Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie

Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie
Świadectwo odejścia Bernharda Kensbocka ze szkoły polskiej w Purdzie, źródło: Szkoła Podstawowa w Purdzie im. T. Pezały [27.03.2014]
Data założenia:	18 grudnia 1930 r.
Poziom szkoły:	podstawowy
Adres:	Purda

Prywatna Katolicka Szkoła Powszechna w Purdzie – prywatna szkoła z polskim językiem wykładowym w byłych Prusach Wschodnich. Powstała w 1930 r. i działała do 1939 r. Pierwszym kierownikiem szkoły był Paweł Jasiek.

Historia

Szkoła polska istniała w Purdzie od 3 do 11 lipca 1920 r. w okresie plebiscytu na Warmii i Mazurach. Uczył w niej Teodor Wojciechowski, nauczyciel z Wielkopolski.

W 1930 r. zorganizowano szkołę polską w Purdzie, która funkcjonowała dziewięć lat. Otwarto ją 18 grudnia 1930 r. Pierwszym kierownikiem został Paweł Jasiek, który uczył początkowo sześcioro dzieci, liczba uczniów wzrosła z czasem do osiemnastu. Jasiek przekształcił klasę szkolną w gabinet przyrodniczo-geograficzny, co zainteresowało i zachwyciło wizytatora dr Franza Pasternacka.

W lipcu 1931 r. Paweł Jasiek opuścił szkołę, bowiem otrzymał nominację na stanowisko zastępcy kierownika Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego na Warmię. Na jego miejsce powołano Mieczysława Oelberga. W 1932 r. Oelberg zorganizował dzieciom polskim w Purdzie zabawę latową, czyli Święto Dziecka.

W marcu 1933 r. zdemolowano izbę szkolną. Policja umorzyła śledztwo z powodu braku dowodów. Oelberg poczuł się zastraszony i prosił o zwolnienie z pracy w Niemczech, jego prośba została spełniona w 1936 r. Funkcję kierownika szkoły przejął Piotr Galusik, który uczył dzieci do maja 1936 r. Z powodu odmowy przyjęcia propozycji pracy w szkole niemieckiej został przez władze niemieckie pozbawiony prawa nauczania w Niemczech. Do szkoły polskiej w Purdzie skierowano Tadeusza Pezałę, nauczyciela, który przybył z Zakrzewa. Pezała objął opiekę nad 13 dzieci w szkole. Zainteresował ich sportem, ćwiczył z nimi pływanie i gry zespołowe. Ożywił też działalność drużyny harcerskiej i Towarzystwa Młodzieży. Sporo uwagi poświęcał czytelnictwu książek i wspólnemu słuchaniu audycji radiowych nadawanych z Polski.

Pezała był członkiem Związku Polaków w Niemczech i Towarzystwa Nauczycieli Polskich oraz amatorskiego teatrzyku kukiełkowego „Bajka", z którym objeżdżał wsie warmińskie i mazurskie, dając przedstawienia. 25 sierpnia 1939 r. Tadeusz Pezała został aresztowany przez gestapo i osadzony przejściowo w więzieniu w Olsztynie, a następnie w Olsztynku, skąd przetransportowano go do obozu w Hohenbruch. Szkoła polska w Purdzie została zamknięta.

Cele i zadania

Szkoła działała na podstawie Ordynacji dotyczącej uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim, która weszła w życie 21 lutego 1929 r.

Kadra pedagogiczna

Kierownikami i jednocześnie nauczycielami szkoły byli:

• Paweł Jasiek
• Mieczysław Oelberg
• Piotr Galusik
• Tadeusz Pezała

Osiągnięcia

9 czerwca 1937 r. w szkole w Purdzie odbyła się kwartalna konferencja regionalna dla nauczycieli szkół polskich. Była to forma dokształcania. Konferencja składała się z lekcji pokazowej, referatu i dyskusji. Tadeusz Pezała wygłosił referat, przeprowadził lekcje oraz omówił plan czteroletni.

Uczniowie i absolwenci

Uczniami polskiej szkoły były dzieci mniejszości polskiej mieszkającej w Prusach Wschodnich. Do szkoły w Purdzie uczęszczały także dzieci z pobliskich wsi. Pochodziły one z następujących rodzin: Karwackich, Kensboków, Orłowskich, Szulców, Wajnertów. W latach 1930–1939 stan liczebny uczniów przedstawiał się następująco:

• 1930 – 6 osób
• 1931 – 19 osób
• 1932 – 17 osób
• 1933 – 17 osób
• 1934 – 12 osób
• 1935 – 14 osób
• 1936 – 13 osób
• 1937 – 10 osób
• 1938 – 7 osób
• 1939 – 7 osób

Dziesięcioro absolwentów Katolickiej Szkoły Polskiej w Purdzie podjęło dalszą naukę w Niemczech lub w Polsce. Był to największy wynik spośród wszystkich absolwentów szkół polskich na Warmii.

Ciekawostki

W Purdzie obchodzono jubileusze m.in. 30, 40 i 80-lecia szkolnictwa polskiego na Warmii, Mazurach i Powiślu. W kwietniu 1979 r. w uroczystościach brał udział m.in. Paweł Jasiek – nauczyciel byłej szkoły polskiej w Purdzie.

Tablica pamiątkowa

W 1956 r. na budynku byłej szkoły polskiej w Purdzie umieszczono pamiątkową tablicę z napisem:

"Tu w latach od 1930 do 1939

Mieściła się polska szkoła

Świadectwo polskości

Ziemi Warmińskiej".

Obecnie w budynku po dawnej szkole polskiej w Purdzie mieści się przedszkole.

Bibliografia

Filipkowski Tadeusz, Oświata na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, Warszawa 1978.

Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919–1939, Olsztyn 1980.

Lewandowska Izabela, Chłosta Jan, Śladami polskich szkół na południowej Warmii w latach 1929–1939. W 80-lecie ich utworzenia, Olsztyn 2010.

Piotrowski Franciszek, Wspomnienia polskiego nauczyciela w Niemczech, wstęp i oprac. Filipkowski Tadeusz, Olsztyn 1996.

Radziszewska Maria, "Święto Dziecka" w polskich szkołach na Warmii (1929–1939), [w:] Dziecko w historii – wątek korczakowski, red. Elwira Jolanta Kryńska, Agnieszka Suplicka, Urszula Wróblewska, Białystok 2013.