiega szereg oznakowanych i nieoznakowanych szlaków turystycznych. Gmina Stare Juchy realizuje funkcje turystyczne dzięki rekreacji i istniejącej bazie noclegowej, z której korzystają turyści z Polski i z zagranicy. Są to ośrodki wypoczynkowe i wczasowe, gospodarstwa agroturystyczne i pola namiotowe. Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gorło, Jeziorowskie, Łaśmiady, Orzechowo, Skomack Wielki, Stare Juchy, Szczecinowo, Zawady Ełckie[1].
W gminie nie ma rozwiniętego przemysłu, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła w 2013 roku 179. W tym 9 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 170 tworzyło sektor prywatny. 34 firmy były zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 18 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 35 firm w dziale budownictwo, 15 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, a firm prowadzących działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi było 8[4]. Są to małe i średnie firmy zatrudniające od 1 do 5 osób.
Gmina należy do Stowarzyszenia EGO "Kraina Bociana".
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie wiejskiej Stare Juchy wynosiła 401 osób[4], co stanowi 4,9% bezrobotnych w powiecie ełckim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 21,8% ludności[15].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
- Gminny Ośrodek Kultury w Starych Juchach - wraz ze świetlicami w miejscowościach: Czerwonka, Gorłówko, Grabnik, Orzechowo, Rogalik, Stare Krzywe oraz Szczecinowo
- Biblioteka Centrum Informacji i Kultury Gminy Stare Juchy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Piknik Jaćwieski w Starych Juchach
- Biesiada Mazurska w Starych Juchach
- Dożynki gminne
- Spotkania integracyjne rodzin
Ludzie związani z gminą
- Helena Brodowska – pisarka, artystka-amator ze Starych Juch
- Jan Kawecki (1903–1977) – nauczyciel, muzyk, działacz kulturalno-oświatowy, zbieracz folkloru i kultury ludowej, regionalista, popularyzator przeszłości regionu mazurskiego, malarz amator; mieszkał w Starych Juchach
- Michał Kajka (1858– 1940) – urodzony w Skomacku Wielkim murarz i cieśla, mazurski poeta ludowy, działacz mazurski.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy należą[16]:
- kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach
- kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny w Starych Juchach
- kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabniku
- cmentarze ewangelickie w miejscowościach: Dobra Wola, Gorło, Jeziorowskie, Olszewo, Orzechowo, Starych Juchach (cmentarz ewangelicki rodziny Gruberów), Stare Krzywe, Szczecinowo.
- cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w miejscowościach: Grabnik, Stare Juchy.
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki piesze:
- Szlak im. Michała Kajki – Ełk – Chruściele – Tracze – Mostołty – Zdedy – Jezioro Zdeckie – Jezioro Kroksztyn – Ogródek – Skomack Wielki – Jezioro Orzysz
- Szlak Mazur Garbatych – Ełk – Siedliska – Straduny – Malinówka – Stare Juchy – Szczecinowo – Garłówko – Połom – Olecko – Czerwony Dwór – Gołdap
- szlaki rowerowe:
- zielony szlak rowerowy: Stare Juchy-Zawady Ełckie-Gorłówko-Stare Juchy
- niebieski szlak rowerowy: Stare Juchy-Szczecinowo-Gawliki Małe-Kaltki-Stare Juchy
- żółty szlak rowerowy: edukacyjno-ekologiczny szlak "Wokół Jeziora Selmęt Wielki"
- trasa pieszo-rowerowa wzdłuż jeziora Jędzelewo
- szlaki wodne:
- szlak Łaźna Struga: Mazury - Czerwony Dwór - Jezioro Łaźno - Jezioro Litygajno - rzeka Łaźna Struga - prawym brzegiem jeziora Łaśmiady - Jezioro Straduńskie - rzeka Ełk - Jezioro Haleckie - rzeka Ełk - Jezioro Ełckie (57 km)
- szlak Czerwony Dwór: Czerwony Dwór - Jezioro Szwałk Wielki (gmina Kowale Oleckie) - Jezioro Pilwąg - Jezioro Łaźno - Jezioro Litygajno - rzeka Łaźna Struga - Jezioro Łaśmiady -rzeka Ełk - stanica wodna PTTK w Ełku (80 km)
- Park Owadów Chronionych w Starych Juchach nad Młyńską Strugą
- wieża widokowa w okolicy jeziora Jędzelewo
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Stare Juchy można uzyskać na stronie serwisu internetowego Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej w Ełku oraz na stronie Stare Juchy.
Religia
- Parafia pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Grabniku
- Parafia pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klusach
- Parafia pw. Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Stare Juchy istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Zespół Szkół Samorządowych w Starych Juchach - w jego skład wchodzą: Przedszkole Samorządowe w Starych Juchach, Szkoła Podstawowa im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Starych Juchach oraz Gimnazjum Publiczne im. Michała Kajki w Starych Juchach.
Sport
W gminie wiejskiej Stare Juchy organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m. in.: Turniej Piłki Siatkowej o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Zawody Paralotniowe o Puchar Wójta Gminy Stare Juchy, Jaćwieskie Wiosenne Wojewódzkie Biegi Przełajowe w Starych Juchach, Europejski Tydzień Sportu, Olimpiada Wiejska, turnieje tenisa stołowego, koszykówki i piłki halowej, festyny rekreacyjno-sportowe.
