Szeroki Bór: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Szeroki Bór | |nazwa = Szeroki Bór | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Szerokiego Boru | |dopełniacz wsi = Szerokiego Boru | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 46 | + | |liczba ludności = 46 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = (+48) 87 | |strefa numeracyjna = (+48) 87 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Szeroki Bór''' (niem. ''Breitenheide'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski | powiecie piskim]], w [[Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ruciane–Nida]]. W latach 1946–1972 wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Wejsuny|Wejsuny]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 46 mieszkańców<ref>łącznie Szeroki Bór, [[Lisiczyn]], [[Pieczysko]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bożena Piwowarek]]<ref> [http://www.ruciane-nida.pl/strona-92-Solectwa.html/ Strona Gminy Ruciane-Nida] [30.08.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| − | + | ==Położenie== | |
| − | + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], w centrum [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]], 6,5 km na południowy wschód od [[Ruciane-Nida|Rucianego–Nidy]]. Droga stąd prowadzi dalej do wsi [[Wiartel]] nad jeziorem [[Jezioro Wiartel|Wiartel]] i do [[Jaśkowo|Jaśkowa]] nad krańcem [[Jezioro Nidzkie|Jeziora Nidzkiego]]. W pobliżu wsi znajduje się kilka niewielkich jeziorek: [[Jezioro Mauzy Wielkie|Mauzy Wielkie]] (ok. 3,3 ha) i [[Jezioro Mauzy Małe|Mauzy Małe]] (ok. 2,4 ha), a także [[Jezioro Małe Jeziorko|Małe Jeziorko]] (ok. 0,6 ha) oraz [[Jezioro Duże Jeziorko|Duże Jeziorko]] (ok. 2,3 ha). | |
| − | |||
| − | Wieś położona jest w | ||
Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się stacja kolejowa Szeroki Bór na linii [[Olsztyn]] – [[Pisz]], a także przystanek autobusowy przy drodze krajowej nr 58. | Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się stacja kolejowa Szeroki Bór na linii [[Olsztyn]] – [[Pisz]], a także przystanek autobusowy przy drodze krajowej nr 58. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Dzieje miejscowości == | |
| − | Wieś została założona w 1700 roku jako osada szkatułowa na 1 łanie i 20 morgach. Mieszkańcy byli zatrudnieni przede wszystkim w lesie, początkowo przy eksploatacji złóż rudy darniowej, następnie | + | Wieś została założona w 1700 roku jako [[Osada szkatułowa |osada szkatułowa]] na 1 łanie i 20 morgach. Mieszkańcy byli zatrudnieni przede wszystkim w lesie, początkowo przy eksploatacji złóż rudy darniowej, następnie – przy wyrębie lasu i przetwarzaniu drewna. |
Szkoła we wsi powstała w 1898 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 28 dzieci, pracował jeden nauczyciel. | Szkoła we wsi powstała w 1898 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 28 dzieci, pracował jeden nauczyciel. | ||
Dworzec kolejowy wybudowano na północ od wsi; znajdowały się tam dawniej dwa budynki mieszkalne, jeden z nich został wyburzony w latach 50. XX wieku, a na jego miejscu w 1981 roku postawiono dużą wiatę peronową. Podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] przy stacji kolejowej wybuchł pożar, który strawił ogromną połać puszczy. | Dworzec kolejowy wybudowano na północ od wsi; znajdowały się tam dawniej dwa budynki mieszkalne, jeden z nich został wyburzony w latach 50. XX wieku, a na jego miejscu w 1981 roku postawiono dużą wiatę peronową. Podczas [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojny światowej]] przy stacji kolejowej wybuchł pożar, który strawił ogromną połać puszczy. | ||
| − | W 1938 roku na rozkaz Hermanna Göringa w pobliżu wsi, na zachodnim brzegu [[Jezioro Jegocinek| | + | W 1938 roku na rozkaz Hermanna Göringa w pobliżu wsi, na zachodnim brzegu jeziora [[Jezioro Jegocinek|Jegocinek]], rozpoczęto budowę 10 schronów sztabowych oraz luksusowej willi marszałka Rzeszy. Znajdowało się tu najstarsze stanowisko dowodzenia na [[Mazury |Mazurach]] – Kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lotniczych (OKL) [[„Breitenheide”]]. Funkcjonowało ono do lata 1941 roku, gdy przeniesiono je pod [[Gołdap]]. Obecnie dostępny dla zwiedzających jest jeden schron, pozostałe w dalszym ciągu wykorzystywane są przez wojsko – jednostka wojskowa Szeroki Bór. |
| − | W listopadzie 1945 roku we wsi mieszkało 9 Mazurów; następnie zaczęli stopniowo napływać osadnicy. Pod koniec lat 70. funkcjonował we wsi sklep, znajdował się przystanek PKS; dzieci uczęszczały do szkoły w | + | W listopadzie 1945 roku we wsi mieszkało 9 [[Mazurzy |Mazurów]]; następnie zaczęli stopniowo napływać osadnicy. Pod koniec lat 70. funkcjonował we wsi sklep, znajdował się przystanek PKS; dzieci uczęszczały do szkoły w Wiartlu. |
