Rzeck: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(Położenie)
(Dzieje miejscowości)
Linia 43: Linia 43:
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Wieś o częściowo zabudowie kolonijnej z alejami drzew przydrożnych oraz zielenią wysoka we wsi. Wartość przyrodnicza uzupełniają liczne drobne zbiorniki (tak zwane oczka wodne) oraz bliskość jeziora Kraks oraz przepływająca rzeka Dymer.
+
Wieś została lokowana w 1382 roku przez biskupa warmińskiego [[Jan Sorbom| Jana Sorboma]]. Zasadźcą został Jan z Mokin, który jednak nie wywiązał się ze swojego obowiązku. W 1426 roku został wystawiony nowy przywilej lokacyjny, którego odbiorcą była niejaka Anastazja oraz jej synowie Filip i Bartłomiej. Na początku swego istnienia Rzeck był wsią bartniczą funkcjonującą na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W obu wspomnianych dokumentach lokacyjnych pojawiała się informacja dotycząca obowiązku uposażenia miejscowego kościoła, jednak brak jakichkolwiek informacji dotyczących świątyni. W okresie [[wojny polsko-krzyżackie| wojen polsko-krzyżackich]]
  
We wsi występuje charakterystyczna warmińska zabudowa mieszkalna i gospodarcza z czerwonej cegły oraz elementami drewnianymi. Wartość architektoniczna oraz zabytkową przedstawia budynek dawnej szkoły oraz świetlicy. Charakterystycznym warmińskim elementem krajobrazowo-architektonicznym są także przydrożne kapliczki, niektóre wtórnie otynkowane oraz przydrożne krzyże.
 
 
W zabudowie wsi przeważają budynki jednopiętrowe z użytkowym poddaszem, o prostej budowie. Wejścia budynków znajdują się pośrodku frontowej elewacji. Są to budynki przeważnie murowane z czerwonej cegły. Budynki mieszkalne posiadają dwuspadowy dach pokryty dachówką ceramiczną. Budynki gospodarcze Występują na prawie każdej działce budowlanej. Stodoły oraz obory mają otynkowaną podmurówkę i zbudowane są z cegieł lub drewna. Małe składy i szopy zazwyczaj są drewniane lub wykonane z blachy.
 
Dokument lokacyjny wydany został w 1382 Janowi z Mokin (został później zasadźcą i pierwszym sołysem, ale Jan z Mokin nie wywiązał się z obowiązku założenia wsi) na 60 włók , jednakże lokacja została przeprowadzona dopiero w 1426 przez biskupa warmińskiego Kuhschmalza, na 46 włókach, a Rzeck został ofiarowany Anastazji, wdowie po Polaku o imieniu Jan oraz jej synom: Filipowi i Bartłomiejowi. Wieś na prawie chełmińskim (ale byli zwolnieni od czynszu i innych powinności na tak długo, jak długo pozostaną w służbie biskupiej) stała się siedzibą bartników biskupich. Dostarczali miód, za który płacono im określoną sumę w gotówce. W tym samym okresie planowano budowę kościoła, wyznaczając w obu dokumentach lokacyjnych 4 włoki na uposażenie proboszcza, lecz ostatecznie nie doszło do budowy (brak informacji w dokumentach o istnieniu kościoła). Wieś została zniszczona w czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519-1521. Z 36 włók czynszowych aż 22 leżały po wojnie odłogiem. W 1533 r. we wsi mieszkało siedmiu bartników: Tonike, Klemens, Stefan, Ambroży, Bartek, Laurenty, Mateusz Stryjewski. Każdy z nich miał po dwie włoki wolne od czynszu i szarwarku. W 1582 r. bp Kromer odnowił dokument lokacyjny.
 
 
W 1783 roku we wsi było 27 domów. W spisie z 1820 roku we wsi odnotowano 282 mieszkańców, w 2 1848 - 360. W roku 1939 we wsi mieszkało 617 osób. W czasie wiecu w Biskupcu, w maju 1892 r., odbywającego się w obronie języka polskiego, brał udział m.in niejaki Stolla z Rzecka. W woecu wzięło udział około 120 osób, a przewodniczył ju Franciszek Szczepański z Lamkowa.
 
 
Szkoła powstała przed rokiem 1827, ponieważ z dokumentów wynika, że w roku 1827 uczęszczało do niej 21 dzieci a językiem nauczania był język polski. W 1853 r. do szkoły w Rzecku uczęszczały także dzieci ze wsi Rukławki oraz Kramarka. W tym okresie w szkole uczyło się 95 uczniów. Religię w języku polskim nauczał Andrzej Rutkowski. W 1935 w szkole zatrudnionych było 3 nauczycieli a uczyło się 120 dzieci. W 1886 r. powstała we wsi biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. Kierował nią na początku krawiec August Klomfas (w latach 1890-1891). W roku 1893 kolektorem biblioteki został Józef Bielecki. Po plebiscycie w 1920 r. bibliotekę zorganizowano ponownie. W latach 1909-1910 zbudowano drogę na odcinku Rzeck - Nowe Marcinkowo. W 1924 r., w czasie wyborów do sejmu pruskiego, Polska Partia Ludowa zdobyła w Rzecku 112 głosów uzyskując względna większość.
 
