Boże: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 33: | Linia 33: | ||
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między [[Szestno|Szestnem]] a [[Ketrzyn|Kętrzynem]]. | + | Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między [[Szestno|Szestnem]] a [[Ketrzyn|Kętrzynem]], w odległości 14 km od [[Mrągowo|Mrągowa]]. |
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Miejscowość lokowano w 1370 r. na | + | Miejscowość lokowano w 1370 r. na prawie chełmińskim. Wielki mistrz [[Winrych von Kniprode]] nadał ośmiu braciom Reimannom majątek ziemski wielkości 57 włók. Osada stanowiła najprawdopodobniej zespół dóbr służebnych nad [[Jezioro Boskie|Jeziorem Boskim]]. Geneza nazwy miejscowości nie jest do końca ustalona, a wieś w ciągu stuleci nosiła różne nazwy: Bosem, Buessen, Bosemb, Bussen. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | Od XVIII w. majątek Boże należał do ariańskiej [[Rodzina Suchodolskich|rodziny Suchodolskich]], dla której w 1754 r. wybudowano tutaj mauzoleum. W 1822 r. wieś przyłączono do [[Parafia luterańska w Szestnie|parafii luterańskiej w Szestnie]]. Suchodolscy w 1880 r. zrealizowali projekt założenia dworsko-parkowego z częścią gospodarczą. Projekt założenia wykonał Johanna Larassa. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | W XIX w. majątek Boże powiększył się o [[Boże Małe]] (Klein Bosem), które powstało około 1832 r. na obszarze leśnym, wydzielonym z dóbr Bożego. Boże Małe zostało połączone z nowym osiedlem, które w 1846 r. otrzymało urzędową nazwę „Waldhausen”. Miejscowość ta stanowiła osobny dwór. Należało do niego 17 włók ziemi. W 1838 r. były tam 2 gospodarstwa liczące 36 osób. W 1815 r. w Bożym mieszkało tu 156 osób, a w 1833 roku – 152 osób. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | W XX w. istniała we wsi szkoła publiczna. W miejscowości działała kolej wąskotorowa, która łączyła Mrągowo z Kętrzynem. W 1920 r. majątek znalazł się w rękach [[Towarzystwo Ziemskie w Królewcu|Towarzystwa Ziemskiego w Królewcu]] (Ostpreussenlandgesellschaft). W latach 1925-1929 majątek rozdzielono na gospodarstwa chłopskie. Większość budynków (zachowanych do dzisiaj) z tego okresu została wybudowana przy szosie w kierunku Wyszemborka, Małego Bożego i Bożej Wólki. Ponadto w ramach porozumienia niemiecko-sowieckiego i niemiecko-polskiego w 1924 r. na rozparcelowanych działkach osadzono repatriantów niemieckich z Wołynia. Po 1934 r. we wsi aresztowano kilku mężczyzn pod pretekstem przynależności do Komunistycznej Partii Niemiec i rozprowadzanie wśród ludności czasopism w języku polskim (mazurskim). | |
| − | |||
| − | W XX w. | ||
<br/> | <br/> | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| Linia 53: | Linia 51: | ||
W 1885 r. nowym właścicielem dóbr został Ferdynand Rogalla von Bieberstein z [[Baranowo| Baranowa]]. W XIX w. do majątku Boże (90 [[włóka |włók]]) należała Boża Wólka, a także znajdowało się w nim Witomino. Folwarki Boże i Boża Wólka nastawione były na hodowle rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. Gospodarstwo zaopatrywało, w materiał hodowlany, majątki na Półwyspie Sambijskim. Natomiast na dachówkach wytwarzanych przez miejscową cegielnię zwykle widniał napis „Boże zbaw mowę polską”. W majątku funkcjonował zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty. | W 1885 r. nowym właścicielem dóbr został Ferdynand Rogalla von Bieberstein z [[Baranowo| Baranowa]]. W XIX w. do majątku Boże (90 [[włóka |włók]]) należała Boża Wólka, a także znajdowało się w nim