Czerniki

Czerniki
Kościół w Czernikach. Fot. Mieczysław Kalski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2010)	269
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Czerniki
Położenie na mapie Polski Czerniki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kościół w Czernikach.
Fot. Mieczysław Kalski

Czerniki (niem. Szwercensteyn, Schwarzstein) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 r. liczyła 269 mieszkańców (łącznie z Górami, Rubnikami i Strzyżami). Funkcję sołtysa obecnie sprawuje Iwona Pietkiewicz.

Położenie

Miejscowość leży w odległości 5 km na wschód od Kętrzyna. Około 2 km na wschód zlokalizowane jest jezioro Mój oraz zarastające jezioro Siercze.

Dzieje miejscowości

Nazwę wsi wiąże się z miejscową legendą. Zamieszkujący w okolicy diabeł nie był zadowolony z wybudowania miejscowego gotyckiego kościoła i pragnął zniszczyć go za pomocą wielkiego czarnego głazu. Nie zdążył jednak dobiec z nim do wsi – kiedy zapiały koguty, znikła jego moc i w popłochu rzucił kamieniem w stronę lasu. Legenda wiąże się z głazem narzutowym zlokalizowanym w pobliskim lesie.

Miejscowość została założona jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim w 1394 r. Pod koniec XIV w. wieś obejmowała obszar 41 łanów. Działała w niej już wówczas karczma oraz młyn. Kościół, dwukrotnie przebudowany w XVIII stuleciu, wzniesiono niedługo po założeniu wsi. W okresie przedreformacyjnym do miejscowej parafii należały wsie: Parcz, Stara Różanka, Wopławki oraz Kwiedzina. W 1765 r. do parafii włączono również Siniec. Od XVI do połowy XIX w. spotykamy się z licznymi nazwiskami polskich proboszczów i diakonów, m.in. Macieja Skoloviusa, Jana Grawerta, Jakuba Kamińskiego. Przez cały XVIII w. w Czernikach odprawiano msze po polsku. W latach 1896–1901 we wsi mieszkało 30 Polaków.

Miejscowość została dotknięta przez epidemię dżumy w 1710 r., w wyniku której śmierć poniosło 19 osób.

W 1785 r. wieś składała się z 31 budynków, natomiast w 1818 r. Czerniki liczyły 240 mieszkańców żyjących w 34 domostwach. Mieczysław Orłowicz, który odwiedził Czerniki w okresie międzywojennym, wspominał o niezwykłej atrakcji: "Pokazują tu legendarną podkowę szynkarki z Nakomiad, przemienionej przez diabła w konia". U progu II wojny światowej miejscowość była zamieszkana przez 1590 osób.

Po 1945 r. wieś przez pewien czas nosiła nazwę Czarny Kamień. Od 1946 r. zaczęła obowiązywać oficjalna nazwa Czerniki. W 1945 r. we wsi uruchomiono szkołę podstawową. W 1970 r. miejscowość liczyła 420 mieszkańców. W Czernikach funkcjonowała w tym czasie ośmioklasowa szkoła podstawowa oraz sala kinowa na 100 miejsc. Sołectwo Czerniki wchodzące w skład gminy Kętrzyn składało się z ośmiu miejscowości.

Zabytki

• gotycki kościół parafialny z XIV w., przebudowany w latach 1749–1750 oraz 1771–1772, z wieżą kościelną dobudowaną w 1885 r.
• cmentarz przykościelny
• mogiły żołnierskie z okresu I wojny światowej zlokalizowane na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego; miejsce spoczynku 3 żołnierzy niemieckich, poległych w 1915 roku
• pozostałości linii kolejowej z 1907 roku

Bibliografia

Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo do druku podali Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
atlaswsi.pl [10.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
ciekawemazury.pl [10.03.2014]
rowery.olsztyn.pl [05.03.2014]
polskaniezwykła.pl [05.03.2014]
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie [05.03.2014]