Słobity: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Ludzie związani z miejscowością) |
|||
| (Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
|zdjęcie = Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.jpg | |zdjęcie = Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem | + | |opis zdjęcia = Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/palacz.html www.slobity.com.pl] |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 535 (łącznie z | + | |liczba ludności = 535 (łącznie z Karpówkiem) |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 22: | Linia 22: | ||
|mapa wsi = | |mapa wsi = | ||
|kod mapy = PL-WN | |kod mapy = PL-WN | ||
| − | |stopniN = | + | |stopniN = 54 |minutN = 08 |sekundN = 26 |
| − | |stopniE = | + | |stopniE = 19 |minutE = 47 |sekundE = 31 |
|commons = | |commons = | ||
|wikipodróże = | |wikipodróże = | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Słobity ''' (niem. ''Schlobitten'') – | + | ''' Słobity ''' (niem. ''Schlobitten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[Wilczęta (gmina wiejska)|gminie Wilczęta]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. |
| − | |||
Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z [[Karpówek|Karpówkiem]]). | Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z [[Karpówek|Karpówkiem]]). | ||
| − | + | <br/><br/> | |
| − | <br/> | + | [[File: Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.jpg|thumb|right|290px|Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/stacja.html www.slobity.com.pl]]] |
| − | + | [[File: Neogotycki kościół w Słobitach.jpg|thumb|right|290px|Neogotycki kościół w Słobitach.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/kosciolc.html www.slobity.com.pl]]] | |
| + | [[File: Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.jpg|thumb|right|290px|Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/palact.html www.slobity.com.pl] | ||
| + | ]] | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 8 km na południowy zachód od [[Wilczęta|Wilcząt]], w pobliżu granicy z [[powiat elbląski|powiatem elbląskim]]. | + | Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 8 km na południowy zachód od [[Wilczęta|Wilcząt]], w pobliżu granicy z [[powiat elbląski|powiatem elbląskim]], nad rzeką [[Rzeka Gardyna|Gardyną]]. |
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Słobity | + | W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom; główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w [[Morąg|Morągu]]. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował również pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci: Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar, okoliczności zniszczenia kościoła nie są jednak bliżej znane. W latach 1656–1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię. |
| − | |||
| − | + | Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621–1624 przez wnuka Piotra zu Dohny, Abrahama, który zdobył staranne wykształcenie humanistyczne. Utrzymywał kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej. | |
| − | + | Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661–1728) – szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, w którym monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718–1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne. | |
| + | Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu zu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił, tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń, podobnie jak sprawa rzekomych skarbów ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach obecnie zalanych wodą. | ||
| − | + | W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu II wojny światowej na obszarze Słobit założono PGR, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu. | |
| − | + | <br/> | |
| − | + | == Religia == | |
| − | + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach|parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | W wyniku | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
*[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach|Szkoła Podstawowa w Słobitach]] | *[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach|Szkoła Podstawowa w Słobitach]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Ludzie związani z miejscowością== | ==Ludzie związani z miejscowością== | ||
| − | *[[Aleksander zu Dohna]] | + | *[[Aleksander zu Dohna]] (1899–1997) – spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice. |
| − | *[[Jean Baptiste Bernadotte]] ( | + | *[[Jean Baptiste Bernadotte]] (1763–1844) – marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach (oddziały francuskiej umieszczono we wzniesionych specjalnie barakach). |
| − | *[[Wilhelm II Hohenzollern]] ( | + | *[[Wilhelm II Hohenzollern]] (1859–1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny, ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do [[Królewiec|Królewca]]. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych w 1910 roku, kiedy to nocował w posiadłości. |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[ | + | *[[kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach]] wzniesiony w latach 1863–1865. |
| − | * | + | W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burgraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią [[Parafia pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach| parafii w Młynarach]]. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego. |
| − | * | + | *cmentarz przykościelny |
| − | *[[lkwim: Pałac w Słobitach| | + | Od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia. |
| − | + | *barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia | |
