Komisariat Oświaty "Mazowsze"

Komisariat Oświaty "Mazowsze"
Rodzaj organizacji	polonijno-oświatowa
Profil działalności	działalność oświatowa
Rok założenia	1931

Komisariat Oświaty "Mazowsze" – jednostka kierująca z ramienia Związku Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech pracami przygotowawczymi na Mazurach.

Historia

Funkcję komisarza Komisariatu od dnia 26 lutego 1931 roku sprawował Jan Boenigk. Siedziba Komisariatu znajdowała się w Olsztynie. Powstanie jednostki wiązało się z planami ożywienia akcji polskiej na obszarze Mazur, a zarazem z koniecznością stworzenia odrębnych form organizacyjnych. Aspekt ten był szczególnie istotny właśnie na Mazurach, gdzie do kwestii szkolnictwa dochodziły sprawy wyznaniowe.

Działalność

W związku z podjęciem prób utworzenia placówek szkolnych na Mazurach, Jan Boenigk wraz z Walentym Habandtem rozpoczęli podróże po terenie. Poszukiwali miejscowości, która okaże się najlepszą lokalizacją dla polskiej szkoły. Nie było to proste, zwłaszcza że władzom niemieckim udało się już storpedować próbę otwarcia polskiej placówki we wsi Rudka. Zastraszeni rodzice zrezygnowali z posłania do niej swoich dzieci.

Pod koniec marca 1931 roku władze podejrzewały, że kolejna szkoła może zostać otwarta we wsi Sędrowo w okolicach Wielbarka. W rzeczywistości jednak polscy działacze wybrali miejscowość Piasutno. Jako nauczyciela zatrudniono Jerzego Lanca. Jednak miejscowa ludność została również i w tym wypadku skutecznie zastraszona przez władze. Próby podejmowane przez Boenigka, zmierzające do zmiany decyzji rodziców, spełzły na niczym. Do placówki w Piasutnie uczęszczała tylko jedna, opóźniona w rozwoju dziewczynka. Na dodatek Walenty Habandt został zmuszony do opuszczenia Prus.

Władze niemieckie wykorzystały fakt, że Habandt poparł pisemnie w okresie plebiscytowym opcję polską. Działacze Towarzystwa Szkolnego oraz Komisariatu Oświaty "Mazowsze" byli bacznie obserwowani, praktycznie każdy ich ruch był śledzony i starannie odnotowywany przez agentów. Dzięki ich sprawnemu działaniu nie powiodły się kolejne próby zakładania polskich placówek szkolnych w Kiersztanowie i Maradkach. W raporcie napisanym przez Jana Boenigka, przesłanym 15 lutego 1932 roku zwierzchnikom, polski działacz przyznawał, że istniejącej szkoły w Piasutnie nie da się dłużej utrzymać. 1 marca 1932 roku Jerzego Lanca znaleziono martwego w jego mieszkaniu. Okoliczności śmierci nauczyciela, niezwykle tajemnicze, nie zostały wyjaśnione.

Osoby związane z organizacją

• Jan Boenigk
• Jerzy Lanc
• Walenty Habandt

Zobacz też

• Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech
• Komisja Szkolna na Mazurach

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Bystrzycki Piotr, Działdowszczyzna w latach II Rzeczpospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn 1997.
Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.