Witomino. Folwarki Boże i Boża Wólka nastawione były na hodowle rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. Gospodarstwo zaopatrywało, w materiał hodowlany, majątki na Półwyspie Sambijskim. Natomiast na dachówkach wytwarzanych przez miejscową cegielnię zwykle widniał napis „Boże zbaw mowę polską”. W majątku funkcjonował zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | W 1920 r. założono [[leśniczówka w Bożem| leśniczówkę]], która strzegła tutejszej suszarni nasion. Była to pierwsza tego typu instytucja w powiecie. W tym okresie istniało we wsi specjalistyczne gospodarstwo rolne, zajmujące się hodowlą kwalifikowanych sadzeniaków i kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Dodatkowo swoje pola doświadczalne miało tutaj [[Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion „Nordost” w Bożem|Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion "Nordost"]]. Po 1920 r. funkcjonowały tu: mleczarnia, tartak i cegielnia. | + | W 1920 r. założono [[leśniczówka w Bożem| leśniczówkę]], która strzegła tutejszej suszarni nasion. Była to pierwsza tego typu instytucja w powiecie. W tym okresie istniało we wsi specjalistyczne gospodarstwo rolne, zajmujące się hodowlą kwalifikowanych sadzeniaków i kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Dodatkowo swoje pola doświadczalne miało tutaj [[Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion „Nordost” w Bożem|Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion "Nordost"]]. Po 1920 r. funkcjonowały tu: mleczarnia, tartak i cegielnia. Po II wojnie światowej we wsi funkcjonował PGR. |
<br/> | <br/> | ||
==Sport== | ==Sport== | ||
Wersja z 15:49, 10 cze 2014
| Boże | |
| | |
![Kościół z XVIII w. Moje Mazury [12.09.2013]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Bo%C5%BCem.jpg) Kościół z XVIII w. Moje Mazury [12.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Boże |
| Liczba ludności (2012) | 517 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Boże | |
| Położenie na mapie Polski  Boże | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Boże (niem. Bosemb) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś liczy 517. mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Jan Mikłasz[1].
Spis treści
Położenie
Miejscowość położona jest w północnej części powiatu mrągowskiego na trasie między Szestnem a Kętrzynem, w odległości 14 km od Mrągowa.
Dzieje miejscowości
Miejscowość lokowano w 1370 r. na prawie chełmińskim. Wielki mistrz Winrych von Kniprode nadał ośmiu braciom Reimannom majątek ziemski wielkości 57 włók. Osada stanowiła najprawdopodobniej zespół dóbr służebnych nad Jeziorem Boskim. Geneza nazwy miejscowości nie jest do końca ustalona, a wieś w ciągu stuleci nosiła różne nazwy: Bosem, Buessen, Bosemb, Bussen.
Od XVIII w. majątek Boże należał do ariańskiej rodziny Suchodolskich, dla której w 1754 r. wybudowano tutaj mauzoleum. W 1822 r. wieś przyłączono do parafii luterańskiej w Szestnie. Suchodolscy w 1880 r. zrealizowali projekt założenia dworsko-parkowego z częścią gospodarczą. Projekt założenia wykonał Johanna Larassa.
W XIX w. majątek Boże powiększył się o Boże Małe (Klein Bosem), które powstało około 1832 r. na obszarze leśnym, wydzielonym z dóbr Bożego. Boże Małe zostało połączone z nowym osiedlem, które w 1846 r. otrzymało urzędową nazwę „Waldhausen”. Miejscowość ta stanowiła osobny dwór. Należało do niego 17 włók ziemi. W 1838 r. były tam 2 gospodarstwa liczące 36 osób. W 1815 r. w Bożym mieszkało tu 156 osób, a w 1833 roku – 152 osób.
