Zastawno

Zastawno
Zastawno. Źródło: Wikimapia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	elbląski
Gmina	Młynary
Liczba ludności (2010)	162
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zastawno
Położenie na mapie Polski Zastawno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zastawno (niem. Schönberg, w latach 1945–1948 Podgórze Wielkie) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Młynary. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku liczyła 162 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Beata Kmito.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, nad strumykiem - dopływem Baudy, 6 km na zachód od Młynar; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 509 na odcinku Młynary - Elbląg.

Dzieje miejscowości

Wieś otrzymała przywilej lokacyjny 18 października 1316 roku, gdy niejaki Mikołaj otrzymał od komtura elbląskiego i wielkiego szpitalnika Zakonu Friedricha von Wildenberga karczmę w zamian za roczny czynsz w wysokości dwóch grzywien i czterech kur. Wieś została zniszczona podczas wojny trzynastoletniej w odwecie za deklarację wierności królowi polskiemu. W 1455 roku Jan Bażyński oddał ją w zastaw miastu Elbląg w zamian za pożyczkę przeznaczoną na wydatki wojenne. Ponownie Zastawno poniosło duże straty podczas ostatniej wojny polsko–krzyżackiej; spłonął m.in. tutejszy kościół. W 1531 roku wieś obejmowała 44 łany. Kilka lat później, w 1539 roku książę Albrecht Hohenzollern podzielił ów areał między niejakich: Mikołaja Selandta, Hermana Sachsena oraz cztery inne osoby na prawie chełmińskim w celu zasiedlenia wsi. Zagospodarowywanie postępowało powoli i w 1562 roku książę przekazał Zastawno Jakubowi Preussowi, naczelnikowi urzędu komorniczego w Pasłęku. Na przełomie XVI i XVII wieku była to książęca wieś czynszowa, w której ziemię uprawiało 11 chłopów.

Kościół w Zastawnie wzniesiony został w latach 1866–1879; w drugiej połowie XX wieku został przejęty przez parafię rzymskokatolicką w Młynarach jako kościół filialny.

Przed II wojną światową we wsi funkcjonowały dwie mleczarnie; była tu również mała remiza strażacka. Większość mieszkańców uciekła przed frontem w kierunku Elbląga w styczniu 1945 roku, a pierwsi Polacy przybyli tu jesienią i zimą tego samego roku.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. - 307 osób

• 1875 r. - 384 osoby

• 1925 r. - 317 osób

Kultura

We wsi działa Biblioteka Publiczna, będąca filią Biblioteki Publicznej w Młynarach.

Zabytki

• kościół neogotycki z drugiej połowy XIX wieku, ze smukłą wieżą i surowym wyposażeniem wnętrza
• pomnik poświęcony mieszkańcom poległym podczas I wojny światowej, zrekonstruowany w latach 90. XX wieku

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Strona Gminy Młynary [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]