Katolicka Szkoła Polska w Chaberkowie

Katolicka Szkoła Polska w Chaberkowie
Konferencja nauczycieli szkół polskich w Chaberkowie, źródło: Szkoła Podstawowa w Purdzie im. Tadeusza Pezały [27.03.2014]
Data założenia:	10 kwietnia 1929 r.
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Chaberkowo

Katolicka Szkoła Polska w Chaberkowie – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Powstała w 1929 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły była Maria Zientara-Malewska.

Historia

Szkoła polska w Chaberkowie powstała 10 kwietnia 1929 r. Mieściła się w domu Jakuba Nowoczenia. Nauczaniem dzieci zajęła się Maria Zientara Malewska. Zorganizowała ogród szkolny oraz prowadziła pogadanki przyrodnicze. W pracach organizacyjnych brała udział m.in. Anna Kiwitt-Samulowska.

Pod koniec maja 1929 r. pracę w szkole podjął Jan Hedrych. Prowadził zajęcia pozaszkolne z młodzieżą, odwiedzał rodziców, założył chór i zespół teatralny, a także organizował zajęcia sportowe. Przy współudziale Edwarda Turowskiego i przedszkolanek Otylii Teszner-Groth oraz Anny Sendrowskiej przygotował mundurki harcerskie dla dzieci ze szkół w Nowej Kaletce i Chaberkowie, w których dzieci wystąpiły na Święcie Dziecka w Gietrzwałdzie w 1931 r. Hedrych został pozbawiony prawa nauczania za zbyt dużą aktywność na rzecz mniejszości polskiej w Prusach Wschodnich.

W kwietniu 1932 r. obowiązki kierownika szkoły przejął Ryszard Ignacy Goetze. Z jego inicjatywy powstała w Chaberkowie drużyna harcerska. W czerwcu 1934 r. władze niemieckie odebrały mu prawo nauczania w Niemczech, ponieważ obywatele polscy nie mogli prowadzić działalności pozalekcyjnej. Na miejsce Goetzego powołano Ryszarda Knosałę. Łączył on obowiązki zawodowe z pracą w Nowej Kaletce. 10 września 1934 r. w sali szkoły polskiej w Chaberkowie otwarto świetlicę, w której udostępniano czytelnikom gazety polskie oraz księgozbiór z 56 woluminami. W 1937 r. utworzona przez Ryszarda Knosałę drużyna siatkówki zdobyła pierwszą nagrodę w rozgrywkach międzyszkolnych.

W kwietniu 1939 r. do szkoły uczęszczało 5 dzieci, czyli o dwoje za mało, aby mogła istnieć szkoła polska. Decyzją władz niemieckich 4 maja 1939 r. szkoła polska w Chaberkowie została zamknięta.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Maria Zientara-Malewska – 1929
• Jan Hedrych – 1929–1932
• Ryszard Ignacy Goetze – 1932–1934
• Ryszard Knosała – 1934–1938
• Franciszek Schnarbach – 1938–1939

Na początku 1937 r. pracował w szkole Seweryn Piątek.

Osiągnięcia

31 sierpnia 1931 r w szkole w Chaberkowie odbyła się kwartalna konferencja regionalna dla nauczycieli szkół polskich. Była ona formą dokształcania i składała się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Lekcję pokazową z języka polskiego prowadził Jan Hedrych, natomiast referat wygłosił Bolesław Jeziołowicz z Katolickiej Szkoły Polskiej w Unieszewie.

Uczniowie i absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Chaberkowie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1930–1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1929 – 5 osób
• 1930 – 12 osób
• 1931 – 17 osób
• 1932 – 13 osób
• 1933 – 15 osób
• 1934 – 17 osób
• 1935 – 16 osób
• 1936 – 13 osób
• 1937 – 13 osób
• 1938 – 9 osób
• 1939 – 5 osób

Absolwentami Szkoły Polskiej w Chaberkowie są m.in. Józef Meyk i Alojzy Hermański, którzy podjęli dalszą naukę w Seminarium Nauczycielskim w Rogoźnie Wielkopolskim, Józef Hermański – uczeń gimnazjum w Bytomiu i Kwidzynie oraz Maria Nowoczeń – uczennica szkoły gospodarczej w Malinowie koło Działdowa.

Tablica pamiątkowa

Na budynku byłej szkoły polskiej w Chaberkowie umieszczono tablicę pamiątkową z napisem:

"W tym budynku w latach 1929–1939

mieściła się szkoła polska

świadectwo polskości

Ziemi Warmińskiej".

Ciekawostki

W 1945 r. budynek szkoły polskiej w Chaberkowie stał się własnością prywatną rodziny przybyłej z Niemiec.

Bibliografia

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929–1939), [w:] Dziecko w historii – wątek korczakowski, red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.

Zientara-Malewska Maria, Wspomnienia nauczycielki spod znaku Rodła, Warszawa 1985.