Giżycko: Różnice pomiędzy wersjami

	Giżycko
Herb Giżycka	Flaga Giżycka
	; Zamek w Giżycku.; Fot. Mirosław Garniec
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Giżycko
Liczba ludności (2012)	30 096
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ; Giżycko
	Położenie na mapie Polski ; Giżycko
	{{#invoke:Koordynaty\|szablon}}

[wersja nieprzejrzana]

[wersja zweryfikowana]

Aktualna wersja na dzień 08:02, 23 kwi 2024

Giżycko (niem. Lötzen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, siedziba gminy Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Ewa Ostrowska.

Ulica Warszawska, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]

Most Obrotowy w Giżycku, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]

Położenie

Miasto położone jest na Pojezierzu Mazurskim, pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin.

Dzieje miejscowości

W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z Prusami, około 1340 roku został wzniesiony przez zakon krzyżacki gród obronny Lötzen. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan nazwana Nową Wsią. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 roku zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie.

Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku zamek Lötzen stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612 roku. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasową nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi Lötzen sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, Elbląga, Braniewa i Królewca, jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia dżumy z lat 1709-1711 zdziesiątkowały ludność i uczyniły Lötzen najuboższym miastem Prus Książęcych.

W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu.

W 1820 roku Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce Rynu, a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano twierdzę im. marszałka von Boyen, powstała sieć dróg i kanałów, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą Marcina Gerssa.

W 1910 roku liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w Lötzen przeszło 16 tysięcy osób.

Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę Lec, potem Łuczany, a w 1946 roku na cześć działacza mazurskiego i pastora Gustawa Gizewiusza nadano miastu nazwę Giżycko.

Ludzie związani z miejscowością

Salomea Herudaj-Myczek (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich
Marcin Giersz, także Gerss (1808-1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański
Bożena Pruszkiewicz (ur. 1957 r.) – urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny
Bolesław Wytrążek (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor Liceum Pedagogicznego w Giżycku

Zabytki

zamek krzyżacki komornicki z pierwszej połowy XIV wieku

Gospodarka

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura

Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej, którego głównym elementem jest głaz narzutowy przywieziony z okolic Wydmin.

Edukacja

Religia

Turystyka

W miejscowości ma swój koniec szlak pieszy Wilkasy - Giżycko.