| − | Wieś wykorzystuje swe położenie pośród lasów i jezior, przeobrażając się stopniowo w miejscowość | + | Wieś wykorzystuje swe położenie pośród lasów i jezior, przeobrażając się stopniowo w miejscowość turystyczno–wypoczynkową. Znajdują się tu gospodarstwa [[Agroturystyka |agroturystyczne]], domki letniskowe, a część turystów wybudowała tu własne domy. |
| − | Aktualnie wieś jest siedzibą | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. |
| − | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach: |
| − | 1864 – 88 osoby (łącznie z [[Szeroki Bór Leśniczówka|leśniczówką Szeroki Bór]]) | + | *1864 r. – 88 osoby (łącznie z [[Szeroki Bór Leśniczówka|leśniczówką Szeroki Bór]]) |
| − | 1867 – 84 osób (łącznie z leśniczówką Szeroki Bór) | + | *1867 r. – 84 osób (łącznie z leśniczówką Szeroki Bór) |
| − | 1933 – 165 osób | + | *1933 r. – 165 osób |
| − | 1939 – 153 osoby, 43 gospodarstwa | + | *1939 r. – 153 osoby, 43 gospodarstwa |
| − | 1970 – 96 osób, 11 gospodarstw (łącznie ze stacją kolejową) | + | *1970 r. – 96 osób, 11 gospodarstw (łącznie ze stacją kolejową) |
| − | 1978 – 45 osób, 13 gospodarstw | + | *1978 r. – 45 osób, 13 gospodarstw |
| − | 1987 – 81 osób (łącznie ze stacją kolejową) | + | *1987 r. – 81 osób (łącznie ze stacją kolejową) |
| − | + | == Zabytki== | |
| − | + | *kilka przykładów budownictwa z początku XX wieku: dom i budynki gospodarcze w zagrodzie nr 15 | |
| − | + | *zespół dawnej szkoły z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy (nr 9) | |
| − | * | + | *pozostałości zespołu stacji kolejowej: dom i budynek gospodarczy z 1898 roku |
| − | * | + | *zespół leśniczówki z początku XX wieku: leśniczówka i trzy budynki gospodarcze, Szeroki Bór – Leśniczówka [[Pogorzel]] |
| − | * | + | *dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku |
| − | * | + | *w lesie koło stacji kolejowej znajduje się mogiła, w której pochowany jest jeden żołnierz armii rosyjskiej, poległy na przełomie XIX i XX wieku |
| − | * | ||
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | == Bibliografia== | |
| − | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. | + | #Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011. |
| − | #Hippel Rudolf | + | #von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157. |
| − | #Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część II)'', Znad Pisy, nr 11, 2002, | + | #Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, ''Węzeł kolejowy w Piszu (Część II)'', Znad Pisy, nr 11, 2002, ss. 100–125. |
#''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | #''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008. | ||
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | #Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. | ||
| − | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, | + | #Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69. |
#''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | #''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970. | ||
| − | #Szymańscy Małgorzata i Juliusz, ''Kwatera dowodzenia Luftwaffe z II wojny światowej w Szerokim Borze'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, | + | #Szymańscy Małgorzata i Juliusz, ''Kwatera dowodzenia Luftwaffe z II wojny światowej w Szerokim Borze'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 110–119. |
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | #Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993. | ||
| − | # | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [01.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [01.08.2013] |
| − | # | + | #[http://www.bip.ruciane-nida.pl/zalaczniki/prawo/130215093910.pdf/ Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida] [01.08.2013] |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 09:53, 13 lis 2014
| Szeroki Bór | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Ruciane-Nida |
| Liczba ludności (2010) | 46 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-220 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szeroki Bór | |
| Położenie na mapie Polski  Szeroki Bór | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szeroki Bór (niem. Breitenheide) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane–Nida. W latach 1946–1972 wieś wchodziła w skład gminy (później gromady) Wejsuny. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 46 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bożena Piwowarek[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, w centrum Puszczy Piskiej, 6,5 km na południowy wschód od Rucianego–Nidy. Droga stąd prowadzi dalej do wsi Wiartel nad jeziorem Wiartel i do Jaśkowa nad krańcem Jeziora Nidzkiego. W pobliżu wsi znajduje się kilka niewielkich jeziorek: Mauzy Wielkie (ok. 3,3 ha) i Mauzy Małe (ok. 2,4 ha), a także Małe Jeziorko (ok. 0,6 ha) oraz Duże Jeziorko (ok. 2,3 ha).
