Brzoza niska

Brzoza niska
Betula humilis
Schrank
Brzoza niska - pokrój [2]
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	bukowce
Rodzina	brzozowate
Rodzaj	brzoza
Gatunek	arnika górska
Synonimy

Brzoza niska (Betula humilis Schrank) – gatunek niewielkiego krzewu z rodziny brzozowatych (Betulaceae).

Morfologia

Betula humilis to niski i silnie rozgałęziony krzew osiągający wysokość do 2 m. Młode pędy są gęsto pokryte białymi brodawkami, o końcach czasami nieco owłosionych. Pędy skrócone drobne. Kora wszystkich pędów jest ciemnoszara. Liście są eliptyczne lub jajowate, o szerokości większej od długości, na szczycie tępe lub nieco zaostrzone, krótkoogonkowe (2–5 mm). Blaszka liściowa o długości 4–6 cm i szerokości 0,5–2,5 cm, nierównomiernie ząbkowana z 4–6 parami nerwów bocznych. Liście są obu stron jasnozielone. Pączki okryte łuskami, klapa środkowej łuski jest dłuższa od pozostałych i owłosiona.

Kwiaty zebrane w wiotkie i zwisające kotki, oddzielnie męskie i żeńskie. Brzoza niska jest rośliną jednopienną – na jednej roślinie występują zarówno kotki męski, jak i żeńskie. Kotki męskie o długości do 20 mm występują już w jesieni, są wówczas drobne i sterczące. Mniejsze kotki żeńskie mają długość 8–15 mm. Kwitnie od kwietnia do maja, jest wiatropylna. Owocem jest orzeszek ze skrzydełkami o długości połowy jego szerokości lub krótszymi.

Rozmieszczenie i ekologia

Brzoza niska to gatunek borealny. Występuje w Europie i Azji; w Polsce przebiega południowa granica jej zasięgu. Jest to roślina rzadka w naszym kraju, znana z rozproszonych stanowisk na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim, Podlasiu i Lubelszczyźnie. Rzadziej jest spotykana w Wielkopolsce i na Białostocczyźnie.

Brzoza niska rośnie na torfowiskach niskich, podmokłych łąkach i w zaroślach wierzb. Jest światłolubna, wyższe drzewa i krzewy z łatwością ją zagłuszają. Jest reliktem polodowcowym, który przywędrował na te tereny pod koniec epoki lodowcowej.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W skali kraju jest to gatunek narażony na wymarcie (kategoria "V" na Czerwonej Liście).

Ciekawostki

Najbogatsze nagromadzenie stanowisk brzozy niskiej na obszarze całego kraju występuje na Warmii i Mazurach. Gatunek ten znany jest tu z około 50 stanowisk skupionych w większości w regionie Wielkich Jezior Mazurskich. Populacje brzozy niskiej chronione są m.in. w następujących rezerwatach: Cielętnik, Jeziorko koło Drozdowa, Sołtysek i Zabrodzie.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Brzoza niska [19.04.2014]
jezioro.com.pl [19.04.2014]

Bibliografia

Polakowski Benon, Świat roślinny Warmii i Mazur, Olsztyn 1971.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.