Szczupliny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Szczuplin |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = działdowski | |powiat = działdowski | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 234 | + | |liczba ludności = 234 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Szczupliny ''' (niem. ''Sczuplienen'' od 1866 r. ''Eichwalde'') – | + | ''' Szczupliny ''' (niem. ''Sczuplienen'' od 1866 r. ''Eichwalde'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]], w [[Rybno (gmina wiejska)|gminie Rybno]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do województwa ciechanowskiego. W 2010 roku liczyła 234 mieszkańców<ref>łącznie: Szczupliny, [[Nowa Wieś (gmina Rybno)|Nowa Wieś]] i [[Szczuplinek]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Adam Bochno]]<ref>[http://bip.gminarybno.pl/ Strona Urzędu Gminy Rybno] [05.12.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w południowej części województwa | + | Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierza Mazurskiego]] i Niziny Mazowieckiej, na wschodnim brzegu jeziora [[Jezioro Rumian|Rumian]], przy ujściu do tego jeziora rzeki [[Rzeka Wel| Wel]], 8 km na wschód od [[Rybno |Rybna]], przy granicy z [[Powiat ostródzki|powiatem ostródzkim]]. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Około 1320-1326 roku komtur dzierzgoński [[Luter z Brunszwiku]] nadał Janowi ze Szczuplin 80 łanów na [[ | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Około 1320-1326 roku komtur dzierzgoński [[Luter z Brunszwiku]] nadał Janowi ze Szczuplin 80 łanów na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] u ujścia rzeki Wel do jeziora Rumian. Ze swej strony Jan zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych. Na tym obszarze powstały wsie: Szczupliny i [[Wądzyń]] (powiat ostródzki). W drugiej połowie XVI i w wieku XVII wieś należała do rodziny [[Rodzina von Oelsnitz |von Oelsnitz]] (Oleśnickich) – właścicieli kilku innych wsi na Działdowszczyźnie, m.in. [[Tuczki|Tuczek]], [[Myślęta|Myślęt]], [[Żabiny|Żabin]] i Wądzynia. |
| − | Kościół w Szczuplinach powstał jeszcze w czasach krzyżackich. Po reformacji przekształcono go w świątynię ewangelicką, siedzibę [[ | + | Kościół w Szczuplinach powstał jeszcze w czasach krzyżackich. Po reformacji przekształcono go w świątynię ewangelicką, siedzibę [[Parafia ewangelicka w Szczuplinach|parafii]]. W 1830 roku kościół poddano remontowi i dobudowano wieżę. W XX wieku zaczął popadać w ruinę i ostatecznie został rozebrany w latach 70. W okresie międzywojennym w budynku po szkole założono kaplicę katolicką. |
| − | Szkoła we wsi powstała około 1742 roku. W 1884 roku uczęszczało do niej 81 uczniów. Zlikwidowano ją w okresie międzywojennym, a dzieci ze Szczuplin uczyły się w szkole w pobliskiej [[Nowa Wieś ( | + | Szkoła we wsi powstała około 1742 roku. W 1884 roku uczęszczało do niej 81 uczniów. Zlikwidowano ją w okresie międzywojennym, a dzieci ze Szczuplin uczyły się w szkole w pobliskiej [[Nowa Wieś (gmina Rybno)|Nowej Wsi]]. |
| − | W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. Szczupliny pozostały majątkiem szlacheckim aż do okresu międzywojennego, kiedy to obejmował on 747 hektarów, a właścicielem był Włodzimierz Pańkowski. Działała | + | W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. Szczupliny pozostały majątkiem szlacheckim aż do okresu międzywojennego, kiedy to obejmował on 747 hektarów, a właścicielem był [[Włodzimierz Pańkowski]]. Działała w tym czasie również gorzelnia, a oprócz dworu było tu zaledwie kilka budynków mieszkalnych (osiem w 1931 roku). W 1939 roku wieś znalazła się pod okupacją niemiecką. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] na bazie dawnego majątku utworzono we wsi [[Państwowe Gospodarstwo Rolne ]]. |
| − | Liczba mieszkańców | + | Liczba mieszkańców w poszczególnych latach: |
| − | 1858 | + | *1858 r. – 186 osób (łącznie z Nową Wsią) |
| − | 1931 | + | *1931 r. – 467 osób (łącznie z Nową Wsią) |
| − | |||
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | + | *szlak grunwaldzki: [[Lidzbark]] – [[Ostaszewo]] – [[Gronowo (gmina Rybno)|Gronowo]] – Tuczki – [[Dąbrówno]] – [[Grunwald]] | |
| + | *szlak pieszy lub rowerowy – przebieg trasy: Rybno – [[Rumian]] – jezioro Rumian – [[Nowa Wieś Ostródzka]] – Szczupliny – [[Kolonia Rybno]] – Rybno; trasa leży w całości w obrębie [[Welski Park Krajobrazowy| Welskiego Parku Krajobrazowego]] | ||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *pozostałości dawnego założenia dworskiego z XIX wieku: otoczony murem park, gorzelnia, zabudowania gospodarcze i częściowo zamieszkany czworak |
| − | * | + | *pozostałości dawnego kościoła ewangelickiego z XV wieku, rozebranego w latach 70. XX wieku: resztki murów wieży kościelnej i betonowych wykończeń grobów na cmentarzu przykościelnym z drugiej połowy XIX wieku |
| − | * | + | *dom drogomistrza z lat 30. XX wieku, z drewnianych bali |
| − | * | + | *kaplica katolicka w budynku dawnej szkoły z drugiej połowy XIX wieku |
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.<br/> | |
| − | + | ''Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego'', tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] | |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 84: | Linia 75: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat działdowski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Rybno (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 22:34, 17 sty 2015
| Szczupliny | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | działdowski |
| Gmina | Rybno |
| Liczba ludności (2010) | 234 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Szczupliny | |
| Położenie na mapie Polski  Szczupliny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Szczupliny (niem. Sczuplienen od 1866 r. Eichwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Rybno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego. W 2010 roku liczyła 234 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Adam Bochno[2].
