Wiadukty w Puszczy Rominckiej

Zabytki techniki
typ obiektu:	wiadukt
datacja:	pocz. XX w.
powiat:	gołdapski
gmina:	Dubeninki, Gołdap
miejscowość:	Jurkiszki, Kiepojcie, Stańczyki

Akwedukty Puszczy Rominckiej

Położenie

Wiadukty w Jurkiszkach. © Stanisław Kuprjaniuk

Wiadukty w Kiepojciach II. © Stanisław Kuprjaniuk

Północne krańce Mazur, zwane także Mazurami Garbatymi, należą do najrzadziej odwiedzanych zakątków kraju. Malownicze wzgórza z porośniętymi świerkami zboczami, wijące się w dolinach rzeki i czyste jeziora tworzą idylliczny krajobraz. W ten krajobraz na skraju Puszczy Rominckiej wtopiona jest nieczynna linia kolejowa Gołdap - Żytkiejmy o długości 31 km, która była fragmentem budowanej w latach 1917-1918 strategicznej magistrali wojskowej prowadzącej z: Chojnic przez Czersk, Smętowo, Kwidzyn, Prabuty, Morąg, Ornetę, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce, Korsze, Kętrzyn, Węgorzewo, Gołdap, Pobłędzie, Kalwarię, Olitę i dalej do Wilna. Wspomniany fragment nacechowany jest rozwiązaniami architektonicznymi wiaduktów kolejowych, których nie spotka się jednak w innych miejscach. Projekt wiaduktów, zwanych również „akweduktami północy”, wykonali prawdopodobnie w 1905 roku architekci włoscy, a zbudowane zostały z cegły i betonu w stylu włoskich akweduktów.

Opis

Wiadukty w Stańczykach. © Stanisław Kuprjaniuk

Najbardziej znane są dwa bliźniacze wiadukty kolejowe w miejscowości Stańczyki. Najpierw w latach 1912-1914 powstała konstrukcja północna, natomiast południowa w latach 1923-1926. Wzniesione wiadukty, o konstrukcji żelbetowej i pięciu przęsłach z łukami o długości 15 m każdy, spinały brzegi głębokiego jaru rzeki Błędzianki. Długość mostów wynosi 182 m, a maksymalna wysokość od lustra wody do szczytu balustrady 42 m. Tory znajdowały się tylko na jednym z wiaduktów, podczas gdy most południowy pełnił rolę tarasu widokowego, a jednocześnie zapasowego, na wypadek zbombardowania północnego. Bardzo ciekawe, a mniej znane na tej linii kolejowej, są wiadukty w Kiepojciach nad rzeką Bludzią i w Jurkiszkach nad rzeką Jarką, niekiedy zaznaczane na mapie jako mosty w Botkunach.

Wiadukt w Kiepojciach I. © Stanisław Kuprjaniuk

Na północ od miejscowości Kiepojcie powstał tylko jeden wiadukt kolejowy, gdyż prace nad zalewaniem podstaw drugiego wiaduktu nad lokalną drogą zostały przerwane w wyniku wojny. Kilkaset metrów na zachód w stronę Gołdapi znajdują się dwa bliźniacze mosty kolejowe spinające brzegi rzeki Błudzi. Wiadukty są bardzo podobne do tych w Stańczykach i zwane są czasem „małymi Stańczykami”. Most północny powstał przed wybuchem I wojny światowej, południowy powstał w 1918 roku, ale z powodu zbliżającego się końca wojny nie zdążono zbudować prowadzących do niego nasypów. Najmniejszą i najtrudniejszą do znalezienia jest para mostów w Botkunach nad rzeką Jarką. Znajdują się one parę kilometrów na wschód od Gołdapi i są ukryte w dość gęstym lesie. Wysokie na 25 metrów mosty w swojej konstrukcji powielają wypracowane wzorce.

Ciekawostki

Mosty w Stańczykach są od 2003 roku własnością prywatną, a ich właściciel zobowiązał się do ich konserwacji.

Wszystkie mosty są obecnie w pełni dostępne (te w Stańczykach za opłatą), ale przy ich zwiedzaniu należy zachować ostrożność ze względu na nienajlepszy stan techniczny.

Wzdłuż torów nieczynnej linii kolejowej prowadzi nieformalny tzw. Szlak Połamanych Semaforów. Ma on około 30 km długości. Na trasie zachowały się stacje kolejowe w Botkunach, Dubeninkach, Błąkałach, Pobłędziu i Żytkiejmach. Swą architekturą nawiązują do typowych pruskich dworców budowanych z czerwonej cegły lub do reprezentacyjnych dworków wiejskich.

Bibliografia

Bałdowski Jan, Przewodnik. Warmia, Mazury, Suwalszczyzna, Warszawa 1997.

Siemiński Stanisław, Mazury Północne. Przewodnik ilustrowany, Kętrzyn 2002.

Zduniak Jan, Zduniak Agnieszka, Reisefuehrer Masuren und Umgebung, Kętrzyn 2006.