Media

Giżycki Serwis Informacyjny Gizycko.info

Galeria zdjęć

Twierdza Boyen, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
Zamek w Giżycku, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
Zamek krzyżacki obecnie, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
Giżycko i okolice na mapie z XIX w.
Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Darski Wojciech Marek, Giżycko od środka: przewodnik po mieście, Giżycko 2014.
Darski Wojciech Marek, Wielki błękit: wędrówki po gminie Giżycko, Giżycko 2010.
Giżycko: miasto i ludzie, oprac. Grzegorz Białuński, Giżycko 2012.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, kom. red. Irena Berentowicz, Olsztyn 1983.
Z dziejów Leca (Giżycka): wybór szkiców i źródeł, wstęp i oprac. Grzegorz Białuński, Grzegorz Jasiński, Ryszard Tomkiewicz, przeł. Małgorzata Szymańska-Jasińska, Olsztyn-Giżycko 1998.
Maślij Stefania, Giżycko i okolice: przewodnik, Kętrzyn 2008.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,Giżycko, Olsztyn 1966.
Żur Leon, Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim, Suwałki 2000.
Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Wieś infobox
   |nazwa                 = Giżycko
-  |herb wsi              =
+  |herb wsi              =Herb Giżycka.jpg
-  |flaga wsi             =
+  |flaga wsi             = gizycko fl.jpg
   |herb artykuł          =
   |dopełniacz wsi        = Giżycka
-  |zdjęcie               = Herb Giżycka.jpg
+  |zdjęcie               = gizycko1.jpg
-  |opis zdjęcia          = Herb Giżycka  [http://www.gizycko.pl/herb-i-flaga.html] [dostęp: 15.09.2013]
+  |opis zdjęcia          = Zamek w Giżycku.<br>Fot. Mirosław Garniec
   |rodzaj miejscowości   =
   |województwo           = warmińsko-mazurskie
@@ Linia 29: / Linia 29: @@
   |www                   =
 }}
-''' Giżycko''' (niem. ''Lötzen'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat giżycki|powiecie giżyckim]], w [[Gmina Giżycko|gminie Giżycko]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miasto jest siedzibą gminy. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje..
+''' Giżycko''' (niem. ''Lötzen'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat giżycki|powiecie giżyckim]], siedziba gminy Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Ewa Ostrowska.
 <br/><br/>
-{{Galeria|Nazwa= Giżycko |wielkość=290|pozycja=right
+[[Plik: Ulica Warszawska.jpg|thumb|right|290px|Ulica Warszawska, źródło: [http://www.gizycko.pl/ul-warszawska.html gizycko.pl] [15.09.2013]]]
-|Plik: Ulica Warszawska.jpg|Ulica Warszawska, źródło: [http://www.gizycko.pl/ul-warszawska.html] [15.09.2013]
+[[Plik: Most Obrotowy.jpg|thumb|right|290px|Most Obrotowy w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/most-obrotowy-i-zamek-krzyzacki.html gizycko.pl] [15.09.2013]]]
-|Plik: Most Obrotowy.jpg|Most Obrotowy w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/most-obrotowy-i-zamek-krzyzacki.html] [15.09.2013]
-|Plik:Twierdza Boyen.jpg|Twierdza Boyen, źródło: [http://www.gizycko.pl/twierdza-boyen-w-gizycku-6864.html] [15.09.2013]
-|Plik:Zamek.jpg|Zamek w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html]  [15.09.2013]
-|Plik:Zamek obecnie.jpg|Zamek krzyżacki obecnie, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html]  [15.09.2013]
-}}
 == Położenie ==
-Miasto położone jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kisajno|Kisjano]] i [[Jezioro Niegocin|Niegocin]]. Giżycko leży w odległości ... km od [[Olsztyn|Olsztyna]].
+Miasto położone jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], pomiędzy jeziorami [[Jezioro Kisajno|Kisajno]] i [[Jezioro Niegocin|Niegocin]].
 <br/>
 == Dzieje miejscowości ==
-<br/>
+W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z [[Prusowie|Prusami]], około 1340 roku został wzniesiony przez [[Zakon krzyżacki|zakon krzyżacki]] gród obronny ''Lötzen''. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan nazwana ''Nową Wsią''. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 roku zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie.
+Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku zamek ''Lötzen'' stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612 roku. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasową nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi ''Lötzen'' sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, [[Elbląg|Elbląga]], [[Braniewo|Braniewa]] i [[Królewiec|Królewca]], jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia [[Epidemia dżumy 1709-1711|dżumy z lat 1709-1711]] zdziesiątkowały ludność i uczyniły ''Lötzen'' najuboższym miastem Prus Książęcych.
+W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu.
+W 1820 roku Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce [[Ryn|Rynu]], a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano [[Twierdza Boyen|twierdzę im. marszałka von Boyen]], powstała sieć dróg i kanałów, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą [[Marcin Giersz|Marcina Gerssa]].
+W 1910 roku liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w ''Lötzen'' przeszło 16 tysięcy osób.
+Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę ''Lec'', potem ''Łuczany'', a w 1946 roku na cześć działacza mazurskiego i pastora [[Gustaw Gizewiusz|Gustawa Gizewiusza]] nadano miastu nazwę Giżycko.
