Paluzy

Paluzy
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Liczba ludności (2010)	298
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Paluzy
Położenie na mapie Polski Paluzy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Paluzy (niem. Plausen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 298 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bożena Depta.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości około 7 km od Bisztynka, przed historyczną północną granicą Warmii.

Dzieje miejscowości

Dokument lokacyjny Paluz został wystawiony 10 marca 1345 roku przez proboszcza katedralnego Jana oraz wójta biskupiego Brunona z Lutr. Miejscowość została założona jako wieś chełmińska. Pierwsza informacja związana z miejscowym kościołem pochodzi z 1355 roku. Świątynia została prawdopodobnie zniszczona, o czym świadczy fakt konsekrowania w roku 1409 nowego kościoła przez biskupa Henryka Vogelsanga. Przed rokiem 1398 funkcję proboszcza sprawował Henryk Mahnbock, a następnie Baltazar Rabe. Kościół w Paluzach został zamieszczony w wykazie parafii spisanym pod koniec XV stulecia. W XIX wieku w skład miejscowej parafii wchodziła wieś Lędławki. W latach 1709–1711 Paluzy nawiedziła pustosząca Prusy epidemia dżumy. W czasie wojny polsko–krzyżackiej w latach 1519–1521 miejscowości udało się szczęśliwie uniknąć zniszczeń. Na 66 włók ziemi jedynie 2 leżały odłogiem, udało się je jednak obsadzić już przed 1533 rokiem. W tym okresie we wsi działała również karczma. Drugi taki przybytek został założony po 1615 roku. Właścicielem nowej karczmy miał być dotychczasowy mierniczy Eustachy Kreczmar. Pierwsza wiadomość dotycząca szkoły pochodzi z 1802, placówka istniała w Plauzach z pewnością o wiele wcześniej – najprawdopodobniej od chwili założenia parafii. W 1935 roku do szkoły uczęszczało 80 uczniów, zatrudnionych w niej było 2 nauczycieli. Po zakończeniu II wojny światowej w Paluzach osiedlili się przybysze z różnych części ziem polskich.

Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

• 1820 r. – 328 osób

• 1848 r. – 522 osoby

• 1939 r. – 561 osób

Bezpieczeństwo

W miejscowości działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Religia

W Paluzach znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Wieś znajduje się także na terenie parafii greckokatolickiej w Reszlu.

Turystyka

• żółty szlak rowerowy o długości 26 km – przebieg trasy: Bisztynek – Sułowo – Rokitnik – Trutowo – Wozławki – Warmiany – Paluzy – Łędławki – Bisztynek

Zabytki

• kościół z XIV wieku; budowla z dobudowanym w 1890 roku prezbiterium z zakrystiami; strop w kruchcie ozdobiony polichromią z 1700 roku
• sześć kapliczek przydrożnych
• cmentarz ewangelicki

Bibliografia

Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.12.2013]
Bisztynek24.pl [12.12.2013]