W XX w. istniała we wsi szkoła publiczna. W miejscowości działała kolej wąskotorowa, która łączyła Mrągowo z Kętrzynem. W 1920 r. majątek znalazł się w rękach Towarzystwa Ziemskiego w Królewcu (Ostpreussenlandgesellschaft). W latach 1925-1929 majątek rozdzielono na gospodarstwa chłopskie. Większość budynków (zachowanych do dzisiaj) z tego okresu została wybudowana przy szosie w kierunku Wyszemborka, Małego Bożego i Bożej Wólki. Ponadto w ramach porozumienia niemiecko-sowieckiego i niemiecko-polskiego w 1924 r. na rozparcelowanych działkach osadzono repatriantów niemieckich z Wołynia. Po 1934 r. we wsi aresztowano kilku mężczyzn pod pretekstem przynależności do Komunistycznej Partii Niemiec i rozprowadzanie wśród ludności czasopism w języku polskim (mazurskim).
Gospodarka
W XVII w. ludność wsi trudniła się wytwarzaniem włókna lnianego i konopi, tłoczeniem oleju z ziaren lnu (siemienia) oraz bartnictwem. W XVIII w. odbywały się tutaj cztery jarmarki rocznie, w trakcie których handlowano końmi, bydłem, wyrobami z lnu i konopi, samodziałami (tkanymi w licznych wówczas warsztatach tkackich), wyrobami z drewna, jak: masłobojki, beczki, cepy, krosna, termice do łamania lnu itp. Na targ przyjeżdżali bogaci kupcy żydowscy z Królewca, Ełku, Żydzi Polscy z Mazowsza i Wilna.
W drugiej połowie XIX w. we wsi Boże istniała poczta. Do naszych czasów zachowały się stemple i nieliczne przesyłki pocztowe. W stajni kurierzy pocztowi (pocztylioni) trzymali konie, które zaprzęgano do ciągnięcia dyliżansu pocztowego.
W 1885 r. nowym właścicielem dóbr został Ferdynand Rogalla von Bieberstein z Baranowa. W XIX w. do majątku Boże (90 włók) należała Boża Wólka, a także znajdowało się w nim Witomino. Folwarki Boże i Boża Wólka nastawione były na hodowle rasowych koni, bydła, trzody chlewnej i owiec. Posiadały parową mleczarnię, cegielnię, tartak, zakład ogrodniczy i własny targ koński. Gospodarstwo zaopatrywało, w materiał hodowlany, majątki na Półwyspie Sambijskim. Natomiast na dachówkach wytwarzanych przez miejscową cegielnię zwykle widniał napis „Boże zbaw mowę polską”. W majątku funkcjonował zakład ogrodniczo-handlowy, jedyny w powiecie, który uprawiał na znaczną skalę nie tylko warzywa, ale również kwiaty.
W 1920 r. założono leśniczówkę, która strzegła tutejszej suszarni nasion. Była to pierwsza tego typu instytucja w powiecie. W tym okresie istniało we wsi specjalistyczne gospodarstwo rolne, zajmujące się hodowlą kwalifikowanych sadzeniaków i kartofli oraz ziarna siewnego zbóż i roślin pastewnych. Dodatkowo swoje pola doświadczalne miało tutaj Wschodniopruskie Towarzystwo Hodowli Nasion "Nordost". Po 1920 r. funkcjonowały tu: mleczarnia, tartak i cegielnia. Po II wojnie światowej we wsi funkcjonował PGR.
Sport
We wsi istnieje zespół piłkarski: GLKS "SALĘT" BOŻE, który w sezonie 2012/2013 występuje w A-klasie.
Edukacja
We wsi jest szkoła podstawowa.
Ludzie związani z miejscowością
Ze wsią związany jest trener piłkarski Udo Lattek.
Zabytki
We wsi znajdują się następujące zabytki: kościół z XVIII w. (dawne mauzoleum Suchodolskich), klasycystyczny dwór wybudowany w 1848 r. (obecnie szkoła podstawowa), budynek rządcówki, budynki gospodarcze z końca XIX i początków XX w.
Bibliografia
Pawłowicz Ewa, Monografia wsi Boże, Mrągowo 2008.
Informacja Turystyczna - Mrągowo [12.09.2013]
Sami Swoje[10.06.2014]
Przypisy
- ↑ Sami Swoje[10.06.2014]
Zobacz też