 == Ludzie związani z miejscowością ==
-*[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich.
+*[[Salomea Herudaj-Myczek]] (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich
-*[[Marcin Giersz]], także Gerss (1808-1895) - mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański.
+*[[Marcin Giersz]], także Gerss (1808-1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański
-*[[Bożena Pruszkiewicz]] (ur. 1957 r.) - urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny.
+*[[Bożena Pruszkiewicz]] (ur. 1957 r.) – urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny
-*[[Bolesław Wytrążek]] (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor [[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Giżycku|Liceum Pedagogicznego w Giżycku]].
+*[[Bolesław Wytrążek]] (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor [[Państwowe Liceum Pedagogiczne w Giżycku|Liceum Pedagogicznego w Giżycku]]
-<br/>
 == Zabytki ==
-*[[lkwim:Zamek w Giżycku| Zamek krzyżacki komornicki]] z pierwszej połowy XIV wieku.
+*[[lkwim:Zamek w Giżycku| zamek krzyżacki komornicki]] z pierwszej połowy XIV wieku
-<br/>
 == Gospodarka ==
-W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]], wymagających strategicznej interwencji.
+W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] wymagających strategicznej interwencji.
 <br/>
 == Kultura ==
-*[[Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej w Giżycku|Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej]], którego głównym elementem jest [[Głaz narzutowy w Giżycku|głaz narzutowy]], przywieziony z okolic [[Wydminy|Wydmin]].
+*[[Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej w Giżycku|Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej]], którego głównym elementem jest [[Głaz narzutowy w Giżycku|głaz narzutowy]] przywieziony z okolic [[Wydminy|Wydmin]].
-<br/>
 ==Edukacja==
 *[[Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II Giżycku| Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II]]
@@ Linia 64: / Linia 69: @@
 *[[Giżycki Uniwersytet Trzeciego Wieku|Uniwersytet Trzeciego Wieku]]
 *[[Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Giżycku|Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia]]
-<br/>
 ==Religia==
 *[[Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza w Giżycku|Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza]]
+*[[Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela w Giżycku|Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela ]]
+*[[Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika w Giżycku|Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika]]
+*[[Parafia pw. św. Anny w Giżycku|Parafia pw. św. Anny]]
+*[[Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika w Giżycku|Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika]]
+*[[Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego w Giżycku|Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego]]
+*[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Giżycku|Parafia Ewangelicko-Augsburska]]
+*[[Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej w Giżycku|Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej]]
 *[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Giżycku|Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów]]
-<br/>
 == Turystyka ==
-W miejscowości ma swój koniec [[Szlak pieszy Wilkasy - Giżycko]].
+W miejscowości ma swój koniec [[szlak pieszy Wilkasy - Giżycko]].
-<br/>
+==Media==
+[https://www.gizycko.info/ Giżycki Serwis Informacyjny Gizycko.info]
+==Galeria zdjęć==
+<gallery mode=packed widths=250px heights=250px class="left">
+Plik:Twierdza Boyen.jpg|<center>Twierdza Boyen, źródło: [http://www.gizycko.pl/twierdza-boyen-w-gizycku-6864.html gizycko.pl] [15.09.2013]
+Plik:Zamek.jpg|<center>Zamek w Giżycku, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html gizycko.pl]  [15.09.2013]
+Plik:Zamek obecnie.jpg|<center>Zamek krzyżacki obecnie, źródło: [http://www.gizycko.pl/zamek-krzyzacki.html gizycko.pl]  [15.09.2013]
+Plik:gizycko kdp.jpg|<center>Giżycko i okolice na mapie z XIX w. <br>Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.
+</gallery>
+==Multimedia==
+{{#ev:youtube|PAXxfebv4Fk|500|left|Film udostępniony w ramach projektu [http://rkf.warmia.mazury.pl/ Regionalna Kronika Filmowa]}}
 == Bibliografia ==
 Białuński Grzegorz, ''Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.<br/>
@@ Linia 82: / Linia 106: @@
 Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,''Giżycko'', Olsztyn 1966.<br/>
 Żur Leon, ''Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim'', Suwałki 2000.<br/>
-[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf| Ludność. Stan i struktura] [24.11.2014]
+[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_30-06-2013.pdf ''Ludność. Stan i struktura''] [24.11.2014]
 <br/>
-== Zobacz też ==
-[http://www.gizycko.pl/ gizycko.pl] [22.10.2014]
-<br/>
-[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Gmina Giżycko (miejska)]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: Kultura]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zamki krzyżackie]] [[Kategoria: Kościoły]] [[Kategoria: Twierdze]]
+[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: Powiat giżycki]] [[Kategoria: Giżycko]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: 1601-1700]]