Na terenie gminy istnieją i działają kluby sportowe:
- KS Orzeł Stare Juchy
- drużyna FC Rogalik
Inne organizacje i instytucje
- Stowarzyszenie na rzecz rozwoju gminy Stare Juchy
- Stowarzyszenie Mieszkańców i Przyjaciół Wsi Zawady Ełckie "MUKSZTY"
- Chór "Mazury" ze Starych Juch
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[17]:
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Orzyskich (21153 ha)
- Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierza Ełckiego (49297,2 ha)
Użytki ekologiczne:
- Torfowisko Sikora (50,5 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Stare Juchy znajdują się 2 pomniki przyrody: brzoza oraz głaz narzutowy Jaćwingów w miejscowości Orla Jucha[17].
Ciekawostki
- Teren gminy wiejskiej Stare Juchy zaliczany jest do najzimniejszych obszarów nizinnych Polski. Na kształtowanie klimatu w tym rejonie największy wpływ mają masy powietrza polarnego. W ciągu roku średnio przez 1,5 miesiąca (najczęściej w okresie zimy i wiosny) dociera tu powietrze arktyczne. Średnia roczna temperatura kształtuje się w przedziale od 6,0 do 6,5 °C. Średnia najzimniejszego miesiąca - lutego, waha się od -5,5 do 5,0 °C, natomiast najcieplejszego – lipca – wynosi około 17 °C. Średnia roczna amplituda temperatury wynosi około 22°C. Charakterystyczna dla tego rejonu jest długa, trwająca od 110 do 115 dni zima z dużą liczbą dni mroźnych. Lato rozpoczyna się po 5 czerwca i trwa od 75 do 80 dni (do około 25 sierpnia). Dni najcieplejszych, z temperaturą powyżej 25 °C, jest około 20 w roku. Obszar gminy należy do najbardziej zachmurzonych terenów w Polsce. Średnie roczne zachmurzenie wynosi 65%-70%. Przeciętnie dni pogodnych jest tu 30 do 40, najwięcej w marcu i kwietniu. Średnia wilgotność powietrza osiąga 80% do 81%, najwyższa jest zimą, około 88% do 89%. Średnia roczna suma opadu wzrasta od 580 mm na krańcach południowo-wschodnich gminy, po około 600 mm w części centralnej, do 630 mm na krańcach północnych. Największe opady notuje się w sierpniu 75 do 85 mm, najmniejsze w styczniu od 30 do 35 mm. Opady zimowe są częstsze, lecz o niższym natężeniu, letnie rzadsze, lecz bardzo intensywne. Latem sumy dzienne opadów przekraczają średnie miesięczne sumy opadów[1].
- W Starych Juchach istnieje tunel i podziemny kanał łączący dwa jeziora: Szóstak i Ułówki. Tunel zbudowano na początku XX wieku, w trakcie wielkich inwestycji mających na celu połączenie jezior i osuszenie jak największych połaci pól. Ma on około 1,60 metra średnicy i 300 metrów długości. W niektórych miejscach przebiega 10 metrów pod ziemią[18].
- We wsi rozgrywa się akcja filmu "Karate po polsku" z 1983 roku oraz serial "Siedlisko" z 1998 roku.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Strategia rozwoju zrównoważonego gminy Stare Juchy do 2020 roku, Stare Juchy 2014.
- ↑ BIP Urzędu Gminy Stare Juchy
- ↑ UStat w Olsztynie [10.10.2014]
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Portret terytorium, Bank Danych lokalnych GUS
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr 13/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu ełckiego.
- ↑ Uchwała Nr 16/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r. sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie białostockim.
- ↑ Dz.U. 1958, nr 76, poz. 392, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwach: białostockim, bydgoskim, kieleckim, lubelskim, łódzkim, poznańskim, warszawskim i zielonogórskim. isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim.
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw. isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
- ↑ W dokumentach gminnych stosowana jest nazwa Laśmiady, według oficjalnego wykazu Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju nazwa wsi to Łaśmiady.
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
- ↑ 17,0 17,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie
- ↑ mojemazury.pl
Bibliografia
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1958 nr 76 poz. 392, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwach: białostockim, bydgoskim, kieleckim, lubelskim, łódzkim, poznańskim, warszawskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl[06.08.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [06.08.2014]
Uchwała Nr 13/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu ełckiego. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954r.
Uchwała Nr 16/5 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 7 października 1958 r. sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie białostockim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z grudnia 1958 r.
Uchwała Nr XIII/43/71 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 26 października 1971 r. w sprawie zmiany granic niektórych gromad oraz ustalenia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w woj. białostockim [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 24 grudnia 1971 r.
Strategia rozwoju zrównoważonego gminy Stare Juchy do 2020 roku, Stare Juchy 2014.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [06.08.2014]
BIP Urzędu Gminy Stare Juchy [06.08.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [06.08.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [06.08.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [06.08.2014]
Urząd Gminy Stare Juchy [06.08.2014]
UStat w Olsztynie [06.08.2014]
