Katolicka Szkoła Polska w Worytach

Katolicka Szkoła Polska w Worytach
Budynek i tablica pamiątkowa na budynku byłej szkoły polskiej w Worytach źródło: Woryty [17.03.2014]
Data założenia:	24.02.1930
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Woryty

Katolicka Szkoła Polska w Worytach – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 roku i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był nauczyciel Wiktor Bina.

Historia

... W Worytach szkoła została otwarta 24 II 1930 r. i mieściła się w budynku wykupionym przez Towarzystwo Szkolne. Na lekcje przychodziło 24 uczniów. Początkowo zajęcia prowadził Wiktor Bina, a potem zastąpił go Franciszek Piotrowski.

Powstanie szkoły - wpis w kronice

Woryty, dnia 24 II 1930 r

Dziś o godz. 8 rano nastąpiło uroczyste otwarcie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach. Wobec zgromadzonej dziatwy i jej nauczyciela, p. Biny, w pięknie udekorowanej sali szkolnej aktu otwarcia dokonał kierownik Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię, p. Franciszek Bartsch (Barcz) w towarzystwie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków w Niemczech, p. Kierczyńskiego oraz kierownika "Rolnika" w Olsztynie, p. Nikielowskiego.

Ubikację* szkolną wynajęto w domu p. Jana Samulowskiego. Kierownictwo szkoły powierzył Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech p. Wiktorowi Binie. Do nowo otwartej szkoły polskiej zapisano 11 uczniów: Edmunda, Józefa i Marię Weinertów, Antoninę Flamównę, Edwarda Behrendta, Pawła i Brunona Mellerów, Pawła Riemera, Agatę i Jerzego Karwackich oraz Antoniego Kuhna. *Jak wyjaśnił Franciszek Piotrowski w domu Jana Samulowskiego wynajęto także lokal szkolny (co w zapiskach) pominięto. Jan i Józef Samulowscy, mieszkańcy Woryt, działacze Związku Polaków.

Wyjazd dzieci na kolonie letnie do Polski Woryty, dnia 15 VII 1930 r.

Dnia 15 lipca br. wyjechało pięcioro dzieci tutejszej szkoły polskiej na kolonie letnie do Polski pod opieką pp. nauczycieli Chabowskiego z Gietrzwałdu, Nieboraka z Leszna, Hedrycha z Chabrowa i Gransickiego * z Plusk.

Pierwszy obchód gwiazdkowy Woryty dnia 20 XII 1930

Dziś o godz. 17 odbył się w tutejszej szkole pierwszy obchód gwiazdkowy z następującym programem: 1) Słowo wstępne - nauczyciel Bina 2) Pieśń "Zdrowaś bądź Maria" 3) Deklamacja "Kolęda" 4) Deklamacja "Aniołki" 5) Kolęda "Wśrod nocnej ciszy" 6) Deklamacja "W Betlejem w małej stajence" 7) Deklamacja "W stajence" 8) Kolęda "Dzisiaj w Betlejem" 9) Deklamacja "Dokoła szopki" 10)Deklamacja "Rodzina przy żłóbku Jezusowym" 11)Pieść "Ojcze z niebios" 12)Deklamacja "Późna godzina" 13)Deklamacja "Boze Narodzenie" 14)Kolęda "W złobie leży" 15)Przemówienie kierownika Dzielnicy IV Związku Polaków p.Kierczyńskiego i łamanie się opłatkiem 16)Jednoaktówka "Gwiazdka w szkole" 17)Deklamacja "Święty Mikołaj" 18)Śpiew "Z Bogiem" 19)Kolęda "Narodził się Jezus Chrystus" 20)Obdarzenie dzieci przez gwiazdora 21)Słowo końcowe - nauczyciel Bina i wspólny śpiew "W złobie leży".

Na obchód gwiazdkowy przybyli p. Chabowscy z Gietrzwałdu, p. Kierczyński z żoną, p. Wanda Pieniężna z Olsztyna oraz rodzice dzieci uczęszczających do szkoły polskiej w komplecie. Gwiazdor obdarzył dzieci bardzo suto, także było ogolne zadowolenie.

Woryty, dnia 21 VIII 1931 r. Wizytacja

Dzisiaj wizytowali tutejszą szkołę radca rejencyjny Bader i radca szkolny dr Pasternak* z Olsztyna.

