Rezerwat Koniuszanka II

Rezerwat przyrody Koniuszanka II
Rezerwat Koniuszanka II – dolina rzeki Koniuszanka. Fot. Dariusz Kubiak.
Rodzaj rezerwatu	leśny
Państwo	Polska
Data utworzenia	1978 r.
Powierzchnia	64,55 ha
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Rezerwat przyrody Koniuszanka II
Położenie na mapie Polski Rezerwat przyrody Koniuszanka II
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Rezerwat przyrody Koniuszanka II – rezerwat utworzony w powiecie nidzickim na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 11 października 1978 r. ("Monitor Polski", nr 33, poz. 1260). Jest to rezerwat leśny, utworzony na obszarze 64,55 ha. Celem ochrony jest zachowanie kresowych stanowisk zespołów leśnych oraz przełomowego odcinka rzeki Koniuszanka.

Fizjogeografia terenu i szata roślinna

Rezerwat obejmuje końcowy (ok. 1,5 km) odcinek doliny rzeki Koniuszanka z przyległą wierzchowiną. Na 1/3 długości ma on charakter przełomu (spadek terenu około 30%), miejscami brzegi rzeki są urwiste. Na pozostałym obszarze rzeka płynie przez tereny płaskie, miejscami silnie zatorfione, otoczone terenami falistymi. Na tym odcinku rzeka silnie meandruje. Różnica wzniesień w rezerwacie przekracza 20 m.

W rezerwacie wyróżniono trzy główne zbiorowiska leśne: grąd subkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetum betuli), łęg jesionowo-olszowy (Fraxino-Alnetum) i ols porzeczkowy (Ribeso nigri-Alnetum). Głównym zespołem rezerwatu jest grąd subkontynentalny, zróżnicowany na trzy wyodrębniające się topograficznie i florystycznie podzespoły. Najbardziej oddaloną od koryta rzeki wierzchowinę wyniesioną ponad poziom wód gruntowych zajmuje grąd trzcinnikowy (Tilio-Carpinetum calamagrostietosum). Zbocza doliny, niekiedy o znacznym pochyleniu, zajmuje najbardziej rozpowszechnione w rezerwacie zbiorowisko grądu typowego (Tilio-Carpinetum typicum) obejmujące ponad połowę jego powierzchni. Rośnie tu najwięcej starych drzew. Na szczególną uwagę zasługuje duży udział ponad 120-letnich grabów. Drzewo to występuje prawie we wszystkich zbiorowiskach rezerwatu, a w pododdziale 209 jest gatunkiem głównym (8,45 ha).

Siedliska położone u podnóży zboczy oraz lokalne zagłębienia terenu w wyżej położonych partiach zajmuje grąd czyśćcowy (Tilio-Carpinetum stachyetosum sylvaticae). Zespoły łęgu jesionowo-olszowego oraz olsu porzeczkowego rosną w obniżeniach terenowych wzdłuż rzeki.

Zwierzęta

W rzece Koniuszanka bytują bobry. O ich obecności świadczą tamy, które spiętrzają wody rzeki nawet do 80 cm. W przeszłości gniazdował w rezerwacie bocian czarny. Spotkać tu można ponadto kruka, orzechówkę, dzięcioła czarnego i brodźca samotnego.

Rośliny

Flora rezerwatu jest bardzo bogata, jednak dotychczas nie została w pełni poznana. W rezerwacie zachowały się okazy starych drzew, szczególnie dębów. Ich wymiary wynoszą obecnie do 650 cm obwodu. Stan zdrowotny tych drzew jest jednak zły.

Grzyby

Dotychczas nie prowadzono szczegółowych badań nad grzybami wielkoowocnikowymi rezerwatu Koniuszanka II. Obserwowano jednak owocniki kilku gatunków chronionych. Większość starych dębów jest porażona ozorkiem dębowym (Fistulina hepatica). Na korzeniach starych sosen odnotowano owocniki siedzunia sosnowego (Sparassis crispa), a pod grabami żagwi wielogłowej (Dendropolyporus umbellatus). Na terenie rezerwatu stwierdzono ponadto rzadkie i zagrożone w Polsce gatunki – świecznicę rozgałęzioną (Clavicorona pyxidata), czyrenia sosnowego (Phellinus pini) i kisielnicę trzonkową (Exidia truncata).

W rezerwacie Koniuszanka II odnotowano dotychczas 85 gatunków porostów, w tym 30 gatunków zagrożonych i 11 objętych ochroną. Do szczególnie interesujących gatunków można zaliczyć: plamicę dwoistą (Arthonia didyma), pałecznika skupionego (Calicium adspersum), pałecznika zielonego (C. viride), nibypłucnika (Cetrelia olivetorum), złociszka jaskrawego (Chrysothrix candelaris), smerkę drobną Fellhanera gyrophorica, źółtlicę chropawatą (Flavoparmelia caperata), misecznicę bladą (Lecanora albella), granicznika płucnika (Lobaria pulmonaria), bielczyka proszkowatego (Loxospora elatina), pismaczka zielonego (Opegrapha viridis), otwornicę żółtawą (Pertusaria flavida) i otocznicę drobną (Pyrenula nitidella).

Ciekawostki

Zwiedzanie rezerwatu ułatwia oznaczona ścieżka dydaktyczna. Ma ona charakter zamkniętej pętli o długości około 2,5 km. Wzdłuż trasy umieszczono 12 stanowisk edukacyjnych – każde prezentuje tablica informacyjna. Trasa rozpoczyna się koło zabudowań leśnictwa Wikno, nad jeziorem Omulew, w bliskiej odległości od Pensjonatu "Gawra".

Okolice rezerwatu Koniuszanka II stanowią element Olsztyneckiej Linii Obronnej (niem. Hohensteinstellung), systemu 130 schronów bojowych i biernych, strzegących południowych granic byłych Prus Wschodnich. Dobrze zachowany schron bierny z lat 1938–1939 znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu. Prowadzi do niego odnoga głównej trasy ścieżki przyrodniczej.

Galeria zdjęć

• 

  Rezerwat Koniuszanka II
• 

  Rezerwat Koniuszanka II
• 

  Tama na rzece utworzona przez bobry. Fot. Dariusz Kubiak.
• 

  Martwy pomnikowy dąb w rezerwacie – Dąb Cesarza Wilhelma. Fot. Dariusz Kubiak.
• 

  Schron bierny na skraju rezerwatu. Fot. Dariusz Kubiak.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, Rezerwat przyrody Koniuszanka II [22.04.2014]

Bibliografia

Dąbrowski Stanisław, Polakowski Benon, Wołos Lucjan, Obszary chronione i pomniki przyrody województwa warmińsko-mazurskiego, Olsztyn 1999.
Kubiak Dariusz, Zalewska Anna, Fiedorowicz Grzegorz, Porosty i grzyby wielkoowocnikowe na tle zbiorowisk leśnych południowej Warmii i Mazur, [w:] Dziedzictwo przyrodnicze Warmii, Mazur i Powiśla. Przewodnik do warsztatów terenowych 56. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Botanicznego pt. "Interdyscyplinarne i aplikacyjne znaczenie nauk botanicznych", red. Hanna Ciecierska, Czesław Hołdyński, Olsztyn 24–30 czerwca 2013 r., s.181-191.
Plan Ochrony Rezerwatu Koniuszanka II, [w:] Rozporządzenie Wojewody Warmińsko-Mazurskiego nr 45 z dnia 8 listopada 2006 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia planów ochrony dla rezerwatów przyrody, załącznik nr 13, Dziennik Urzędowy Województwa Warmińsko-Mazurskiego nr 190, poz. 2673.