Około 3 km na północny wschód od wsi znajduje się stacja kolejowa Szeroki Bór na linii Olsztyn – Pisz, a także przystanek autobusowy przy drodze krajowej nr 58.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona w 1700 roku jako osada szkatułowa na 1 łanie i 20 morgach. Mieszkańcy byli zatrudnieni przede wszystkim w lesie, początkowo przy eksploatacji złóż rudy darniowej, następnie – przy wyrębie lasu i przetwarzaniu drewna. Szkoła we wsi powstała w 1898 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 28 dzieci, pracował jeden nauczyciel.
Dworzec kolejowy wybudowano na północ od wsi; znajdowały się tam dawniej dwa budynki mieszkalne, jeden z nich został wyburzony w latach 50. XX wieku, a na jego miejscu w 1981 roku postawiono dużą wiatę peronową. Podczas I wojny światowej przy stacji kolejowej wybuchł pożar, który strawił ogromną połać puszczy.
W 1938 roku na rozkaz Hermanna Göringa w pobliżu wsi, na zachodnim brzegu jeziora Jegocinek, rozpoczęto budowę 10 schronów sztabowych oraz luksusowej willi marszałka Rzeszy. Znajdowało się tu najstarsze stanowisko dowodzenia na Mazurach – Kwatera Naczelnego Dowództwa Wojsk Lotniczych (OKL) „Breitenheide”. Funkcjonowało ono do lata 1941 roku, gdy przeniesiono je pod Gołdap. Obecnie dostępny dla zwiedzających jest jeden schron, pozostałe w dalszym ciągu wykorzystywane są przez wojsko – jednostka wojskowa Szeroki Bór.
W listopadzie 1945 roku we wsi mieszkało 9 Mazurów; następnie zaczęli stopniowo napływać osadnicy. Pod koniec lat 70. funkcjonował we wsi sklep, znajdował się przystanek PKS; dzieci uczęszczały do szkoły w Wiartlu. Wieś wykorzystuje swe położenie pośród lasów i jezior, przeobrażając się stopniowo w miejscowość turystyczno–wypoczynkową. Znajdują się tu gospodarstwa agroturystyczne, domki letniskowe, a część turystów wybudowała tu własne domy.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:
- 1864 r. – 88 osoby (łącznie z leśniczówką Szeroki Bór)
- 1867 r. – 84 osób (łącznie z leśniczówką Szeroki Bór)
- 1933 r. – 165 osób
- 1939 r. – 153 osoby, 43 gospodarstwa
- 1970 r. – 96 osób, 11 gospodarstw (łącznie ze stacją kolejową)
- 1978 r. – 45 osób, 13 gospodarstw
- 1987 r. – 81 osób (łącznie ze stacją kolejową)
Zabytki
- kilka przykładów budownictwa z początku XX wieku: dom i budynki gospodarcze w zagrodzie nr 15
- zespół dawnej szkoły z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy (nr 9)
- pozostałości zespołu stacji kolejowej: dom i budynek gospodarczy z 1898 roku
- zespół leśniczówki z początku XX wieku: leśniczówka i trzy budynki gospodarcze, Szeroki Bór – Leśniczówka Pogorzel
- dawny cmentarz ewangelicki z początku XX wieku
- w lesie koło stacji kolejowej znajduje się mogiła, w której pochowany jest jeden żołnierz armii rosyjskiej, poległy na przełomie XIX i XX wieku
Bibliografia
- Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
- von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
- Jasiński Stanisław, Żywiczyński Adam, Węzeł kolejowy w Piszu (Część II), Znad Pisy, nr 11, 2002, ss. 100–125.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
- Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
- Szymańscy Małgorzata i Juliusz, Kwatera dowodzenia Luftwaffe z II wojny światowej w Szerokim Borze, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 110–119.
- Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
- Deutsche Verwaltungsgeschichte [01.08.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [01.08.2013]
- Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [01.08.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Szeroki Bór, Lisiczyn, Pieczysko
- ↑ Strona Gminy Ruciane-Nida [30.08.2013]
