Miłakowo

Miłakowo
Herb Miłakowa
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Miłakowie. Źródło: Wrota Warmii i Mazur [17.09.2014].
Rodzaj miejscowości	miasto
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Miłakowo
Liczba ludności (2010)	2 758
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-310
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Miłakowo
Położenie na mapie Polski Miłakowo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kościół w Miłakowie
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Miłakowo (dawniej Libsztat, niem. Liebstadt) – miasto położone w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ostródzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Miłakowo. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W roku 1973 jako wieś wchodziło w skład powiatu morąskiego. Prawa miejskie odzyskało Miłakowo z dniem 1 stycznia 1998 roku. W okresie 1945-1998 była to wieś gminna. W latach 1945–1946 miejscowość nosiła nazwę Lubieniewo, Lubomino. W 2010 roku miasto liczyła 2 758 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Aleksander Gawryluk.

Położenie

Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich (Pojezierze Iławsko–Ostródzkie), w odległości około 16 km na północny wschód od Morąga nad rzeką Miłakówką.

Dzieje miejscowości

Miłakowo leży w obrębie krainy historycznej Prusy Górne. Pierwsza informacja dotycząca osady pochodzi z 1315 roku. Źródła z 1354 roku potwierdzają istnienie strażnicy krzyżackiej, której założycielem był Henryk von Liebenzell. Miłakowo powstało zatem w XIV wieku jako osada przy zamku krzyżackim. Założycielem zamku i podgrodzia był wspomniany Henryk von Liebenzell. Od jego nazwiska pochodziła zapewne pierwotna nazwa osiedla – Liebstadt, która pojawia się w dokumencie z roku 1315. Nie jest znany zakres pierwotnych praw miejskich Miłakowa. Wielki mistrz Hans von Tieffen potwierdził i poszerzył prawa miejskie w 1490 roku. W czasie wojny polsko–krzyżackiej Miłakowo było oblegane i zajęte przez wojska polskie. Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice w roku 1466. Pod panowaniem Ktzyżaków Miłakowo pozostało do 1525 roku, następnie zostało włączone do obszaru Prus Książęcych. Miłakowo zostało doszczętnie ograbione przez Szwedów w czasie pierwszej wojny w latach 1626–1630, szczególnie ucierpiało w roku 1659, co doprowadziło do kryzysu gospodarczego i znacznych zniszczeń. Epidemia dżumy w latach 1709–1711 stanowiła kolejny cios dla miasta, zbierając bezlitosne żniwo wśród mieszkańców. Przemarsz wojsk napoleońskich mieszkańcy zapamiętali szczególnie boleśnie. W roku 1807 praktycznie całe miasto zostało spalone. W dniach 18–21 lutego 1807 na plebanii w Miłakowie kwaterował Napoleon Bonaparte. W 1933 roku władzę w mieście przejęli hitlerowcy. Cały aparat administracyjny podporządkowany został NSDAP. 22 stycznia 1945 roku rozpoczęła się ewakuacja miasta i okolic. Żołnierze wyprowadzali ludność cywilną w kierunku Pasłęka, a następnie Elbląga. Wskutek styczniowych działań wojennych miasto zostało zniszczone w 75%. W roku 1945 Miłakowo utraciło prawa miejskie, które odzyskało w 1998 roku.

Religia

W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej.

Kultura

Działa tutaj Gminna Biblioteka Publiczna, Miłakowski Dom Kultury i Zespół folklorystyczny Warmianki.

Zabytki

• gotycki kościół wybudowany w latach 1360-1380; wieża pochodzi z przełomu XIV i XV wieku; odrestaurowany na początku XX stulecia
• neogotycki kościół wzniesiony w 1855 roku
• fragmenty murów obronnych z XIV wieku
• ruiny zamku krzyżackiego (ostatecznie zniszczony w 1807 r.)
• budynki mieszkalne z końca XIX i początków XX wieku. (budynki przy ul. Morąskiej, Katowickiej)
• cmentarz żydowski założony w roku 1809; do czasów dzisiejszych zachowały się 22 nagrobki z przełomu XIX i XX wieku; ostatni znany pochówek odbył się ok. 1930 roku; obiekt wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków.

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się obszar siedliskowy jezioro Wukśniki.

Ludzie związani z miejscowością

• Aniela Bieńko (ur. 1930) – artystka ludowa, garncarka, rzeźbiarka, tkaczka, mieszkała w Miłakowie w latach 1946–1955
• Erazm Szyszko (1885–1983) – garncarz ludowy, mieszkał w Miłakowie w latach 1946–1955
• Elżbieta Fedor (ur. 1953) – urodzona w Miłakowie pielęgniarka, artystka–amatorka, tkaczka

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011.
Burchard Przemysław, Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Łukasiewicz Wanda, Miłakowo - Monografia miasta i dziejów najnowszych, Miłakowo 1997
Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [22.08.2013]
Miejski Ośrodek Kultury w Miłakowie [22.08.2013]
Strona Urzędu Miasta Miłakowo [22.08.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [22.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [22.08.2013]
Wirtualny Sztetl [22.08.2013]