Giżycko: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
| (Nie pokazano 33 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Giżycko | |nazwa = Giżycko | ||
| − | |herb wsi = | + | |herb wsi =Herb Giżycka.jpg |
| − | |flaga wsi = | + | |flaga wsi = gizycko fl.jpg |
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Giżycka | |dopełniacz wsi = Giżycka | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = gizycko1.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Zamek w Giżycku.<br>Fot. Mirosław Garniec |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 31: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| − | + | ''' Giżycko''' (niem. ''Lötzen'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat giżycki|powiecie giżyckim]], siedziba gminy Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Ewa Ostrowska. | |
| + | <br/><br/> | ||
| + | [[Plik: Ulica Warszawska.jpg|thumb|right|290px|Ulica Warszawska, źródło: [http://www.gizycko.pl/ul-warszawska.html gizycko.pl] [15.09.2013]]] | ||
| + | [[Plik: Most Obrotowy.jpg|thumb|right|290px|Most Obrotowy w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/most-obrotowy-i-zamek-krzyzacki.html gizycko.pl] [15.09.2013]]] | ||
| + | == Położenie == | ||
| + | Miasto położone jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kisajno|Kisajno]] i [[Jezioro Niegocin|Niegocin]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z [[Prusowie|Prusami]], około 1340 roku został wzniesiony przez [[Zakon krzyżacki|zakon krzyżacki]] gród obronny ''Lötzen''. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan nazwana ''Nową Wsią''. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 roku zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie. | ||
| + | |||
| + | Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku zamek ''Lötzen'' stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612 roku. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasową nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi ''Lötzen'' sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, [[Elbląg|Elbląga]], [[Braniewo|Braniewa]] i [[Królewiec|Królewca]], jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia [[Epidemia dżumy 1709-1711|dżumy z lat 1709-1711]] zdziesiątkowały ludność i uczyniły ''Lötzen'' najuboższym miastem Prus Książęcych. | ||
| + | |||
| + | W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu. | ||
| + | |||
| + | W 1820 roku Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce [[Ryn|Rynu]], a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano [[Twierdza Boyen|twierdzę im. marszałka von Boyen]], powstała sieć dróg i kanałów, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą [[Marcin Giersz|Marcina Gerssa]]. | ||
| − | + | W 1910 roku liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w ''Lötzen'' przeszło 16 tysięcy osób. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę ''Lec'', potem ''Łuczany'', a w 1946 roku na cześć działacza mazurskiego i pastora [[Gustaw Gizewiusz|Gustawa Gizewiusza]] nadano miastu nazwę Giżycko. | |
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich | + | *[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich |
| − | *[[Marcin Giersz]], także Gerss (1808-1895) | + | *[[Marcin Giersz]], także Gerss (1808-1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański |
| − | *[[Bożena Pruszkiewicz]] (ur. 1957 r.) | + | *[[Bożena Pruszkiewicz]] (ur. 1957 r.) – urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny |
| − | *[[Bolesław Wytrążek]] (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor [[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Giżycku|Liceum Pedagogicznego w Giżycku]] | + | *[[Bolesław Wytrążek]] (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor [[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Giżycku|Liceum Pedagogicznego w Giżycku]] |
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[lkwim:Zamek w Giżycku| | + | *[[lkwim:Zamek w Giżycku| zamek krzyżacki komornicki]] z pierwszej połowy XIV wieku |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] | + | W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Kultura == | == Kultura == | ||
| − | *[[Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej w Giżycku|Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej]], którego głównym elementem jest [[Głaz narzutowy w Giżycku|głaz narzutowy]] | + | *[[Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej w Giżycku|Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej]], którego głównym elementem jest [[Głaz narzutowy w Giżycku|głaz narzutowy]] przywieziony z okolic [[Wydminy|Wydmin]]. |
| − | |||
==Edukacja== | ==Edukacja== | ||
*[[Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II Giżycku| Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II]] | *[[Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II Giżycku| Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II]] | ||
| Linia 71: | Linia 69: | ||
*[[Giżycki Uniwersytet Trzeciego Wieku|Uniwersytet Trzeciego Wieku]] | *[[Giżycki Uniwersytet Trzeciego Wieku|Uniwersytet Trzeciego Wieku]] | ||
*[[Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Giżycku|Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia]] | *[[Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Giżycku|Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia]] | ||
| − | |||
| − | |||
==Religia== | ==Religia== | ||
*[[Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza w Giżycku|Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza]] | *[[Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza w Giżycku|Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela w Giżycku|Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela ]] | ||
| + | *[[Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika w Giżycku|Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Anny w Giżycku|Parafia pw. św. Anny]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika w Giżycku|Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika]] | ||
| + | *[[Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego w Giżycku|Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego]] | ||
| + | *[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Giżycku|Parafia Ewangelicko-Augsburska]] | ||
| + | *[[Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej w Giżycku|Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej]] | ||
*[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Giżycku|Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów]] | *[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Giżycku|Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów]] | ||
| − | |||
| + | == Turystyka == | ||
| + | W miejscowości ma swój koniec [[szlak pieszy Wilkasy - Giżycko]]. | ||
| + | |||
| + | ==Media== | ||
