Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację w województwie olsztyńskim

Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację
logo
Rodzaj organizacji	stowarzyszenie kombatantów
Rok założenia	1948

Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację w województwie olsztyńskim – organizacja kombatancka działająca od listopada 1948 r. do września 1949 r., zrzeszająca uczestników walki i ruchu oporu podczas II wojny światowej. Jeden z poprzedników Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.

Historia

W dniu 13 listopada 1948 r. na połączonym zebraniu Zarządu Okręgowego Związku Uczestników Walki Zbrojnej w Olsztynie i Zarządu Okręgowego Związku Osadników Wojskowych w Olsztynie powołano do życia wojewódzkie struktury Związku Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację.

Na czele nowej organizacji stanął - jako prezes - Stanisław Rajminiak. Obok niego w prezydium Zarządu Wojewódzkiego znaleźli się: Władysław Balicki (wiceprezes), Kazimierz Mazurkiewicz (sekretarz) oraz członkowie zwykli: Antoni Grotowski i kpt Bolesław Marcinkowski [?]. W skład Zarząd Wojewódzkiego Związku poza członkami prezydium weszli: wicewojewoda olsztyński Bohdan Wilamowski (w sierpniu 1949 r. jego miejsce zajął wojewoda Mieczysław Moczar), por. Jan Gnatt, Aleksander Żaczkowski, Leon Kossakowski, Julian Kuc, mjr Krzesiński [?] (w sierpniu 1949 r. jego miejsce zajął mjr Stanisław Konieczny, Komendant Wojewódzki MO w Olsztynie), Karol Mikina [?] oraz Stanisław Warzęchowski.

Na posiedzeniu Zarządu Okręgowego Związku w dniu 05 sierpnia 1949 r. wiceprezes W. Balicki poinformował zebranych, że we wrześniu 1949 r. w Warszawie odbędzie się ogólnokrajowy zjazd połączeniowy, na którym Związek Bojowników z Faszyzmem i Najazdem Hitlerowskim o Niepodległość i Demokrację wraz z dziesięcioma innymi organizacjami kombatanckimi utworzą jednolitą, ogólnopolską organizację kombatancką (ZBoWiD). W ramach przygotowania do warszawskiego zjazdu dokonano zmian we władzach wojewódzkich Związku (m.in. wprowadzono do Zarządu M. Moczara). W dniu 13 sierpnia 1949 r. , w teatrze im. S. Jaracza w Olsztynie, odbył się wojewódzki zjazd Związku, na którym wybrano 35 delegatów na zjazd połączeniowy z Warmii i Mazur.

Cele i zadania organizacji, działalność

Do uchwytnych celów Związku zaliczyć należy:

• zrzeszanie uczestników walki z "hitlerowskim najeźdźcą i faszystowskim okupantem", przy czym jako uczestników walki rozumiano tu zarówno żołnierzy formacji mundurowych, członków oddziałów partyzanckich, jak i szeroko rozumianego ruchu oporu. Warto odnotować, że kontrowersję wzbudzał sposób kwalifikacji uczestników walk z września 1939 r., lecz jednoznaczna interpretacja Zarządu Głównego Związku wskazywała, że w struktury organizacji należy przyjmować kombatantów walk obronnych z Modlina, Warszawy i wielu innych, związanych z wojną obronną '39 r. Równie jednoznacznie, acz mało precyzyjnie, Zarząd Główny nakazywał relegowanie ze struktur związkowych "elementów reakcyjnych" oraz przeciwników "obecnej rzeczywistości". Kategorie te zostały doprecyzowane dopiero w warunkach funkcjonowania następcy Związku, tj. ZBoWiD. Wobec faktu, że w strukturach Związku i jego władz szczebli wojewódzkiego oraz powiatowego licznie reprezentowani byli funkcjonariusze MO w służbie czynnej, można wnioskować, że ramy Związku obejmowały również uczestników i kombatantów walk z "reakcyjnym podziemiem" prowadzonych już po zakończeniu II wojny światowej;
• popieranie i propagowanie idei przekształcania "Polski ludowej" w Polskę socjalistyczną. Wobec krótkiego okresu istnienia Związku trudno jest uchwycić materię realizacyjną dla owego hasła. Pośród nielicznych zachowanych przekazów warto odnotować wyrazy czci dla gen. "Walterowi" oraz wyraziste wystąpienia antykościelne;
  
• weryfikacja uprawnień kombatanckich, a więc weryfikacja odznaczeń i stopni wojskowych nadanych w warunkach wojennych, szczególnie przez organizacje podziemne i partyzanckie.

Związek nie zdążył rozwinąć szerszej działalności, skupiając się w zasadzie na pracach wewnątrzorganizacyjnych: próbach uporządkowania ewidencji członkowskiej, poprawie wskaźnika ściągalności składek członkowskich itp. Wydaje się, że nie zdążyły rozpocząć działalności organa wewnętrzne związku (np. komisja weryfikacyjna), a na posiedzeniach Zarządu Wojewódzkiego i jego prezydium zdecydowanie najwięcej uwagi poświęcano sprawom likwidacji majątku przejętego po poprzednikach.

Organizacja i struktura

Na czele władz regionalnych stał Zarząd Wojewódzki (nazywany zamiennie Zarządem Okręgowym) w składzie 13 osobowym. W ramach Zarządu funkcjonowało pięcioosobowe prezydium z prezesem na czele. Struktury terenowe opierały się na zarządach powiatowych i zarządach gminnych, a najniższym ogniwem organizacyjnym było koło. W wyniku bardzo krótkiego okresu działania Związku, szczątkowo zachowanej bazy źródłowej i faktycznego nieistnienia Związku w literaturze przedmiotu, trudno jest o kompleksowe odtworzenie realnie funkcjonującej struktury terenowej związku. Za potwierdzone uznać należy istnienie nst. zarządów powiatowych:

• Biskupiec
• Braniewo (8 kół, 120 członków)
• Kętrzyn (11 kół, 642 członków)
  
• Lidzbark Warmiński (6 kół, 600 członków)
  
• Morąg (657 członków)
• Olsztyn miasto (443 członków)
• Olsztyn powiat (8 kół, 257 członków)
• Ostróda
• Pasłęk
• Pisz (40 członków)
• Szczytno (7 kół, 380 lub 285 członków)
• Węgorzewo (348 członków)

Siedziba

Siedziba Zarządu Wojewódzkiego Związku mieściła się przy ul. Partyzantów 83 w Olsztynie.

Zobacz też

pl.wikipedia.org [01.03.2015]

Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Olsztynie, zespół nr 2931.