Łupki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Łupki | |nazwa = Łupki | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Łupków |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = lupki.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Pałac w Łupkach.<br>Fot. Mieczysław Kalski |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Łupki''' (niem. ''Gut Lupken'', ''Lupken'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski|powiecie piskim]], w [[Pisz (gmina miejsko-wiejska)|gminie Pisz]]. |
| − | W latach | + | W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 r. liczyła 316 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Natalia Kowalewska]]<ref> [http://www.bip.pisz.hi.pl/index.php?k=853/ Strona Urzędu Gminy Pisz]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | |||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], na południe od jeziora [[Jezioro Roś| Roś]], 4,5 km na północny wschód od [[Pisz|Pisza]]. W pobliżu wsi przepływa strumień [[Strumień Łupianka|Łupianka]], dopływ jeziora Roś. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś powstała prawdopodobnie jeszcze przed wojną trzynastoletnią (1454–1466). Kiedy w 1483 roku wystawiano dla osady przywilej, zaznaczono, iż nowy właściciel, Szymon Moelknecht, zakupił te dobra od niejakiego Łupka. Osada obejmowała 10 łanów na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]]. Mieszkańcy posiadali również przywilej bartny. Przed rokiem 1555 przeniesiono z [[Guzki|Guzek]] do Łupek folwark książęcy, w zamian wolni z Łupek otrzymali 15,5 łana w Guzkach i 2 łany łąk na prawie magdeburskim. W folwarku w Łupkach [[Szarwark |szarwark]] odrabiali chłopi z okolicznych wiosek. Pod koniec XVI wieku działał tu młyn (zwany niekiedy piskim). Wieś została spalona w 1656 roku przez Tatarów podczas wojen szwedzkich. Warto dodać, że na placu we wsi stała szubienica, na której wykonywano wyroki śmierci wydane w tej okolicy. W czerwcu 1710 roku do wsi dotarła epidemia dżumy, ale w przeciwieństwie do wielu okolicznych wsi ofiar było stosunkowo niewiele; zmarło 11 mieszkańców. |
| − | + | [[Dwór w Łupkach |Dwór]] z parkiem powstał w połowie XVIII wieku. Działała tu również owczarnia i gorzelnia. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców spadła z 278 do 254 osób. | |
| + | |||
| + | Szkoła w Łupkach powstała w 1819 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 47 dzieci, zatrudniony był jeden nauczyciel. W 1933 roku Łupki były zamieszkane przez 328 osób, zaś w roku 1939 przez 364 osoby. W latach 80. XX wieku wieś liczyła 265 mieszkańców. | ||
| − | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Ludzie związani z miejscowością== | |
| − | + | *[[lkwim:Eugeniusz Bielawski|Eugeniusz Bielawski]] (1906–1986) – znany regionalista, twórca [[lkwim:Izba Regionalna w Wejsunach|Izby Regionalnej w Wejsunach]] | |
| − | |||
| − | + | ==Szkolnictwo== | |
| − | W 1947 roku założono w Łupkach dom dziecka; obecnie funkcjonuje tu [[Specjalny Ośrodek | + | W 1947 roku założono w Łupkach dom dziecka; obecnie funkcjonuje tu [[Specjalny Ośrodek Szkolno–Wychowawczy im. dr Władysława Klementowskiego]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Turystyka== | |
| − | Nad | + | Nad jeziorem Roś w okolicy wsi znajduje się kilka ośrodków wczasowych. |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | == Zabytki== | |
| − | *[[Zespół dworsko-parkowy w Łupkach| | + | *[[Zespół dworsko-parkowy w Łupkach|zespół dworsko–parkowy]] z połowy XVIII wieku, przebudowany i rozbudowany na przełomie XIX i XX wieku, dwukondygnacyjny, szerokie schody wejściowe, taras wsparty na kolumnach; po pożarze w latach 90. dwór odremontowano |
| − | * | + | *zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy |
| − | * | + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Łupkach|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku |
| − | * | + | *kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu przy drodze Pisz-[[Biała Piska]], ok. 100 m na północ od szosy przy drodze do Łupek; miejsce spoczynku 2 żołnierzy armii niemieckiej oraz 2 nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | + | Balbus Tomasz, Brenda Waldemar, ''Sylwetki: Eugeniusz Bielawski (Jan Sietnicki)'', Znad Pisy, nr 9, 2000, ss. 208–213.<br/> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie)'', Olsztyn 2002.<br/> | |
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711'', Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.<br/> | |
| − | + | Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, ''Warmia. Mazury'', Białystok 1998.<br/> | |
| − | + | von Hippel Rudolf, ''Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868'', Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.<br/> | |
| − | + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | Pawlicki Ryszard Wojciech, ''Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego'', Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.<br/> | |
| − | + | ''Pisz. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [14.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [14.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.bip.pisz.hi.pl/zalaczniki/prawo/110131120520.doc/ Strona Urzędu Gminy Pisz] [14.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.rowery.olsztyn.pl/wiki/miejsca/1914/warminsko-mazurskie/lupki_kolonia/ Olsztyńska Strona Rowerowa] [14.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [14.09.2013] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references/> | |
<br/> | <br/> | ||
Aktualna wersja na dzień 10:52, 15 cze 2016
| Łupki | |
| | |
 Pałac w Łupkach.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | piski |
| Gmina | Pisz |
| Liczba ludności (2010) | 316 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 87 |
| Kod pocztowy | 12-200 |
| Tablice rejestracyjne | NPI |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Łupki | |
| Położenie na mapie Polski  Łupki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Łupki (niem. Gut Lupken, Lupken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 316 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Natalia Kowalewska[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, na południe od jeziora Roś, 4,5 km na północny wschód od Pisza. W pobliżu wsi przepływa strumień Łupianka, dopływ jeziora Roś.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała prawdopodobnie jeszcze przed wojną trzynastoletnią (1454–1466). Kiedy w 1483 roku wystawiano dla osady przywilej, zaznaczono, iż nowy właściciel, Szymon Moelknecht, zakupił te dobra od niejakiego Łupka. Osada obejmowała 10 łanów na prawie magdeburskim. Mieszkańcy posiadali również przywilej bartny. Przed rokiem 1555 przeniesiono z Guzek do Łupek folwark książęcy, w zamian wolni z Łupek otrzymali 15,5 łana w Guzkach i 2 łany łąk na prawie magdeburskim. W folwarku w Łupkach szarwark odrabiali chłopi z okolicznych wiosek. Pod koniec XVI wieku działał tu młyn (zwany niekiedy piskim). Wieś została spalona w 1656 roku przez Tatarów podczas wojen szwedzkich. Warto dodać, że na placu we wsi stała szubienica, na której wykonywano wyroki śmierci wydane w tej okolicy. W czerwcu 1710 roku do wsi dotarła epidemia dżumy, ale w przeciwieństwie do wielu okolicznych wsi ofiar było stosunkowo niewiele; zmarło 11 mieszkańców. Dwór z parkiem powstał w połowie XVIII wieku. Działała tu również owczarnia i gorzelnia. W latach 1857–1867 liczba mieszkańców spadła z 278 do 254 osób.
Szkoła w Łupkach powstała w 1819 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 47 dzieci, zatrudniony był jeden nauczyciel. W 1933 roku Łupki były zamieszkane przez 328 osób, zaś w roku 1939 przez 364 osoby. W latach 80. XX wieku wieś liczyła 265 mieszkańców.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Ludzie związani z miejscowością
- Eugeniusz Bielawski (1906–1986) – znany regionalista, twórca Izby Regionalnej w Wejsunach
Szkolnictwo
W 1947 roku założono w Łupkach dom dziecka; obecnie funkcjonuje tu Specjalny Ośrodek Szkolno–Wychowawczy im. dr Władysława Klementowskiego.
Turystyka
Nad jeziorem Roś w okolicy wsi znajduje się kilka ośrodków wczasowych.
Zabytki
- zespół dworsko–parkowy z połowy XVIII wieku, przebudowany i rozbudowany na przełomie XIX i XX wieku, dwukondygnacyjny, szerokie schody wejściowe, taras wsparty na kolumnach; po pożarze w latach 90. dwór odremontowano
- zespół budynków szkolnych z początku XX wieku: szkoła i budynek gospodarczy
- dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
- kwatera wojenna zlokalizowana na cmentarzu przy drodze Pisz-Biała Piska, ok. 100 m na północ od szosy przy drodze do Łupek; miejsce spoczynku 2 żołnierzy armii niemieckiej oraz 2 nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej
Bibliografia
Balbus Tomasz, Brenda Waldemar, Sylwetki: Eugeniusz Bielawski (Jan Sietnicki), Znad Pisy, nr 9, 2000, ss. 208–213.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
von Hippel Rudolf, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, ss. 49–69.
Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Deutsche Verwaltungsgeschichte [14.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [14.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Pisz [14.09.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [14.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [14.09.2013]
Przypisy