[[File:Przydrożna kapliczka w Rzecku z 1916 roku.jpg|thumb|left|300px|Przydrożna kapliczka w Rzecku z 1916 roku]]
 
 
Na początku XX w. we wsi znajdował się Wiejski Dom Kultury tzw. Jugenheim. W czasie II wojny światowej, po przejsciu frontu i Armii Czerwonej, zniszczenia w gminie Rzeck oszacowano na 18% zagród wiejskich. W drugiej połowie lat 40. XX wieku funkcjonowała tu piekarnia utworzona przez Rosjan, następnie należała do Urzędu Miasta (Biskupiec), znajdowała się w niej przychodnia. W 1945 r. odbudowano most na drodze Rzeck - Rasząg (wcześniejszy drewniany uległ zniszczeniu w czasie wojny).
 
  
 
Po II wojnie światowej szkoła podstawowa w Rzecku uruchomiona została 6 sierpnia 1945 roku. Szkoła została zlikwidowana w latach 70. XX wieku.
 
Po II wojnie światowej szkoła podstawowa w Rzecku uruchomiona została 6 sierpnia 1945 roku. Szkoła została zlikwidowana w latach 70. XX wieku.

Wersja z 00:37, 31 gru 2013


Rzeck

Rzeck. Kapliczka warmińska z 1918 roku
Rzeck. Kapliczka warmińska z 1918 roku
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Biskupiec
Liczba ludności (2010) 336
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Rzeck
Rzeck
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Rzeck
Rzeck
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Rzeck (niem. Ridbach)'– wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Biskupiec. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 336 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Zbigniew Klonowski[1].

Położenie

Miejscowość jest położona w centralnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Olsztyńskiego i Mrągowskiego, w odległości 3 km na południowy zachód do Biskupca. W pobliżu wsi znajduje się Jezioro Rzeckie.


Dzieje miejscowości

Wieś została lokowana w 1382 roku przez biskupa warmińskiego Jana Sorboma. Zasadźcą został Jan z Mokin, który jednak nie wywiązał się ze swojego obowiązku. W 1426 roku został wystawiony nowy przywilej lokacyjny, którego odbiorcą była niejaka Anastazja oraz jej synowie Filip i Bartłomiej. Na początku swego istnienia Rzeck był wsią bartniczą funkcjonującą na prawie chełmińskim. W obu wspomnianych dokumentach lokacyjnych pojawiała się informacja dotycząca obowiązku uposażenia miejscowego kościoła, jednak brak jakichkolwiek informacji dotyczących świątyni. W okresie wojen polsko-krzyżackich


Po II wojnie światowej szkoła podstawowa w Rzecku uruchomiona została 6 sierpnia 1945 roku. Szkoła została zlikwidowana w latach 70. XX wieku.

W roku 1955 do gromady Rzeck, obejmującej obszar 4038 ha i skupiającej 1092 mieszkańców, należały sołectwa: Kojtryny, Nowe Marcinkowo, Rasząg, Rukławki i Rzeck. W 1954 r. w gromadzie Rzeck gęstość zaludnienia wynosiła 28,2 osób na 1 km2. W roku 1967 Rzeck jako sołectwo należał do Gromady Biskupiec.

W 1957 r. w Rzecku uruchomiono szkołe przysposobienia rolniczego (jedną z pierwszych w powiecie biskupieckim). W latach 60. i 70. powstał ośrodek kulturalno-oświatowy ze świetlicą "Klub prasy i książki" (klub "Ruchu"). Organizowano w nim zabawy taneczne, imprezy okolicznościowe, turnieje itd. W tym czasie działało we wsi Koło Gospodyń Wiejskich. Świetlica była przeznaczona na bibliotekę, kiosk oraz wypożyczalnię sprzętu gospodarstwa domowego.

Ostatni Warmiacy opuścili wieś w stanie wojennym.


Turystyka


Zabytki

  • Neogotycka kapliczka przydrożna zlokalizowana na prywatnej posesji
  • Neogotycka kapliczka przydrożna zwieńczona metalowymi krzyżykami, zlokalizowana przy drodze na Rasząg
  • Neogotycka kapliczka przydrożna zlokalizowana w środku wsi


Bibliografia

  1. Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
  2. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
  3. Bank Danych Lokalnych GUS
  4. Wikipedia: Rzeck [data dostępu; 20.12.2013]


Przypisy


Zobacz też