| − | + | *pozostałości parku pałacowego | |
| + | *[[lkwim: Pałac w Słobitach|ruiny pałacu]] wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | ''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.<br/> | |
| − | + | [http://cm1.abcatalog.net/center/cm/cm_cm.php?v3156=1609422811&v8312=lehmanns.de&flash=1&v7376=9783800330157| Vogelsang Ernst, ''Das Oberland in 144 Bildern''] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | ''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/> | |
| − | + | [http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?dz=4&id=32602| ugwilczeta.bip.doc.pl, Plan odnowy miejscowości Słobity] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | [http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?wiad=73373| ugwilczeta.bip.doc.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta] [05.05.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.wilczeta.bil-wm.pl/index.php| wilczeta.bil-wm] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=776:slobity-schlobitten-wazne-miejsce-na-mapie-prus-wschodnich&catid=107:to-warto-zobaczyc&Itemid=259| Dom Warmiński] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | [http://slobity.com.pl/| Słobity] [05.06.2014]<br/> | |
| − | + | [http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,s%C5%82obity.html| Polska Niezwykła] [data dostępu: 5.06.2014]<br/> | |
| − | + | Lech Słodownik, ''Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty'', [http://www.glospasleka.pl/index.php?id=news&idd=16469|"Głos Pasłęka" ] [05.06.2014] | |
| − | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat braniewski]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat braniewski]] [[Kategoria: Wilczęta (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1501-1600]] |
Aktualna wersja na dzień 11:44, 9 mar 2015
| Słobity | |
| | |
 Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.
Źródło: www.slobity.com.pl | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | braniewski |
| Gmina | Wilczęta |
| Liczba ludności (2010) | 535 (łącznie z Karpówkiem) |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Słobity | |
| Położenie na mapie Polski  Słobity | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Słobity (niem. Schlobitten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Wilczęta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z Karpówkiem).
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 8 km na południowy zachód od Wilcząt, w pobliżu granicy z powiatem elbląskim, nad rzeką Gardyną.
Dzieje miejscowości
W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od zakonu krzyżackiego. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom; główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w Morągu. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował również pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci: Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar, okoliczności zniszczenia kościoła nie są jednak bliżej znane. W latach 1656–1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię.
Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621–1624 przez wnuka Piotra zu Dohny, Abrahama, który zdobył staranne wykształcenie humanistyczne. Utrzymywał kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej.
Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661–1728) – szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, w którym monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718–1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne.
Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu zu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił, tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń, podobnie jak sprawa rzekomych skarbów ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach obecnie zalanych wodą.
W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu II wojny światowej na obszarze Słobit założono PGR, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego.
Edukacja
Ludzie związani z miejscowością
- Aleksander zu Dohna (1899–1997) – spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
- Jean Baptiste Bernadotte (1763–1844) – marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach (oddziały francuskiej umieszczono we wzniesionych specjalnie barakach).
- Wilhelm II Hohenzollern (1859–1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny, ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do Królewca. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych w 1910 roku, kiedy to nocował w posiadłości.
Zabytki
- kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach wzniesiony w latach 1863–1865.
W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burgraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią parafii w Młynarach. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego.
- cmentarz przykościelny
Od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.
- barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia
- pozostałości parku pałacowego
- ruiny pałacu wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku
Bibliografia
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Vogelsang Ernst, Das Oberland in 144 Bildern [05.06.2014]
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
ugwilczeta.bip.doc.pl, Plan odnowy miejscowości Słobity [05.06.2014]
ugwilczeta.bip.doc.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta [05.05.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.06.2014]
wilczeta.bil-wm [05.06.2014]
Dom Warmiński [05.06.2014]
Słobity [05.06.2014]
Polska Niezwykła [data dostępu: 5.06.2014]
Lech Słodownik, Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty, "Głos Pasłęka" [05.06.2014]