| + | [https://www.gizycko.info/ Giżycki Serwis Informacyjny Gizycko.info] | ||
| − | == | + | ==Galeria zdjęć== |
| − | + | <gallery mode=packed widths=250px heights=250px class="left"> | |
| − | <br/> | + | Plik:Twierdza Boyen.jpg|<center>Twierdza Boyen, źródło: [http://www.gizycko.pl/twierdza-boyen-w-gizycku-6864.html gizycko.pl] [15.09.2013] |
| + | Plik:Zamek.jpg|<center>Zamek w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html gizycko.pl] [15.09.2013] | ||
| + | Plik:Zamek obecnie.jpg|<center>Zamek krzyżacki obecnie, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html gizycko.pl] [15.09.2013] | ||
| + | Plik:gizycko kdp.jpg|<center>Giżycko i okolice na mapie z XIX w. <br>Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r. | ||
| + | </gallery> | ||
| + | ==Multimedia== | ||
| + | {{#ev:youtube|PAXxfebv4Fk|500|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}} | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.<br/> | |
| − | + | Darski Wojciech Marek, ''Giżycko od środka: przewodnik po mieście'', Giżycko 2014.<br/> | |
| − | + | Darski Wojciech Marek, ''Wielki błękit: wędrówki po gminie Giżycko'', Giżycko 2010.<br/> | |
| − | + | ''Giżycko: miasto i ludzie'', oprac. Grzegorz Białuński, Giżycko 2012.<br/> | |
| − | + | ''Giżycko. Z dziejów miasta i okolic'', kom. red. Irena Berentowicz, Olsztyn 1983.<br/> | |
| − | + | ''Z dziejów Leca (Giżycka): wybór szkiców i źródeł'', wstęp i oprac. Grzegorz Białuński, Grzegorz Jasiński, Ryszard Tomkiewicz, przeł. Małgorzata Szymańska-Jasińska, Olsztyn-Giżycko 1998.<br/> | |
| − | + | Maślij Stefania, ''Giżycko i okolice: przewodnik'', Kętrzyn 2008.<br/> | |
| − | + | Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,''Giżycko'', Olsztyn 1966.<br/> | |
| − | + | Żur Leon, ''Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim'', Suwałki 2000.<br/> | |
| − | + | [http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_30-06-2013.pdf ''Ludność. Stan i struktura''] [24.11.2014] | |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Giżycko]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: 1601-1700]] |
Aktualna wersja na dzień 08:02, 23 kwi 2024
| Giżycko | |||||
| | |||||
| |||||
 Zamek w Giżycku.
Fot. Mirosław Garniec | |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | giżycki | ||||
| Gmina | Giżycko | ||||
| Liczba ludności (2012) | 30 096 | ||||
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Giżycko | |||||
| Położenie na mapie Polski  Giżycko | |||||
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |||||
Giżycko (niem. Lötzen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, siedziba gminy Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Ewa Ostrowska.
Spis treści
Położenie
Miasto położone jest na Pojezierzu Mazurskim, pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin.
Dzieje miejscowości
W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z Prusami, około 1340 roku został wzniesiony przez zakon krzyżacki gród obronny Lötzen. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan nazwana Nową Wsią. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 roku zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie.
Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku zamek Lötzen stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612 roku. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasową nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi Lötzen sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, Elbląga, Braniewa i Królewca, jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia dżumy z lat 1709-1711 zdziesiątkowały ludność i uczyniły Lötzen najuboższym miastem Prus Książęcych.
W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu.
W 1820 roku Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce Rynu, a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano twierdzę im. marszałka von Boyen, powstała sieć dróg i kanałów, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą Marcina Gerssa.
W 1910 roku liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w Lötzen przeszło 16 tysięcy osób.
Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę Lec, potem Łuczany, a w 1946 roku na cześć działacza mazurskiego i pastora Gustawa Gizewiusza nadano miastu nazwę Giżycko.
Ludzie związani z miejscowością
- Salomea Herudaj-Myczek (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich
- Marcin Giersz, także Gerss (1808-1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański
- Bożena Pruszkiewicz (ur. 1957 r.) – urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny
- Bolesław Wytrążek (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor Liceum Pedagogicznego w Giżycku
Zabytki
- zamek krzyżacki komornicki z pierwszej połowy XIV wieku
Gospodarka
W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.
Kultura
- Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej, którego głównym elementem jest głaz narzutowy przywieziony z okolic Wydmin.
Edukacja
- Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II
- I Liceum Ogólnokształcące
- Państwowe Liceum Pedagogiczne
- Uniwersytet Trzeciego Wieku
- Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
Religia
- Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza
- Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela
- Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika
- Parafia pw. św. Anny
- Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika
- Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego
- Parafia Ewangelicko-Augsburska
- Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej
- Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
Turystyka
W miejscowości ma swój koniec szlak pieszy Wilkasy - Giżycko.
Media
Giżycki Serwis Informacyjny Gizycko.info
Galeria zdjęć
Twierdza Boyen, źródło: gizycko.pl [15.09.2013] 
Zamek w Giżycku, źródło: gizycko.pl [15.09.2013] 
Zamek krzyżacki obecnie, źródło: gizycko.pl [15.09.2013] 
Giżycko i okolice na mapie z XIX w.
Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.
Multimedia
Bibliografia
Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Darski Wojciech Marek, Giżycko od środka: przewodnik po mieście, Giżycko 2014.
Darski Wojciech Marek, Wielki błękit: wędrówki po gminie Giżycko, Giżycko 2010.
Giżycko: miasto i ludzie, oprac. Grzegorz Białuński, Giżycko 2012.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, kom. red. Irena Berentowicz, Olsztyn 1983.
Z dziejów Leca (Giżycka): wybór szkiców i źródeł, wstęp i oprac. Grzegorz Białuński, Grzegorz Jasiński, Ryszard Tomkiewicz, przeł. Małgorzata Szymańska-Jasińska, Olsztyn-Giżycko 1998.
Maślij Stefania, Giżycko i okolice: przewodnik, Kętrzyn 2008.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,Giżycko, Olsztyn 1966.
Żur Leon, Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim, Suwałki 2000.
Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]
