Giżycko

Giżycko
Herb Giżycka Flaga Giżycka
Zamek w Giżycku. Fot. Mirosław Garniec
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Giżycko
Liczba ludności (2012)	30 096
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Giżycko
Położenie na mapie Polski Giżycko
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Giżycko (niem. Lötzen) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie giżyckim, siedziba gminy Giżycko. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Miejscowość w 2012 roku liczyła 30 096 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje Wojciech Karol Iwaszkiewicz.

Ulica Warszawska, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]

Most Obrotowy w Giżycku, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]

Położenie

Miasto położone jest na Pojezierzu Mazurskim, pomiędzy jeziorami Kisajno i Niegocin.

Dzieje miejscowości

W miejscu dzisiejszego Giżycka, po okresie walk z Prusami, około 1340 roku został wzniesiony przez zakon krzyżacki gród obronny Lötzen. W ciągu następnego stulecia w okolicy zamku zaczęła powstawać osada Mazowszan nazwana Nową Wsią. Zachowany dokument lokacyjny z 1475 roku zmieniał dotychczas funkcjonujące prawo magdeburskie na chełmińskie.

Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku zamek Lötzen stał się siedzibą starostwa książęcego, a okoliczna osada podjęła aktywne starania o nadanie praw miejskich. Starania te zostały uwieńczone 16 maja 1612 roku. Nowo kreowane miasto przyjęło dotychczasową nazwę zamku, a pierwszym burmistrzem został Paweł Rudzki. Rozwojowi Lötzen sprzyjało położenie w bliskiej odległości od dróg łączących duże miasta Polski z portami Gdańska, Elbląga, Braniewa i Królewca, jednak pół wieku po nadaniu praw miejskich doszło do wielkich zniszczeń po przejściu Tatarów. Zniszczenia, ciężary podatkowe, a wreszcie epidemia dżumy z lat 1709-1711 zdziesiątkowały ludność i uczyniły Lötzen najuboższym miastem Prus Książęcych.

W kolejnych latach dzisiejsze Giżycko nadal było areną działań wojennych, m.in. przemarszu wojsk rosyjskich i napoleońskich w 1807 (stacjonowały tu korpusy generała Józefa Zajączka i Jana Henryka Dąbrowskiego). Miasto dotykały klęski głodu.

W 1820 roku Lötzen stało się siedzibą władz powiatowych w miejsce Rynu, a druga połowa XIX wieku wreszcie przyniosła poprawę sytuacji miasta. Wybudowano twierdzę im. marszałka von Boyen, powstała sieć dróg i kanałów, przeprowadzono połączenie kolejowe z Królewcem. Nastąpił też rozwój szkolnictwa, jak również ruchu polskiego, głównie za sprawą Marcina Gerssa.

W 1910 roku liczba mieszkańców zbliżała się już do 7 tysięcy. W okresie I wojny światowej przez jakiś czas w mieście kwaterował marszałek Paul von Hindenburg, był tu także z wizytą cesarz Wilhelm II. Po wojnie miasto zyskało sławę kurortu, wykorzystując przede wszystkim swoje walory wodne. W chwili wybuchu II wojny światowej mieszkało w Lötzen przeszło 16 tysięcy osób.

Schyłek II wojny światowej, podobnie jak w przypadku wielu innych miejscowości wschodniopruskich, przyniósł wielkie zniszczenia, z których znaczna część nastąpiła już po faktycznym przejściu frontu. Liczba mieszkańców została zredukowana do 4 tysięcy; pozostała miejscowa ludność była poddawana repolonizacji lub zmuszana do wyjazdów z Polski, ale wkrótce zaczęli napływać do miasta nowi osadnicy, głównie z Wileńszczyzny. Nastąpiła także zmiana nazwy; przyjęto początkowo formę Lec, potem Łuczany, a w 1946 roku na cześć działacza mazurskiego i pastora Gustawa Gizewiusza nadano miastu nazwę Giżycko.

Ludzie związani z miejscowością

• Salomea Herudaj-Myczek (1913-?) – wychowawczyni przedszkoli polskich
• Marcin Giersz, także Gerss (1808-1895) – mazurski nauczyciel, pisarz i wydawca, działacz luterański
• Bożena Pruszkiewicz (ur. 1957 r.) – urodzona w Giżycku bibliotekarka, działacz społeczny
• Bolesław Wytrążek (1907-1978) – nauczyciel, organizator szkolnictwa na Warmii i Mazurach, założyciel i dyrektor Liceum Pedagogicznego w Giżycku

Zabytki

• zamek krzyżacki komornicki z pierwszej połowy XIV wieku

Gospodarka

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura

• Pomnik Bojownikom o Polskość Ziemi Mazurskiej, którego głównym elementem jest głaz narzutowy przywieziony z okolic Wydmin.

Edukacja

• Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II
• I Liceum Ogólnokształcące
• Państwowe Liceum Pedagogiczne
• Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

Religia

• Parafia pw. św. Kazimierza Królewicza
• Parafia pw. Ducha Świętego Pocieszyciela
• Parafia pw. Świętego Brunona Biskupa i Męczennika
• Parafia pw. św. Anny
• Parafia pw. św. Brunona Biskupa i Męczennika
• Parafia pw. św. Maksymiliana Kolbego
• Parafia Ewangelicko-Augsburska
• Parafia greckokatolicka pw. Trójcy Świętej
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów

Turystyka

W miejscowości ma swój koniec szlak pieszy Wilkasy - Giżycko.

Galeria zdjęć

• 

  Twierdza Boyen, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
• 

  Zamek w Giżycku, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
• 

  Zamek krzyżacki obecnie, źródło: gizycko.pl [15.09.2013]
• 

  Giżycko i okolice na mapie z XIX w.
  Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.

Multimedia

Film udostępniony w ramach projektu Regionalna Kronika Filmowa

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku - starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
Darski Wojciech Marek, Giżycko od środka: przewodnik po mieście, Giżycko 2014.
Darski Wojciech Marek, Wielki błękit: wędrówki po gminie Giżycko, Giżycko 2010.
Giżycko: miasto i ludzie, oprac. Grzegorz Białuński, Giżycko 2012.
Giżycko. Z dziejów miasta i okolic, kom. red. Irena Berentowicz, Olsztyn 1983.
Z dziejów Leca (Giżycka): wybór szkiców i źródeł, wstęp i oprac. Grzegorz Białuński, Grzegorz Jasiński, Ryszard Tomkiewicz, przeł. Małgorzata Szymańska-Jasińska, Olsztyn-Giżycko 1998.
Maślij Stefania, Giżycko i okolice: przewodnik, Kętrzyn 2008.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz,Giżycko, Olsztyn 1966.
Żur Leon, Akcja "W" na Mazurach: osadnictwo ludności ukraińskiej w powiecie giżyckim, Suwałki 2000.
Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]