Katolicka Szkoła Polska w Worytach

Katolicka Szkoła Polska w Worytach
Budynek i tablica pamiątkowa na budynku byłej szkoły polskiej w Worytach źródło: Woryty [17.03.2014]
Data założenia:	24.02.1930
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Woryty

Katolicka Szkoła Polska w Worytach – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 roku i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Wiktor Bina.

Historia

... W Worytach szkoła została otwarta 24 II 1930 r. i mieściła się w budynku wykupionym przez Towarzystwo Szkolne. Na lekcje przychodziło 24 uczniów. Początkowo zajęcia prowadził Wiktor Bina, a potem zastąpił go Franciszek Piotrowski.

Powstanie szkoły - wpis w kronice

Woryty, dnia 24 II 1930 r

Dziś o godz. 8 rano nastąpiło uroczyste otwarcie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach. Wobec zgromadzonej dziatwy i jej nauczyciela, p. Biny, w pięknie udekorowanej sali szkolnej aktu otwarcia dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, p. Franciszek Bartsch (Barcz) w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego.

Ubikację* szkolną wynajęto w domu p. Jana Samulowskiego. Kierownictwo szkoły powierzył Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech p. Wiktorowi Binie. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. *Jak wyjaśnił Franciszek Piotrowski w domu Jana Samulowskiego wynajęto także lokal szkolny (co w zapiskach) pominięto. Jan i Józef Samulowscy, mieszkańcy Woryt, działacze Związku Polaków.

Ostatnie wpisy w kronice

Woryty, dnia 24 III 1939 r.

Zakończenie roku szkolnegoDziś nastąpilo zakończenie roku szkolnego 1938/39. Ze szkoły zwolniono podopełnieniu obowiązków uczęszczania do szkoły uczenicę Klarę Weinert i Marię Gusday.Liczba dzieci wynosi po zwolnieniu wymienionych 8. WizytacjaW ostatnim dniu roku szkolnego 1938/39 wizytował tutejszą szkołę p. radcaszkolny Grabiński z Olsztyna.

Cele i zadania

...Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929r.

Zasadniczym celem szkoły polskiej w Nowej Kaletce, określonym przez jej pierwszego nauczyciela, było wychowanie pokolenia na dobrych synów Boga i społeczeństwa.

Kadra pedagogiczna

...Początkowo zajęcia prowadził Wiktor Bina, a potem zastąpił go Franciszek Piotrowski.

Osiągnięcia

W szkole w Worytach trzykrotnie odbywały się kwartalne konferencje regionalne dla nauczycieli szkół polskich. Stanowiły one formę dokształcania. Konferencje składały się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na pierwszej konferencji w Worytach, która miała miejsce 05.12.1932 r., lekcję pokazową prowadził nauczyciel Wiktor Bina. Lekcje dotyczyły przedmiotów religia i geografia. Na drugiej konferencji (05.12.1936 r.) lekcję pokazową z przedmiotu śpiew przeprowadził nauczyciel Jan Maza. Natomiast na ostatniej konferencji nauczycieli szkół polskich, która odbywała się 11.02.1939 r. w Worytach nauczyciel Franciszek Piotrowski omówił plan gospodarczy.

Uczniowie/Absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Worytach uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1930 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1930 - 14 osób
• 1931 - 12 osoby
• 1932 - 17 osoby
• 1933 - 21 osób
• 1934 - 16 osoby
• 1935 - 18 osób
• 1936 - 17 osób
• 1937 - 16 osób
• 1938 - 12 osób
• 1939 - 5 osób

Absolwentami Szkoły Polskiej w Worytach byli m.in.

Ciekawostki

...

Budynek szkoły polskiej w Woryty Worytach. Murowany z cegły, parterowy, z dachem dwuspadowym, krytym dachówką. W latach 1930-1939 mieściła się tu szkoła polska, ośrodek polskości na Warmii. Na budynku umieszczono tablicę pamiątkową.

W latach 1929-1939 mieściło się tu także polskie przedszkole, które z istniejącą obok szkołą tworzyło ośrodek polskości na Warmii.

Obecnie dom mieszkalny nr 11 w Worytach.

Bibliografia

... Kronika Katolickiej Szkoły Polskiej w Nowej Kaletce. Przygotowali do druku: Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1979, nr 1.

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii 1929-1939, .....

Woryty [17.03.2014]

Gmina Gietrzwałd

}}

Historia

Początki szkoły polskiej w Nowej Kaletce sięgają 9 czerwca 1923 roku, kiedy to dzięki  Towarzystwu Szkolnemu na Warmię, udało się zebrać wnioski od rodziców dla 60 dzieci. Petycje dotyczyły zgody na wprowadzenie lekcji religii po polsku i nauki języka polskiego. Niestety władze niemieckie przesuwały termin uruchomienia lekcji w języku polskim. W Nowej Kaletce zorganizowane je dopiero w 1927 roku dla 15 dzieci, przy 64 zgłoszonych. W następnym roku zlikwidowano lekcje języka polskiego w Nowej Kaletce, powołując je w zamian w Gietrzwałdzie. 

Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach odbyło się 10 kwietnia 1929 r. Otwarcia szkoły dokonał pierwszy nauczyciel i zarazem jej kierownik  Edward Turowski. Na rozpoczęcie przybyło ok. 41 uczniów, rodzice dzieci z polskiej ochronki, sołtys Kuhn. W 1930 r. murowany budynek szkoły wybudowany w podobnym stylu do wszystkich pruskich szkół, przetrwał w prawie nienaruszonym stanie wielki pożar. Niemcy wykorzystali te zdarzenie i zamknęli na pewien czas szkołę pod pretekstem urządzenia schroniska ofiarom pożaru. Szkoła pod wpływem nieprzychylnej polityki władz niemieckich działała do 25 sierpnia 1939 r. Tego dnia aresztowano ostatniego jej kierownika i nauczyciela Józefa Grotha wraz z małżonką Otylią Teszner-Grothową.

dopisać o harcerstwie, dniach dziecka, dniach sportu, koloniach letnich

Kadra pedagogiczna

Nazwiska nauczycieli, którzy pracowali w polskiej szkole w Nowej Kaletce zostały zapisane na tablicy pamiątkowej. Napis brzmi: „W tym domu w latach 1929 – 1939 mieściła się polska szkoła. Pomimo terroru i prześladowań, nie szczędząc swych sił uczyli w niej ugruntowując polskość: Edward Turowski, Tomasz Setny, Seweryn Piątek, Ryszard Knosała, Paweł Trzciński, Józef Groth”. Tablica znajduje się na domu nr 26 w Nowej Kaletce.

Ciekawostki

Po II wojnie w budynku szkoły polskiej Nowej Kaletce uruchomiono szkołę podstawową. W latach 1956 - 1958 szkole podstawowej nadano imię Józefa Grotha, ostatniego nauczyciela szkoły polskiej. W 1979 r. z okazji jubileuszu 50-lecia powstania szkół polskich w okresie międzywojennym w Szkole Podstawowej w Nowej Kaletce otwarto izbę pamięci. W 1999 r. zamknięto szkołę podstawową. Obecnie budynek byłej szkoły polskiej w Nowej Kaletce stanowi siedzibę Towarzystwa Przyjaciół Gimu oraz świetlicę dla dzieci i młodzieży.