• Dr Józef Bader, rejencyjny radca szkolny z odziału kościelno-szkolnego

rejencji olsztyńskiej

• Dr Franz Pasternak, powiatowy inspektor szkolny w Olsztynie, zacięty wróg

polskich szkół prywatnych. Pod tym względem dorównywał mu jedynie dr Irmler w Sztumie.

Woryty, dnia 3 IV 1933 r.

Zakaz komunikowania się z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie Rozporządzeniem z dnia 1 kwietnia 1933 r zakazał prezydent rejencji olsztyńskiej wszystkim nauczycielom polskim swego obwodu komunikować się w sprawach szkolnych z Towarzystwem Szkolnym w Olsztynie. Zakaz ten wydano dlatego, że Towarzystwo Szkolne podczas obchodów gwiazdkowych obdarzyło dzieci modlitewnikiem "Bóg i Ojczyzna", który zawiera dokładne dzieje narodu polskiego. Za przekroczenie tego zakazu grozi prezydent nauczycielom odebraniem prawa nauczanie.

Woryty, dnia 14 VIII 1933 r Zmiana nauczyciela

Obowiązki kierownika tutejszej szkoły przejął z dniem dzisiejszym po nauczycielu p. Binie* nauczyciel Franciszek Piotrowski. Panu Binie odebrały władze niemieckie prawo nauczania i pobytu w Niemczech.

Woryty, dnia 20 X 1933 r Likwidacja szkoły polskiej w Gietrzwałdzie

Dnia 16 października br. zlikwidowano ostatecznie szkołę polską w pobliskim Gietrzwałdzie, która pod koniec miała tylko jeszcze jedno dziecko. Nauczyciela p. Chabowskiego, przeniesiono do Stanislewa w powiecie reszelskim. Upadek szkoły polskiej w Gietrzwałdzie to klasyczny przykład niecnej propagandy, niepohamowanych w swej nienawisci do szkół polskich jednostek. Inwentarz szkoły gietrzwałdzkiej przyjęła częściowo nasza szkoła. Wiadomośc o upadku szkoły polskiej w Gietrzwałdzie przyjęła terenowa prasa niemiecka z uczuciem wielkiej radości.

Woryty, dnia 28 XI 1934 r. Badania dzieci

Dziś odbyło się w lokalu ochrony niemieckiej doroczne badanie dzieci naszej szkoły przez lekarza powiatowego dr Mohra z Olsztyna.

Woryty, dnia 27 III 1935 r. Zebranie rodzicielskie

Dziś odbyło się w tutejszej szkole zebranie rodzicielskie, na ktorym omawiano szereg aktualnych spraw, dotyczących polożenia mniejszosci polskiej w Niemczech.

Woryty, dnia 30 XII 1936 r. Zakaz noszenia Rodła *

Rozporządzeniem prezydenta rejencji olsztyńskiej zakazano nauczycielom i dzieciom noszenia Rodła w czasie zajęć szkolnych. Zabroniono także dekorowania sal szkolnych i ochron znakiem Rodła. Za nieprzestrzeganie powyższego zakazu grozi nauczycielowi odebranie prawa nauczanie.

• Rodło - godło Związku Polaków w Niemczech, wyobrażające stylizowany bieg Wisły

z Krakowem jako kolebką kultury i państwowości. Polonia nie mogła używać Białego Orła jako godła, więc na biało-czerwonych sztandarach zastąpiło go Rodło. Znakiem towarzystw śpiewaczych było Rodło z kluczu wiolinowym, ZHP miało Rodło w lilii harcerskiej, a Towarzystwo Młodzieży Rodło w lisciu lipowym. Na II Zjeździe Polaków z Zagranicy w 1934 roku w Warszawie odbyło sie symboliczne zaślubiny sztandarów przez zanurzenie ich w nurtach Wisły.

Ostatnie wpisy w kronice

Woryty, dnia 24 III 1939 r.

Zakończenie roku szkolnegoDziś nastąpilo zakończenie roku szkolnego 1938/39. Ze szkoły zwolniono podopełnieniu obowiązków uczęszczania do szkoły uczenicę Klarę Weinert i Marię Gusday.Liczba dzieci wynosi po zwolnieniu wymienionych 8. WizytacjaW ostatnim dniu roku szkolnego 1938/39 wizytował tutejszą szkołę p. radcaszkolny Grabiński z Olsztyna.

Cele i zadania

...Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929r.

