Demony: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
m (Zastępowanie tekstu - "Kategoria: Etnografia" na "Kategoria:Kultura niematerialna") |
|||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|typ swieta = | |typ swieta = | ||
|zwyczaje = | |zwyczaje = | ||
| − | |znaczenie = | + | |znaczenie = istoty występujące w wierzeniach ludowych, mitologiach i religiach |
|symbole = | |symbole = | ||
|inne nazwy = | |inne nazwy = | ||
| Linia 21: | Linia 21: | ||
* [[Topnik|topniki]] | * [[Topnik|topniki]] | ||
* różnego rodzaju [[Straszydło|straszydła]] | * różnego rodzaju [[Straszydło|straszydła]] | ||
| − | * [[Mara | + | * [[Mara|zmory]] |
| − | |||
* [[Południca|południce]] | * [[Południca|południce]] | ||
| − | *[[Wilkołek|wilkołki]] | + | * [[Wilkołek|wilkołki]] |
* [[Kłobuk|kłobuki]] | * [[Kłobuk|kłobuki]] | ||
* [[Kautek|kautki]] | * [[Kautek|kautki]] | ||
| Linia 33: | Linia 32: | ||
W zależności od rodzaju demon zamieszkiwał bagna, stawy, nadbrzeżne szuwary, znajdował też schronienie pod konarami drzew. Szepty i odgłosy demonicznych istot można było usłyszeć w bezwietrzną noc, tuż po zapadnięciu nocy. Człowiek mógł mieć do czynienia z dobrymi lub z gruntu złymi demonami. Niektóre (kłobuk) potrafiły być mściwe w chwili ich odtrącenia przez dotychczasowych ludzkich opiekunów. Bywały złośliwe, zaczepne, traktowane nierzadko przez człowieka z lekceważeniem, czasem kpiną, ale i zwyczajnym lękiem. Wśród ludności [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]] żyły także opiekuńcze demony, kautki, znane na terenie całej Polski pod nazwą krasnoludów. | W zależności od rodzaju demon zamieszkiwał bagna, stawy, nadbrzeżne szuwary, znajdował też schronienie pod konarami drzew. Szepty i odgłosy demonicznych istot można było usłyszeć w bezwietrzną noc, tuż po zapadnięciu nocy. Człowiek mógł mieć do czynienia z dobrymi lub z gruntu złymi demonami. Niektóre (kłobuk) potrafiły być mściwe w chwili ich odtrącenia przez dotychczasowych ludzkich opiekunów. Bywały złośliwe, zaczepne, traktowane nierzadko przez człowieka z lekceważeniem, czasem kpiną, ale i zwyczajnym lękiem. Wśród ludności [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]] żyły także opiekuńcze demony, kautki, znane na terenie całej Polski pod nazwą krasnoludów. | ||
| − | + | Badania terenowe nad wierzeniami i demonologią ludową prowadziła na obszarze wsi warmińskich i mazurskich Anna Szyfer. Badaczka stwierdziła w latach 60. XX w. dalsze bogate występowanie wierzeń opisywanych już przez Toeppena: "Żywy materiał empiryczny potwierdzał stan z XIX wieku"<ref>Szyfer Anna, ''Kłobuk furał nawet wczora'', [w:] Toeppen Max P., ''Wierzenia mazurskie'', wstęp Anna Szyfer, Władysław Ogrodziński, oprac. Paweł Błażewicz,Jerzy M. Łapo, Dąbrówno 2008, s. 12.</ref>, ale żywotność wierzeń ludowych, m.in. tych dotyczących topnika i kłobuka, potwierdziły jej rozmowy z mieszkańcami jednej z wsi warmińskich prowadzone już w XXI wieku<ref>Zob. tamże, s. 9.</ref>. | |
| + | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
<references/> | <references/> | ||
| Linia 42: | Linia 42: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria: | + | [[Kategoria: Kultura]][[Kategoria:Kultura niematerialna]][[Kategoria: Wierzenia i obyczaje]] [[Kategoria: Legendy i podania]] |
Aktualna wersja na dzień 18:06, 17 mar 2015
| Demony | |
| | |
| Znaczenie | istoty występujące w wierzeniach ludowych, mitologiach i religiach |
Demony – istoty występujące w wierzeniach ludowych, mitologiach i religiach. To postaci o cechach na wpół ludzkich, na wpół boskich, związane pierwotnie z pojęciem nieczystości sakralnej.
Wierzenia na Warmii i Mazurach
Warmiacy i Mazurzy do przedstawicieli świata podziemnego przenikających do świata ludzi zaliczali kilka głównych rodzajów demonów i półdemonów (tj. istot żyjących też jak ludzie). Były to:
- topniki
- różnego rodzaju straszydła
- zmory
- południce
- wilkołki
- kłobuki
- kautki
- zimni ludzie
Bogatą reprezentację postaci ze świata ludowej demonologii znalazły w XIX-wiecznych opracowaniach Maxa P. Toeppena, który podkreślał, że wierzenia te dotyczą nie ogółu mieszkańców Prus Wschodnich, a ludności polskojęzycznej zamieszkującej południe prowincji. Postaci te, podobnie jak wierzenia dotyczące właściwości magicznych zwierząt i roślin, wywodzą się z prastarych wierzeń związanych z pogańską religią Słowian.
W zależności od rodzaju demon zamieszkiwał bagna, stawy, nadbrzeżne szuwary, znajdował też schronienie pod konarami drzew. Szepty i odgłosy demonicznych istot można było usłyszeć w bezwietrzną noc, tuż po zapadnięciu nocy. Człowiek mógł mieć do czynienia z dobrymi lub z gruntu złymi demonami. Niektóre (kłobuk) potrafiły być mściwe w chwili ich odtrącenia przez dotychczasowych ludzkich opiekunów. Bywały złośliwe, zaczepne, traktowane nierzadko przez człowieka z lekceważeniem, czasem kpiną, ale i zwyczajnym lękiem. Wśród ludności Warmii i Mazur żyły także opiekuńcze demony, kautki, znane na terenie całej Polski pod nazwą krasnoludów.
Badania terenowe nad wierzeniami i demonologią ludową prowadziła na obszarze wsi warmińskich i mazurskich Anna Szyfer. Badaczka stwierdziła w latach 60. XX w. dalsze bogate występowanie wierzeń opisywanych już przez Toeppena: "Żywy materiał empiryczny potwierdzał stan z XIX wieku"[1], ale żywotność wierzeń ludowych, m.in. tych dotyczących topnika i kłobuka, potwierdziły jej rozmowy z mieszkańcami jednej z wsi warmińskich prowadzone już w XXI wieku[2].
Przypisy
Bibliografia
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Toeppen Max P., Wierzenia mazurskie, wstęp Anna Szyfer, Władysław Ogrodziński, oprac. Paweł Błażewicz,Jerzy M. Łapo, Dąbrówno 2008.
Tragarz duchów. Zbiór podań ludowych z Mazur, zebrał, przełożył i opracował Jerzy Marek Łapo, Dąbrówno 2007.