Położenie
Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, na wschodnim brzegu jeziora Rumian, przy ujściu do tego jeziora rzeki Wel, 8 km na wschód od Rybna, przy granicy z powiatem ostródzkim.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Około 1320-1326 roku komtur dzierzgoński Luter z Brunszwiku nadał Janowi ze Szczuplin 80 łanów na prawie chełmińskim u ujścia rzeki Wel do jeziora Rumian. Ze swej strony Jan zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych. Na tym obszarze powstały wsie: Szczupliny i Wądzyń (powiat ostródzki). W drugiej połowie XVI i w wieku XVII wieś należała do rodziny von Oelsnitz (Oleśnickich) – właścicieli kilku innych wsi na Działdowszczyźnie, m.in. Tuczek, Myślęt, Żabin i Wądzynia.
Kościół w Szczuplinach powstał jeszcze w czasach krzyżackich. Po reformacji przekształcono go w świątynię ewangelicką, siedzibę parafii. W 1830 roku kościół poddano remontowi i dobudowano wieżę. W XX wieku zaczął popadać w ruinę i ostatecznie został rozebrany w latach 70. W okresie międzywojennym w budynku po szkole założono kaplicę katolicką.
Szkoła we wsi powstała około 1742 roku. W 1884 roku uczęszczało do niej 81 uczniów. Zlikwidowano ją w okresie międzywojennym, a dzieci ze Szczuplin uczyły się w szkole w pobliskiej Nowej Wsi.
W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej; do 1932 roku wchodziła w skład powiatu lubawskiego. Szczupliny pozostały majątkiem szlacheckim aż do okresu międzywojennego, kiedy to obejmował on 747 hektarów, a właścicielem był Włodzimierz Pańkowski. Działała w tym czasie również gorzelnia, a oprócz dworu było tu zaledwie kilka budynków mieszkalnych (osiem w 1931 roku). W 1939 roku wieś znalazła się pod okupacją niemiecką. Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku utworzono we wsi Państwowe Gospodarstwo Rolne .
Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:
- 1858 r. – 186 osób (łącznie z Nową Wsią)
- 1931 r. – 467 osób (łącznie z Nową Wsią)
Turystyka
- szlak grunwaldzki: Lidzbark – Ostaszewo – Gronowo – Tuczki – Dąbrówno – Grunwald
- szlak pieszy lub rowerowy – przebieg trasy: Rybno – Rumian – jezioro Rumian – Nowa Wieś Ostródzka – Szczupliny – Kolonia Rybno – Rybno; trasa leży w całości w obrębie Welskiego Parku Krajobrazowego
Zabytki
- pozostałości dawnego założenia dworskiego z XIX wieku: otoczony murem park, gorzelnia, zabudowania gospodarcze i częściowo zamieszkany czworak
- pozostałości dawnego kościoła ewangelickiego z XV wieku, rozebranego w latach 70. XX wieku: resztki murów wieży kościelnej i betonowych wykończeń grobów na cmentarzu przykościelnym z drugiej połowy XIX wieku
- dom drogomistrza z lat 30. XX wieku, z drewnianych bali
- kaplica katolicka w budynku dawnej szkoły z drugiej połowy XIX wieku
Bibliografia
Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1966.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Przewodnik po zabytkach kultury materialnej Welskiego Parku Krajobrazowego, tekst Jarosław Kapiński, Wanda Grodzka, Lidzbark 2001.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie: Szczupliny, Nowa Wieś i Szczuplinek
- ↑ Strona Urzędu Gminy Rybno [05.12.2013]