Zasadniczym celem szkoły polskiej w Nowej Kaletce, określonym przez jej pierwszego nauczyciela, było wychowanie pokolenia na dobrych synów Boga i społeczeństwa.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Wiktor Bina
• Franciszek Piotrowski.

Osiągnięcia

W szkole w Worytach trzykrotnie odbywały się kwartalne konferencje regionalne dla nauczycieli szkół polskich. Stanowiły one formę dokształcania. Konferencje składały się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Na pierwszej konferencji w Worytach, która miała miejsce 05.12.1932 r., lekcję pokazową prowadził nauczyciel Wiktor Bina. Lekcje dotyczyły przedmiotów religia i geografia. Na drugiej konferencji (05.12.1936 r.) lekcję pokazową z przedmiotu śpiew przeprowadził nauczyciel Jan Maza. Natomiast na ostatniej konferencji nauczycieli szkół polskich, która odbywała się 11.02.1939 r. w Worytach nauczyciel Franciszek Piotrowski omówił plan gospodarczy.

Uczniowie/Absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Worytach uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. W latach 1930 - 1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1930 - 14 osób
• 1931 - 12 osoby
• 1932 - 17 osoby
• 1933 - 21 osób
• 1934 - 16 osoby
• 1935 - 18 osób
• 1936 - 17 osób
• 1937 - 16 osób
• 1938 - 12 osób
• 1939 - 5 osób

Absolwentami Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach byli m.in.

Ciekawostki

W budynku szkoły polskiej w Worytach w latach 1929-1939 mieściło się także polskie przedszkole. Obie te placówki w okresie międzywojennym tworzyły ośrodek polskości na Warmii. Obecnie budynek ten stanowi dom mieszkalny nr 11 w Worytach.

Bibliografia

Kronika Katolickiej Szkoły Polskiej w Nowej Kaletce. Przygotowali do druku: Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1979, nr 1.

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945-1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii 1929-1939, .....

Woryty [17.03.2014]

Gmina Gietrzwałd [17.03.2014]

}}

Historia

Początki szkoły polskiej w Nowej Kaletce sięgają 9 czerwca 1923 roku, kiedy to dzięki  Towarzystwu Szkolnemu na Warmię, udało się zebrać wnioski od rodziców dla 60 dzieci. Petycje dotyczyły zgody na wprowadzenie lekcji religii po polsku i nauki języka polskiego. Niestety władze niemieckie przesuwały termin uruchomienia lekcji w języku polskim. W Nowej Kaletce zorganizowane je dopiero w 1927 roku dla 15 dzieci, przy 64 zgłoszonych. W następnym roku zlikwidowano lekcje języka polskiego w Nowej Kaletce, powołując je w zamian w Gietrzwałdzie. 

Oficjalne uruchomienie Katolickiej Szkoły Polskiej w Worytach odbyło się 10 kwietnia 1929 r. Otwarcia szkoły dokonał pierwszy nauczyciel i zarazem jej kierownik  Edward Turowski. Na rozpoczęcie przybyło ok. 41 uczniów, rodzice dzieci z polskiej ochronki, sołtys Kuhn. W 1930 r. murowany budynek szkoły wybudowany w podobnym stylu do wszystkich pruskich szkół, przetrwał w prawie nienaruszonym stanie wielki pożar. Niemcy wykorzystali te zdarzenie i zamknęli na pewien czas szkołę pod pretekstem urządzenia schroniska ofiarom pożaru. Szkoła pod wpływem nieprzychylnej polityki władz niemieckich działała do 25 sierpnia 1939 r. Tego dnia aresztowano ostatniego jej kierownika i nauczyciela Józefa Grotha wraz z małżonką Otylią Teszner-Grothową.

dopisać o harcerstwie, dniach dziecka, dniach sportu, koloniach letnich

Kadra pedagogiczna

Nazwiska nauczycieli, którzy pracowali w polskiej szkole w Nowej Kaletce zostały zapisane na tablicy pamiątkowej. Napis brzmi: „W tym domu w latach 1929 – 1939 mieściła się polska szkoła. Pomimo terroru i prześladowań, nie szczędząc swych sił uczyli w niej ugruntowując polskość: Edward Turowski, Tomasz Setny, Seweryn Piątek, Ryszard Knosała, Paweł Trzciński, Józef Groth”. Tablica znajduje się na domu nr 26 w Nowej Kaletce.